Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii
Budynek biblioteki | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
Molesworth Street, Thorndon, Wellington |
Dyrektor |
Penny Carnaby |
Data założenia |
1965 |
Wielkość zbiorów |
1 515 172 (zbiór główny) + 5 333 500 (Alexander Turnbull Library) |
Położenie na mapie Wellington | |
Położenie na mapie Nowej Zelandii | |
41°16′35,8″S 174°46′42,1″E/-41,276611 174,778361 | |
Strona internetowa |
Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii (National Library of New Zealand, mao. Te Puna Mātauranga o Aotearoa) – nowozelandzka biblioteka narodowa, znajdująca się w dwóch budynkach w Wellington.
Historia
Historia Biblioteki Narodowej sięga 1858 roku, kiedy utworzono Bibliotekę Zgromadzenia Ogólnego, która służyła posłom Parlamentu[1]. Biblioteka Narodowa powstała w 1965 roku kiedy Alexander Turnbull Library, General Assembly i National Library Service połączyły się na mocy ustawy National Library Act[2]. W 1980 roku Douglas Lilburn zaproponował, by bibliotekę połączyć z Archive of New Zealand Music. W 1985 roku General Assembly odłączyło się od biblioteki. W sierpniu 1987 roku został otwarty nowy budynek Biblioteki Narodowej przy Molesworth Street. Wtedy też przeniesiono zbiory i personel biblioteki z 14 obiektów do nowego budynku[1]. W 1988 roku Biblioteka Narodowa stała się samodzielnym departamentem rządowym i nie podlegała już Departamentowi Edukacji. Wtedy też przyjęło maoryską nazwę Te Puna Mātauranga o Aotearoa, co oznacza źródło wiedzy[1]. W 2003 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło Ustawę o Bibliotece Narodowej Nowej Zelandii[3]. W 2011 roku Biblioteka Narodowa została włączona do Departamentu Spraw Wewnętrznych[4]. Obecnie jest częścią Wydziału Informacji i Wiedzy Departamentu Spraw Wewnętrznych[5].
Budynek
Główny budynek Biblioteki Narodowej znajduje się na rogu Molesworth Street i Aitken w Wellington[6]. Został zaprojektowany w latach 70. XX wieku w nowym brutalistycznym stylu architektonicznym przez Warren i Mahoney i zbudowany w latach 80. XX wieku. W 2009 roku rozpoczęła się przebudowa budynku Biblioteki, aby podnieść bezpieczeństwo zbiorów i stworzyć przestrzeń magazynową wystarczającą do 2030 roku. Budynek został ponownie otwarty 6 sierpnia 2012[7]. Po remoncie otwarto nową czytelnię na pierwszym piętrze budynku[8], a na parter przeniesiono galerię i uruchomiono kawiarnię[9]. Projekt przebudowy wykonała firma Warren and Mahoney[10].
Zadania biblioteki
Do zadań Biblioteki należy opracowywanie, gromadzenie i udostępnianie dokumentów, w tym szczególnie dokumentów dotyczących Nowej Zelandii i mieszkańców Nowej Zelandii.
Struktura
- Biblioteka Alexandra Turnbulla (ATL)
- Content Services
- Literacy, Learning and Public Programmes
- Cyfrowa Nowa Zelandia (Digital New Zealand - DNZ)
Biblioteka Narodowa zatrudnia 299 osób [dane na dzień 30 czerwca 2013 r.].
Biblioteka Alexandra Turnbulla
To "biblioteka w bibliotece". Powstała 1920 roku dwa lata po tym, jak Alexander Horsburgh Turnbull ofiarował swoją kolekcję narodowi, jej zbiory znajdują się obecnie w budynku Biblioteki Narodowej[11].
Content Services
Dział ten zajmuje się pozyskiwaniem i opracowaniem zbiorów, ochroną zasobów cyfrowych (archiwizacja Internetu) i usługami dla bibliotek, autorów i wydawców. W ramach usług dla autorów i wydawców Biblioteka Narodowa przyznaje numery ISBN, ISSN i ISMN[12].
Cataloging in Publication
W ramach programu Cataloging in Publication (CiP) Biblioteka Narodowa na podstawie danych od wydawcy przygotowuje opis katalogowy, który jest umieszczany w bibliografii Nowej Zelandii "Publications New Zealand". Zapis obejmuje: tytuł, autora, serię, temat, klasyfikację Deweya i proponowaną datę publikacji. Wydawca zamieszcza w książce informację, że opis tej książki jest dostępny w Bibliotece Narodowej Nowej Zelandii[13].
