Bitwa morska pod Lade

Powstanie jońskie
Lokalizacja Jonii
Czas	494 p.n.e.
Miejsce	w pobliżu Miletu
Przyczyna	ucieczka floty greckiej
Wynik	zwycięstwo Persów
Strony konfliktu
Jonowie i sprzymierzeńcy Persowie
Dowódcy
Dionizjos Artafernes
Siły
353 triremy 600 okrętów
Straty
234 jednostki 57 jednostek
Położenie na mapie świata miejsce bitwy
37,530233°N 27,278369°E/37,530233 27,278369

Bitwa morska pod Lade – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 494 p.n.e. pomiędzy flotami Jonów i Persów. Był to kulminacyjny punkt powstania jońskiego i jednocześnie początek wojen perskich.

Powstanie jońskie rozpoczęło się w roku 499 p.n.e., kiedy to Arystagoras, tyran Miletu i zięć przetrzymywanego jako zakładnik w Suzie poprzedniego władcy Histiajosa, zdecydował się przeciwstawić zbrojnie Persom podbijającym właśnie greckie kolonie w Azji Mniejszej. Arystagoras wezwał na pomoc miasta-państwa Grecji kontynentalnej, na co odpowiedziały Ateny. Połączone siły Hellenów w roku 498 p.n.e. zdobyły i doszczętnie spaliły Sardes, stolicę granicznej satrapii. Persowie po czterech latach odpowiedzieli atakiem sił morskich.

Perski dowódca Artafernes do roku 494 p.n.e. zdobył większość jońskich miast, natrafiając na zdecydowany opór jedynie ze strony oblężonego od strony lądu i morza Miletu. Perska flota starła się z siłami Greków w pobliżu niewielkiej wyspy Lade (tur. Batiköy) w pobliżu Miletu. Jonowie, którym towarzyszyły flotylle z wielu wysp Morza Egejskiego, zgromadzili 353 trirem, ale Persowie mieli według Herodota (Dzieje VI, 9) 600 okrętów. Kapitanowie jońskiej floty oddali się pod rozkazy Fokajczyka Dionizjosa, który – również według Herodota – musztrował piechotę morską i załogi okrętów w upale słonecznym, co zniechęciło żeglarzy, którzy po tygodniu odmówili wykonywania rozkazów. Całą flotę sprzymierzonych ogarnęło zniechęcenie i, gdy Persowie ruszyli wreszcie do ataku, większość okrętów otwarcie odmówiła przystąpienia do walki; 49 okrętów z Samos wycofało się z szyku, podniosło żagle i uciekło, a za ich przykładem poszło 70 trirem z Lesbos i wiele innych. Pozostałe, a zwłaszcza sto okrętów z Chios, kontynuowały walkę, ale przewaga wroga była zbyt duża. Straciwszy połowę eskadry, reszta flotylli z Chios także uciekła. Dionizjos zrozumiał, że bitwa jest przegrana, również wycofał swe okręty, kierując je na wody fenickie, gdzie zatopił wiele statków handlowych, po czym udał się na Sycylię. Pozostałe okręty greckie zostały zniszczone, a Milet skapitulował wkrótce potem. Miasto zostało (dla zastraszenia innych) zburzone do fundamentów, a jego mieszkańcy sprzedani w niewolę.

Powstanie jońskie zostało zdławione, a w roku 492 p.n.e. Persowie podbili Macedonię i Trację. Aż do roku 490 p.n.e. i bitwy pod Maratonem, nikt w Grecji nie był w stanie stawić im oporu. Walczył jeszcze, stosując pirackie metody, były tyran Miletu Histiajos, ale został ujęty po nieudanym ataku na Tazos. Artafernes wbił go na pal, a głowę odesłał Dariuszowi.

• Bitwa morska pod Lade (201 p.n.e.)

• N.G.L. Hammond, Dzieje Grecji, Warszawa 1973
• (ang.) R. Ernest Dupuy i Trevor N. Dupuy, The Harper Encyclopedia of Military History, New York 1993, ISBN 0-06-270056-1