Beniowski
 Karta tytułowa pierwodruku Beniowskiego | |
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Język |
polski |
| Data wydania |
1841 |
Beniowski – poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego, którego pięć pierwszych pieśni powstało w latach 1840–1841 i zostało opublikowanych w 1841 roku. Pozostałe części poematu nie ukazały się za życia poety – wydał je Antoni Małecki w zbiorze Pism pośmiertnych Słowackiego[1].
Treść utworu dotyczy wydarzeń podczas konfederacji barskiej, na tle walki z Rosjanami i zbuntowanymi chłopami ruskimi mającej miejsce na terenie kresowych województw ukrainnych Rzeczypospolitej. Akcja utworu opowiada o podróżach i losach szlachcica Maurycego Beniowskiego (wzorowanego na rzeczywistym awanturniku Maurycym Beniowskim). Zgodnie z regułami poematu dygresyjnego, fabuła obejmuje jedynie niewielką część utworu (ok. 50%[2]); narrator wielokrotnie odchodzi od niej, aby przedstawić własne uwagi na temat aktualnego życia literackiego, sytuacji politycznej i społecznej, własnego życia itp. oraz refleksje autotematyczne. Utwór pisany jest oktawą, fabuła jest celowo zbudowana z elementów skonwencjonalizowanych, co ma podkreślać jej literackość, narrator posługuje się humorem i ironią.
Według lwowskiego historyka Juliusza Kleinera poemat miał być m.in. rozrachunkiem Słowackiego z nieprzychylną mu krytyką literacką oraz głosem w sporze poety z Adamem Mickiewiczem i jego zwolennikami[3], zarysowaniem własnego programu poetyckiego i próbą ustanowienia siebie, jako nowego przewodnika duchowego narodu[2]. Był także próbą pokazania swojego obrazu dawnej polskości, innej niż ta przedstawiona w Panu Tadeuszu i popularnych ówcześnie Pamiątkach Soplicy[4]. Forma utworu wzorowana była na Don Juanie Byrona[5].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Juliusz Kleiner: Wstęp. W: Juliusz Słowacki: Beniowski. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, s. XLII.
- ↑ a b Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 348. ISBN 83-01-12108-4.
- ↑ Juliusz Kleiner: Wstęp. W: Juliusz Słowacki: Beniowski. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, s. XVII–XXV.
- ↑ Juliusz Kleiner: Wstęp. W: Juliusz Słowacki: Beniowski. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, s. XXV–XXVI.
- ↑ Juliusz Kleiner: Wstęp. W: Juliusz Słowacki: Beniowski. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, s. XXVIII.
Bibliografia
- Juliusz Kleiner: Wstęp. W: Juliusz Słowacki: Beniowski. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich..
- Alina Witkowska, Ryszard Przybylski: Romantyzm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. ISBN 83-01-12108-4..
- Jacek Brzozowski Dygresyjny poemat. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04616-4..