Gromadzenie (Legal deposit)
W Nowej Zelandii każdy wydawca ma obowiązek przekazać w formie "depozytu prawnego" 2 egzemplarze wydawnictw (także bezpłatnych) do Biblioteki Narodowej. Pierwszy trafia do Biblioteki Turnbulla (można z nich korzystać na miejscu, w czytelni), a drugi do zbioru ogólnego i jest udostępniany[14] (także w formie wypożyczeń do bibliotek na terenie Nowej Zelandii)[15]. Obowiązek ten obejmuje również publikacje elektroniczne, które należy przesłać mailem na adres Biblioteki[14]. Nieprzestrzeganie tego obowiązku jest zagrożone karą grzywny do 5000 USD[16].
Public lending right
Nowozelandzcy autorzy, ilustratorzy i redaktorzy od 2008 roku mają prawo do wynagrodzenia jeśli ich książki są udostępniane w bibliotekach. Przysługuje ono autorom zarejestrowanym w programie (w danym roku). Otrzymują oni prawo do wynagrodzenia na podstawie liczby kopii ich tytułu przechowywanych w bibliotekach nowozelandzkich. Jest ona ustalana na podstawie regularnych ankiet[17]. W 2017 roku zarejestrowanych było 1764 autorów, a średnie wynagrodzenie za książkę wyniosło 3,39 USD[18].
Literacy, Learning and Public Programmes
Dział ten opiekuje się bibliotekami szkolnymi. Nie tylko wspomaga bibliotekarzy i nauczycieli, ale również udostępnia zbiory do wypożyczenia. Szkolny koordynator (może nim być bibliotekarz lub nauczyciel) po rejestracji w systemie, może zamówić książki z kolekcji School Lending Collection (dla dzieci 1-13 lat) i Biblioteki Alexandra Turnbulla. Książki są wypożyczane bezpłatnie, na 1 semestr, a szkoła ponosi tylko koszty zwrotu książek[19][20].
Archiwum Narodowego Dziedzictwa Cyfrowego
Na mocy National Library of New Zealand Act (2003) jednym z zadań Biblioteki Narodowej Nowej Zelandii jest archiwizacja Internetu. Archiwum internetowe jest częścią kolekcji Biblioteki Aleksandra Turnbulla[21].
Biblioteka zaczęła archiwizację stron internetowych w 1999 roku. Są archiwizowane strony internetowe obejmujące różnorodne tematy, w tym ważne wydarzenia. W tym strony: rządowe, związane z polityką, w tym blogi oraz dotyczące wyborów, dotyczące Maorysów, społeczności i grup etnicznych, muzyki, sportu, sztuki i środowiska[21].
Pierwszą akcję archiwizacji nowozelandzkiego internetu zorganizowano w październiku 2008 roku. Zebrano treści z ponad 106 milionów adresów (URL) o łącznej objętości 4.6 terabajta. Jak zaznaczają przedstawiciele Biblioteki, pozyskane zasoby udostępniane będą użytkownikom po ostatecznym opracowaniu kwestii prawnych. Strony archiwizowane są zazwyczaj jeden raz w ciągu roku, a niektóre rozwijające się dynamicznie, częściej[22].
Biblioteka cyfrowa "Papers Past"
W 2001 roku Biblioteka Narodowa uruchomiła bibliotekę cyfrową "Papers Past" (Dokumenty Przeszłości). Zawierała ona 250 000 stron nowozelandzkich gazet[23]. Początkowa wersja nie miała jednak przeglądarki, która pozwalałaby na wyszukiwanie pełnotekstowe, dostęp do artykułów i tworzenie zestawień. W 2014 roku zawierała ponad 3,5 miliona zdigitalizowanych stron z ponad 90 tytułów prasowych opublikowanych w Nowej Zelandii w latach 1839-1945. W Nowej Zelandii prawo chroni prawa autora do 50 lat po jego śmierci.
Udostępnione zostały:
- gazety codzienne (Newspapers) z Nowej Zelandii i Pacyfiku z XIX i XX wieku. Zbiór obejmuje lata 1839-1945[24].
