Berdysz
Berdysz, bardysz[1] (łac. barducium – siekierka) – broń drzewcowa piechoty będąca ciężkim, szerokim toporem o zakrzywionym ostrzu i długim drzewcu mierzącym około 1,8 metra.
Berdysz znany był już w starożytności[2], ale rozpowszechniać zaczął się w średniowieczu, także w XIV wieku w Europie Wschodniej, gdzie był używany przez piechotę do walki z jazdą. W XVI i XVII wieku, szczególnie typowy dla piechoty moskiewskiej[1], między innymi oddziałów strzelców.
Berdysz w Wojsku Polskim
W Rzeczypospolitej w 1674 roku król Jan III Sobieski wprowadził w wojsku polskim tak zwany zmodyfikowany „berdysz mały”, używany jako podpórka zamiast forkietu podczas strzelania z muszkietu, a także jako broń biała[3].
Według zaleceń królewskich piechurzy polscy mieli zbliżać się do przeciwnika, oddając tylko jedną salwę, po czym – zawiesiwszy muszkiety na plecach – atakować berdyszami[4]. Zgodnie z analizą rachunków regimentów pieszych z lat 1685–1697 używano berdyszów o trzech długościach – 110, 135 i 155 centymetrów. Należy przypuszczać, że służyły one jako forkiety dla żołnierzy strzelających (kolejno) z pozycji klęczącej, pochylonej i stojącej. W tej konfiguracji stosowano szyk trzyszeregowy, bardzo skuteczny i w obronie, i w natarciu[5].
Berdysze znajdowały się na wyposażeniu wojska polskiego do lat dwudziestych XVIII wieku.
Przypisy
- ↑ a b Sprostowania i dopełnienia do t. I-go. W: Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska. T. I. 1900.
- ↑ berdysz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-07-02] .
- ↑ Besala, s. 72.
- ↑ Nowak, Wimmer, s. 479.
- ↑ Wagner, T. 1, s. 107.
Bibliografia
- Jerzy Besala , Wielcy Hetmani Rzeczypospolitej, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, ISBN 83-03-00160-4, OCLC 830237194 .
- PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.
- Marek Wagner , Wojna polsko-turecka w latach 1672–1676, t. 1, Zabrze: Inforteditions, 2009, ISBN 978-83-89943-34-7, OCLC 316609484 .
- Tadeusz M. Nowak, Jan Wimmer: Historia oręża polskiego 963-1795, Wiedza Powszechna 1981, ISBN 83-214-0133-3.