Bieniuny (Białoruś)
 Dwór Karczewskich około 1939 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
220 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1593 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 54°14′02,0″N 26°09′57,5″E/54,233889 26,165972
| |
Bieniuny (biał. Бянюны; ros. Бенюны; hist. również Biejniuny) – wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie oszmiańskim, w sielsowiecie Boruny, około 26 km na południowy wschód od Oszmiany.
Historia
Historia Bieniun od początku XVI wieku do końca XIX wieku jest bardzo dobrze znana dzięki Czesławowi Jankowskimu[1]. Pierwszym znanym właścicielem Bieniun był około 1500 roku Tatar, kniaź Furs Juchnowicz Asanczukowicz. W XVI wieku dobra te często zmieniały właścicieli do momentu, gdy kupił je w 1618 roku Jan Lipiński herbu Poraj. W posiadaniu tej rodziny majątek pozostawał przez następne 124 lata, do momentu, gdy Rafał i Bogusław Lipińscy sprzedali go w 1742 roku Stanisławowi i Jadwidze z Pakoszów Wolanom. Ci zaś już 6 lat później sprzedali Bieniuny wraz z Macewiczami małżeństwu tatarskiemu Janowi i Mariannie z Choromowiczów Sobolewskim. W 1809 roku Bieniuny wraz sąsiednim folwarkiem Goreckowszczyzna, dobra o łącznej powierzchni 316 dziesięcin kupił od Sobolewskich Józef Karczewski (1781–1835) herbu Samson, członek Towarzystwa Szubrawców w Wilnie. Ostatnim właścicielem Bieniun, od lat 90. XIX wieku do 1939 roku był wnuk[a] Józefa, Henryk Karczewski (1869–1943)[4].
W wyniku reformy administracyjnej w latach 1565–1566 Bieniuny weszły w skład powiatu oszmiańskiego województwa wileńskiego Rzeczypospolitej. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku miejscowość znalazła się na terenie powiatu oszmiańskiego (ujezdu) guberni wileńskiej. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1922 roku Bieniuny wróciły do Polski, należały do gminy Holszany w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[5][6][7][8].
Około 1865 roku wieś liczyła 89 dusz rewiz.[5]. W 1905 roku wieś liczyła 171 mieszkańców, folwark 29 mieszkańców. Do wsi należało 145 dziesięcin, do folwarku 377 dziesięcin[9]. W 1931 wieś w 27 domach zamieszkiwało 159 osób, majątek w 3 domach 44 osoby[10]. W 2009 roku – 54[11].
W okolicy wsi zachowały się umocnienia z czasów I wojny światowej
Dwór Karczewskich
Stary tutejszy dwór został spalony w 1812 roku w czasie wojen napoleońskich. Józef Karczewski niezwłocznie przystąpił do budowy nowej siedziby w innym miejscu. Miała mieć kształt litery „U”, jednak wybudowano jedynie korpus główny i jedno, niedokończone zresztą, skrzydło. Dom stanął na wysokich suterenach, w których mieściły się m.in. piekarnia, serownia, piwnice. Był parterowy, przykryty wysokim, gładkim, gontowym dachem z lukarnami. Dom zachował się do dzisiejszych czasów. Główne wejście znajduje się na krótszej elewacji głównego korpusu, był to portyk o czterech smukłych kolumnach podtrzymujących trójkątny szczyt z półokrągłym oknem, oraz stosunkowo wąski balkon, wsparty również na drewnianych kolumienkach[4]. Dzisiejsze wejście zupełnie nie przypomina tego sprzed 1939 roku[8].
Wewnątrz znajdowało się dziesięć dużych pokoi i kilka mniejszych o przeznaczeniu gospodarczym, przeważnie w układzie amfiladowym. W środku domu były połączone dwa salony. Do nich przylegał gabinet i pokój stołowy. Na ścianach wisiała duża i cenna kolekcja obrazów zgromadzonych przez Józefa Karczewskiego, przyjaciela m.in. Jędrzeja Śniadeckiego i Kazimierza Kontryma. Jeden z olejnych obrazów, zajmujący całą ścianę jednego z salonów, przedstawiał śmierć Kleopatry. Poza tym znajdowało się w tutejszych zbiorach dziesięć obrazów szkoły holenderskiej, głównie studiów portretowych, w tym jeden zatytułowany Starzec z fajką, uważanych za oryginały. Wielkiej wartości bibliotekę Józefa Karczewskiego z drukami polskimi sięgającymi XVI wieku, liczącą ponad 3000 tomów, Henryk przed I wojną światową jako depozyt przekazał Ferdynandowi Ruszczycowi do sąsiedniego Bohdanowa[4].
Parku w Bieniunach nie było. Dwór usytuowany został na czterech tarasach. Najwyżej leżał ogród kwiatowo-owocowy, na nieco niższym stał dom otoczony gazonami i rabatami kwiatowymi, jeszcze niżej znajdowała się dalsza część ogrodu kwiatowego, a na samym dole staw rybny. Do dworu wiodła aleja wysadzana lipami i topolami[4].
Majątek Bieniuny został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[4].
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b Czesław Jankowski, Powiat oszmiański. Materiały do dziejów ziemi i ludzi, t. 1, Petersburg: Księgarnia K. Grendyszyńskiego, 1896, s. 242-251 [dostęp 2017-11-08].
- ↑ Zofia Makowiecka: Karczewski Józef. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 12. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1966, s. 33.
- ↑ Marek Minakowski, Wielka genealogia Marka Minakowskiego [online], www.wielcy.pl [dostęp 2017-11-11].
- ↑ a b c d e Bieniuny, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 35–37, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Bieniuny, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 145.
- ↑ Bieniuny na stronie Radzima.org. [dostęp 2017-11-11].
- ↑ Bieniuny na stronie Radzima.net. [dostęp 2017-11-11].
- ↑ a b Бенюны na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-11-11]. (ros.).
- ↑ Гошкевич И. И. Виленская губернія: Полный списокъ населенныхъ мѣстъ со статистическими данными о каждомъ поселеніи, составленный по оффиціальнымъ свѣдѣниямъ, Вильна, 1905, s. 225
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 32.
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-11-11]. (ros.).