- magazyny i czasopisma (Magazines and Journals)[25].
- pamiętniki i listy (Letters and Diaries)[26].
- dokumenty parlamentarne (Parliamentary Papers)[27].
Oprogramowanie
Ponieważ korzystanie z biblioteki cyfrowej było skomplikowane, ze względu na brak dobrej wyszukiwarki w 2007 roku w ramach projektu New Zealand Digital Library Project Uniwersytetu Waikato (Hamilton, Nowa Zelandia) we współpracy z UNESCO oraz Human Info NGO na potrzeby biblioteki powstało oprogramowanie Greenstone Digital Library[28].
Adres strony: https://paperspast.natlib.govt.nz/
Przypisy
- ↑ a b c Reopening Molesworth Street, National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
- ↑ National Library Act 1965 (1965 No 136) New Zealand Acts As Enacted, Nowa Zelania [dostęp 16.12.2017]
- ↑ National Library of New Zealand (Te Puna Mātauranga o Aotearoa) Act 2003, New Zeeland Legislation, Reprint as at 5 August 2013 [dostęp 15.11.2017]
- ↑ Reopening Molesworth Street , National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
- ↑ Structure of the Library National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
- ↑ National Library of New Zealand Department of Internal Affairs, Nowa Zelandia [dostęp 15.12.2017]
- ↑ Bill Macnaught, A New Look, New Services, New Programmes – Re-opening of National Library of New Zealand in Wellington, Ifla, 2013 [dostęp 15.12.2017]
- ↑ Reading room, National Library, 2013 W: Terra. The Encyclopedia of New Zealand [dostęp 15.12.2017]
- ↑ Federico Monsalve National Library of Wellington, Urbis, 2013 [dostęp 15.11.2017]
- ↑ Justine Harvey National Library of New Zealand Te Puna Matauranga o Aotearoa Architecturenow, 2013 [dostęp 15.12.2017]
- ↑ Alexander Turnbull Library Collections [online], web.archive.org, 24 kwietnia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-24] .
- ↑ ISBNs, ISSNs, and ISMNs National Library, Nowa Zelandia [dostęp 16.12.2017]
- ↑ Cataloguing in Publication. Our services for publishers & authors. National Library of New Zealand [online], web.archive.org, 22 stycznia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22] .
- ↑ a b Legal Deposit [online], natlib.govt.nz [dostęp 2020-11-17] (ang.).
- ↑ Interloaning from us. National Library Services. Our services for librarians. National Library of New Zealand [online], web.archive.org, 22 stycznia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-22] .
- ↑ National Library of New Zealand (Te Puna Mātauranga o Aotearoa) Act 2003 No 19 (as at 05 August 2013), Public Act Contents – New Zealand Legislation [online], www.legislation.govt.nz [dostęp 2020-11-17] .
- ↑ Public Lending Right for New Zealand Authors. National Library of New Zealand [online], web.archive.org, 11 lipca 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-11] .
- ↑ PLR Payment Statistics [online], web.archive.org, 24 stycznia 2019 [dostęp 2020-11-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-24] .
- ↑ Services to Schools National Library, Nowa Zelandia [dostęp 12.12.2017]
- ↑ Lending service [online], natlib.govt.nz [dostęp 2020-11-17] (ang.).
- ↑ a b New Zealand Web Archive National Library, Nowa Zelandia [dostęp 15.11.2017]
- ↑ Frequently asked questions about archived websites (.pdf) W: New Zealand Web Archive, National Library, Nowa Zelandia [dostęp 16.12.2017]
- ↑ DIGITAL NEWSPAPERS YOUR ANCESTORS READ DigitalNZ National Library of NZ online Dostęp 15.12.2017
- ↑ Newspapers Paper Past, Nowa Zelandia [dostęp 14.12.2017]
- ↑ Magazines and Journals Paper Past, Nowa Zelania [dostęp 14.12.2017]
- ↑ Letters and Diaries. paperspast.natlib.govt.nz. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-26)]. Paper Past, Nowa Zelandia [dostęp 14.12.2017]
- ↑ Parliamentary Papers Paper Past, Nowa Zelandia [dostęp 14.12.2017]
- ↑ K. Calhoun Exploring Digital Libraries: Foundations, Practice, Prospects Facet Publishing 2014 s. 54 online Dostęp 15.12.2017