Blok d
3)
2 (czerwony); K
2Cr
2O
7 (pomarańczowy); K
2CrO
4 (żółty); NiCl
2 (turkusowy); CuSO
4 (niebieski); KMnO
4 (fioletowy).
Blok d (metale przejściowe, pierwiastki przejściowe) – grupa pierwiastków chemicznych w układzie okresowym, obejmująca grupy poboczne układu okresowego, tj. grupy 3-12 (daw. Ib–VIIIb).
Według niektórych autorów cały blok d tworzy sekcję metali przejściowych[1], natomiast według definicji IUPAC metale przejściowe są to pierwiastki chemiczne, których atomy lub kationy mają niecałkowicie zapełnioną podpowłokę d[2].
Wszystkie pierwiastki bloku d mają tendencję do tworzenia kationów, dobrze przewodzą ciepło i elektryczność, są ciągliwe i tworzą stopy, a więc wykazują typowe cechy metali. Mają zazwyczaj zmienną wartościowość.
Charakterystyka
| Grupa →
|
3 IIIB |
4 IVB |
5 VB |
6 VIB |
7 VIIB |
8 VIIIB |
9 VIIIB |
10 VIIIB |
11 IB |
12 IIB |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ↓ Okres
| ||||||||||
| 4
|
21 Sc |
22 Ti |
23 V |
24 Cr |
25 Mn |
26 Fe |
27 Co |
28 Ni |
29 Cu |
30 Zn |
| 5
|
39 Y |
40 Zr |
41 Nb |
42 Mo |
43 Tc |
44 Ru |
45 Rh |
46 Pd |
47 Ag |
48 Cd |
| 6
|
71 Lu |
72 Hf |
73 Ta |
74 W |
75 Re |
76 Os |
77 Ir |
78 Pt |
79 Au |
80 Hg |
| 7
|
103 Lr |
104 Rf |
105 Db |
106 Sg |
107 Bh |
108 Hs |
109 Mt |
110 Ds |
111 Rg |
112 Cn |
Wspólną cechą prawie wszystkich tych pierwiastków jest zdolność do tworzenia złożonych kompleksów, z których bardzo wiele wykazuje intensywne zabarwienie. Również wiele prostych soli organicznych tych związków wykazuje silne zabarwienie.
W większości zdolne są do przyjmowania kilku stopni utlenienia. Na niższych stopniach utlenienia tworzą kationy (np. chlorek manganu(II), MnCl2), na wyższych – aniony kwasowe, np. anion manganianowy(VII), MnO−
4.
Obserwując zmiany własności tej grupy pierwiastków w ramach ich położenia w układzie okresowym można zauważyć następujące tendencje:
- pierwiastki z czwartego okresu są średnio bardziej reaktywne od pierwiastków z okresu piątego i szóstego; stąd np. nikiel jest bardziej reaktywny od platyny, a miedź od złota;
- w grupach od 3 do 8 występuje stopniowy zanik reaktywności i własności alkalicznych pierwiastków;
- w grupach 9, 10 i 11 występują najbardziej niereaktywne metale, takie jak złoto, platyna, pallad czy srebro;
- na początku grupy 11 i w całej grupie 12 reaktywność znowu wzrasta, własności tu zgromadzonych pierwiastków są jednak bardziej zbliżone do metali grup głównych, niż do metali przejściowych.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Pierwiastki bloku d. W: J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 297. ISBN 83-01-1-2352-4.
- ↑ Transition element, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI: 10.1351/goldbook.T06456, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).