Biblia Gustawa Wazy
| |
| Pełna nazwa |
Biblia/ Thet är/ All then Helgha Scrifft/ på Swensko. |
|---|---|
| Kanon | |
| Język | |
| Opublikowanie Nowego Testamentu | |
| Opublikowanie kompletnego przekładu | |
| Tłumacz(e) | |
| Źródła przekładu | |
| Przynależność religijna | |
Biblia Gustawa Wazy (szw. Gustav Vasas Bibel, Vasabibeln) pełna nazwa: Biblia, Thet är: All then Helgha Scrifft, på Swensko – protestancki przekład Biblii z języka niemieckiego na język szwedzki dokonany w czasach panowania króla Gustawa Wazy. Przekład Nowego Testamentu został wydrukowany w 1526 a całą Biblię opublikowano w 1541. Było to pierwsze tłumaczenie całego Pisma Świętego na język szwedzki[a].
Historia
15 sierpnia 1526 w Sztokholmie[1] wydrukowano pierwszy przekład Nowego Testamentu w języku szwedzkim Thet Nyia Testamentit på Swensko, którego autorami było dwóch reformatorów: osobisty sekretarz króla Laurentius Andreæ i królewski doradca Olaus Petri[2]. Całą Biblię wydrukowano latem 1541 w drukarni w Uppsali. Tłumaczenie było wzorowane w głównej mierze na wydaniu Biblii Lutra z 1534. Niektóre księgi Starego Testamentu jak Księga Psalmów czy Księga Przysłów zostały opublikowane już w 1536[3]. W wydaniu z 1541 nawet przekład wersji Nowego Testamentu z 1526 został opracowany od nowa. Również wzorując się na Biblii Lutra, w Biblii Gustawa Wazy umieszczono liczne drzeworyty oraz ilustracje.
Do tłumaczenia Biblii i oceny prawidłowości przekładu, powołano komisję na czele której stał ówczesny arcybiskup Uppsali Laurentius Petri – brat Olausa. Skład tej komisji jest nieznany. O tym, że uczestniczyło w niej więcej osób wiadomo jedynie z listu z 1540 w którym Laurentius Petri wspomina o własnym i „innych” udziale w pracy nad przekładem[4].
Gustaw Waza udzielił wsparcia finansowego zarówno przy pracach wstępnych nad tłumaczeniem, jak i w kosztach druku wykorzystując do tego środki uzyskane z wpływów kościelnych[3].
Rewizje przekładu
Biblia Gustawa Wazy z drobnymi zmianami, była obowiązującym tekstem Pisma Świętego w Kościele Szwecji do 1917. W międzyczasie dokonano dwukrotnie rewizji tekstu. Po raz pierwszy zmian w Biblii dokonano w 1618 na zlecenie króla Gustawa II Adolfa wprowadzając drobne poprawki językowe, których głównym celem była lepsza przejrzystość tekstu dla każdego czytelnika. Dodano w niej również nowe ilustracje. Biblię z 1618 wydano pod tytułem: Biblia, Thet är: All then Helgha Scrifft, På Swensko. Effter förre Bibliens Text, oförandrat. Do tego wydania Biblii współcześnie stosuje się nazwę „Biblia Gustawa II Adolfa” (szw. Gustav II Adolfs bibel)
Kolejnym wydaniem wzorującym się na Biblii Gustawa Wazy była wydana w 1703 Biblia Karola XII. (szw. Karl XII:s bibel) oryg. BIBLIA, Thet är All then Heliga Skrift På Swensko; Efter Konung CARL then Tolftes Befalning. Ta wersja Biblii obowiązywała do 1917, gdy ukończono trwające 144 lata prace nad „Biblią Kościelną 1917” (szw. 1917 års kyrkobibel), zwaną również Biblią Gustawa V[5]. Był to pierwszy przekład Biblii na język szwedzki niewzorowany na Biblii Gustawa Wazy.
Znaczenie przekładu dla języka szwedzkiego
Do czasu wydania Biblii Gustawa Wazy nie istniały jednolite reguły ortografii języka szwedzkiego do tego stopnia, że często jedna osoba zapisywała to samo słowo w różny sposób. Biblia jako najczęściej czytana księga w tych czasach ujednoliciła zasady ortografii i gramatyki stawiając wyraźną granicę pomiędzy językiem staroszwedzkim (fornsvenskan) i nowoszwedzkim (nysvenskan). Przekład Nowego Testamentu z 1526 jest pierwszą publikacją napisaną w języku nowoszwedzkim[6].
Z języka niemieckiego zapożyczono wiele zwrotów oraz litery „ä” i „ö” istniejące w alfabecie szwedzkim również współcześnie. Zastąpiły one używane wcześniej litery „æ” i „ø”. Wprowadzono zupełnie nową literę „å” którą zastąpiono dwuznak aa oraz w wielu słowach literę „o” mającą podwójne znaczenie fonetyczne. Zmodernizowano również pisownię innych dwuznaków, przykładowo wprowadzając ck zamiast wzorowanych poprzednio na literaturze duńskiej kk. Ta zmiana była wyraźną manifestacją odrębności kulturowej od znienawidzonej Danii.
Przykład różnicy w tłumaczeniu
Ewangelia Mateusza 5:38–42:
|
|
|
Galeria
Fresk: Gustaw Waza otrzymuje pierwszy egzemplarz Biblii. Johan Gustaf Sandberg, Katedra w Uppsali.
Biblia Gustawa Wazy wystawiona w kościele w Östra Skureby.
Uwagi
- ↑ Pierwszym który tłumaczył fragmenty Biblii z łaciny na język szwedzki był mnich z klasztoru w Naantali Jöns Budde (ok. 1435 – ok. 1493).
Przypisy
- ↑ L.-O. Larsson: ''Gustaw Waza – Ojciec państwa szwedzkiego czy tyran?. 2009, s. 150.
- ↑ G. Bergman: Kortfattad svensk språkhistoria. 1984, s. 59.
- ↑ a b L.-O. Larsson: ''Gustaw Waza – Ojciec państwa szwedzkiego czy tyran?. 2009, s. 264.
- ↑ G. Bergman: Kortfattad svensk språkhistoria. 1984, s. 60.
- ↑ Thor-Leif Strindberg: Bibelfrågan. www.alltombibeln.se. [dostęp 2011-04-13]. (szw.).
- ↑ G. Bergman: Kortfattad svensk språkhistoria. 1984, s. 62.
- ↑ Przekład Nowego Testamentu z 1526 wydany w 1893 s.18. runeberg.org. [dostęp 2011-04-13]. (szw.).
Bibliografia
- Gösta Bergman, Kortfattad svensk språkhistoria, Wydawnictwo „Norstedts Akademiska Förlag”, Sztokholm 1984, ISBN 91-518-1747-0.
- Larsson L.-O., Gustaw Waza – Ojciec państwa szwedzkiego czy tyran?, Wydawnictwo „PIW”, Warszawa 2009, ISBN 978-83-06-03167-6.
Linki zewnętrzne
- Przekład Nowego Testamentu z 1526 wydany w 1893 [dostęp 13 kwietnia 2011]