Bettino Craxi

Pełne imię i nazwisko	Benedetto Craxi
Data i miejsce urodzenia	24 lutego 1934 Mediolan
Data i miejsce śmierci	19 stycznia 2000 Hammamet
Premier Włoch
Okres	od 4 sierpnia 1983 do 17 kwietnia 1987
Przynależność polityczna	Włoska Partia Socjalistyczna
Poprzednik	Amintore Fanfani
Następca	Amintore Fanfani
Multimedia w Wikimedia Commons

Benedetto „Bettino” Craxi (ur. 24 lutego 1934 w Mediolanie, zm. 19 stycznia 2000 w Hammamet^[1]) – włoski polityk, działacz partyjny.

Wieloletni członek Izby Deputowanych, poseł do Parlamentu Europejskiego I i III kadencji, w latach 1976–1993 sekretarz Włoskiej Partii Socjalistycznej (PSI), premier Włoch od 1983 do 1987. Jego karierę polityczną zakończyła afera korupcyjna Tangentopoli, dotycząca przyjmowania łapówek i finansowania ugrupowań politycznych, która doprowadziła w latach 90. do znaczących przemian na scenie politycznej, a której symbolem stał się Bettino Craxi.

Syn Vittoria Craxiego i Marii Ferrari. Jego ojciec był prawnikiem, działał w ruchu antyfaszystowskim. Bettino Craxi na początku lat 50. dołączył do Włoskiej Partii Socjalistycznej^[2]. Podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Mediolańskim, następnie przeniósł się na wydział nauk politycznych Uniwersytetu w Urbino; nie ukończył studiów^[3]. Działał w różnych organizacjach studenckich, stopniowo awansował też w strukturze PSI, będąc jej etatowym pracownikiem^[2]. W 1956 zasiadł w radzie miejskiej Sant’Angelo Lodigiano^[4]. Rok później dołączył do komitetu centralnego partii^[5]. Wkrótce przeniósł się do Sesto San Giovanni, gdzie powierzono mu funkcję kierownika regionalnego socjalistów^[2]. W 1960 został radnym Mediolanu, a następnie objął stanowisko asesora we władzach miejskich^[2][6].

W 1968 po raz pierwszy uzyskał mandat posła do Izby Deputowanych. Sześciokrotnie z powodzeniem ubiegał się o reelekcję, sprawując mandat deputowanego do 1994 w ramach V, VI, VII, VIII, IX, X i XI kadencji^[7]. W latach 1979–1983 i 1989–1992 był też deputowanym do Parlamentu Europejskiego I oraz III kadencji^[8]. W 1970 powołany na zastępcę sekretarza PSI, a w 1976 zastąpił Francesca De Martino na funkcji sekretarza Włoskiej Partii Socjalistycznej. Na czele tego ugrupowania stał nieprzerwanie do 1993^[5]. Pod koniec lat 70. doprowadził socjalistów do zdystansowania się wobec Włoskiej Partii Komunistycznej oraz do zbliżenia z Chrześcijańską Demokracją^[2].

Umożliwiło mu to objęcie w sierpniu 1983 stanowiska premiera^[2] w ramach rządów koalicyjnych, chociaż PSI miała znacznie mniej parlamentarzystów niż chadecy. Do kwietnia 1987 stał na czele dwóch kolejnych włoskich gabinetów^[7] tworzonych przez pięć ugrupowań (DC, PSI, PRI, PSDI i PLI). Podczas jego urzędowania Włochy zostały przyjęte do grupy najbardziej wpływowych państw świata (G7), nastąpiło obniżenie inflacji (z 20% do 4%)^[9], jednocześnie doszło do znacznego wzrostu długu publicznego w relacji do PKB^[10]. W 1984 podpisał nowy konkordat wynegocjowany ze Stolicą Apostolską^[2].

Jego pozycję w kraju wzmocniła sprawa porwania MS „Achille Lauro”. W październiku 1985 grupa palestyńskich terrorystów uprowadziła ten włoski statek wycieczkowy, na którym zamordowano jednego z pasażerów – obywatela USA żydowskiego pochodzenia^[11]. Po uwolnieniu pozostałych osób egipski samolot z porywaczami na pokładzie został przechwycony przez amerykańskie myśliwce i zmuszony do lądowania w bazie NATO na Sycylii. Włoscy karabinierzy uniemożliwili jednak amerykańskim komandosom zatrzymanie jego pasażerów^[11]. Bettino Craxi, mimo nacisków ze strony Ronalda Reagana, odmówił wydania USA porywaczy oraz przywódcy terrorystów Abu Abbasa; motywował to faktem, że do porwania doszło na włoskim statku^[2][11]. Doprowadziło to do kryzysu w relacjach z USA, a jednocześnie zwiększyło popularność lidera socjalistów we Włoszech^[11]. Premierowi przypisywano także ostrzeżenie Mu’ammara al-Kaddafiego przed nalotem odwetowym przeprowadzonym w kwietniu 1986 przez lotnictwo USA; dzięki temu ostrzeżeniu libijski dyktator zdążył pośpiesznie wyjechać ze swojej siedziby^[12][13].

Kariera polityczna Bettina Craxiego załamała się na początku lat 90. W lutym 1992 zatrzymany został Mario Chiesa, działacz PSI i dyrektor instytucji opiekuńczej w Mediolanie. W toku znanego jako Mani pulite śledztwa, które prowadził Antonio Di Pietro, Mario Chiesa opisał procedery polegające na stworzeniu układów korupcyjnych, w ramach których łapówki były regularnie przekazywane na rzecz partii i poszczególnych polityków^[2][11][14]. Wkrótce po wyborach z tego samego roku śledztwem obejmowano kolejnych działaczy socjalistów, w grudniu 1992 wszczęto pierwsze postępowanie karne przeciwko byłemu premierowi (w sprawie dotyczącej łapówki dla PSI przy budowie metra w Mediolanie). W kilku odrębnie prowadzonych postępowaniach zarzucono mu przyjęcie korzyści majątkowych w łącznej kwocie około 250 miliardów lirów^[11][14]. Do 1999 zapadły wobec niego dwa wyroki, w których orzeczono kary pozbawienia wolności^[2]. Bettino Craxi bronił się, że w taki sposób działały wszystkie formacje polityczne, w tym także komuniści (z którymi mieli sympatyzować przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości)^[11]. Jednocześnie już w lutym 1993 ustąpił z funkcji sekretarza PSI^[2]. Afera znana jako Tangentopoli, której Bettino Craxi stał się symbolem^[15], doprowadziła do upadku rządzących dotąd ugrupowań^[14] i znaczących przekształceń na scenie politycznej.

W maju 1994 prokuratorzy zamierzali zatrzymać jego paszport. Bettino Craxi w tymże miesiącu zdążył wyjechać do miejscowości Hammamet w Tunezji, gdzie posiadał letnią rezydencję^[14]. Tam zajął się działalnością publicystyczną^[2], przedstawiał się jako polityczny uchodźca. Chorował na cukrzycę, do końca życia mieszkał w Tunezji, gdzie zmarł w 2000^[11].

W 1960 zawarł związek małżeński z Anną Moncini. Miał dwoje dzieci: córkę Stefanię i syna Vittoria^[2].