Beer Szewa

‏באר שבע‎
‏بئر السبع‎

Nowoczesna zabudowa Beer Szewy
Herb
Państwo	Izrael
Dystrykt	Południowy
Burmistrz	Ruwik Danilowicz
Powierzchnia	117,5 km²
Wysokość	260 m n.p.m.
Populacja (2018) • liczba ludności • gęstość	219 863 1871 os./km²
Kod pocztowy	84***
Położenie na mapie Dystryktu Południowego Beer Szewa
Położenie na mapie Izraela Beer Szewa
31°15′27″N 34°47′43″E/31,257500 34,795278
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Beer Szewa (hebr. באר שבע, Be’er Szewa; arab. بئر السبع, Bir as-Sab) – miasto położone w Dystrykcie Południowym w Izraelu. Jest to największe miasto pustyni Negew, często nazywane „stolicą Negewu”^[1].

Miasto jest położone na północnym skraju pustyni Negew, w odległości 38 kilometrów na wschód od wybrzeża Morza Śródziemnego i 120 km na południowy zachód od Jerozolimy.

W jego otoczeniu znajduje się miasteczka Lehawim, Lakija, Omer, Segew-Szalom i Ne’ot Chowaw, kibuc Chacerim, moszawy Tifrach i Newatim, wsie komunalne Eszel ha-Nasi i Gewa’ot Bar, oraz arabskie miejscowości Tirabin al-Sana i Tel Szewa.

Po uzyskaniu niepodległości przez Izrael, Beer Szewa stała się „laboratorium” dla izraelskich architektów. Podjęto tu próbę stworzenia alternatywy dla standardowych rozwiązań publicznych projektów mieszkaniowych w Izraelu. Obecnie miasto jest podzielone na siedemnaście dzielnic (poza Starym Miastem i położonymi na północy osiedlami Ramot). Dzielnice mieszkaniowe są rozłożone w kształcie parasola i podzielone na cztery sub-dzielnice. Wiele dzielnic jest nazwanych kolejnymi literami alfabetu hebrajskiego. Są to m.in.: Szekhuna Alef, Bet, Gimel, Dalet, Hej, Vav, Tet, Jud-Alef, Ramot, Ramot B, Neve Noj, Ne’ot Lon, Merkaz Ezrachi, Neve Ze’ew, Darom, Stare Miasto, Nahal Beka i Nahal Aszan.

Beer Szewa znajduje się w rozległej dolinie Beer Szewy, którą płyną strumienie Be’er Szewa, Kowszim i Katef. Dolina jest zieloną oazą położoną pośrodku pustyni Negew. W jej otoczeniu wznoszą się wzgórza. Dolina otwiera się w kierunku północno-zachodnim, wyjściem z pustyni Negew.

Beer Szewa ma klimat pustynny (w klasyfikacji klimatów Köppena BSh) z wpływami klimatu śródziemnomorskiego. Lata są gorące i suche, a zimy chłodne i deszczowe. Średnia temperatura latem wynosi 32,3 °C, a zimą 17,7 °C (średnia z lat 1988–2000). Opady w okresie lata są rzadkością, i występują zazwyczaj w okresie zimowym od września do maja. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 204,1 mm. W okresie zimowym, w wyniku wysokiej wilgotności powietrza, w dolinie Beer Szewy występują mgły i zamglenia. W okresie letnim nadciągają z pustyni Negew burze piaskowe^[2].

Pod względem liczebności populacji Beer Szewa jest siódmym miastem Izraela^[3]. Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2006 w mieście żyło 185,4 tys. mieszkańców, w tym 98,9% Żydów, w znacznej większości imigrantów z krajów byłego ZSRR^[4]. W 2018 roku w mieście żyło 219 863 mieszkańców, w tym 51% to kobiety, a 49% to mężczyźni^[5].

Populacja miasta pod względem wieku^[5]:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0-18	26%
19-40	30%
41-66	30%
+67	14%

Źródło danych: Central Bureau of Statistics.

Pierwsi ludzie zaczęli osiedlać się na tym obszarze w epoce miedzi. Ówcześni ludzie żyli w jaskiniach, pozostawiając po sobie fragmenty metalowych narzędzi i skorupy naczyń^[6]. Odkrycia archeologiczne na położonym kilka kilometrów na północ od miasta wzgórzu Beer Szewa sugerują, że osadnictwo mogło rozpocząć się około 4000 lat p.n.e.^[7]

Biblia kilkakrotnie wspomina o mieście Beer Szewa istniejącym za życia Abrahama. Według niej właśnie tutaj Abraham wykopał istniejącą do dzisiaj studnię, zasadził nad nią tamaryszki, a później zawarł przymierze z królem Abimelekiem^[a][b][8]. Dlatego nazwano tę miejscowość Beer Szewa, tj. „Studnia Przysięgi”^[c]. Dolina była wówczas bogata w wodę, o czym świadczą pozostałości licznych studni w okolicy. Ulice miasta były ułożone w siatce, z oddzielnymi dzielnicami administracyjnymi, handlowymi, wojskowymi i mieszkalnymi^[9]. Syn Abrahama, Izaak, wybudował w Beer Szewie ołtarz^[d]. Również Jakub przebywał w Beer Szewie^[e]. Po podboju Kanaanu przez Izraelitów, Beer Szewa była najdalej na południe wysuniętym miastem izraelskim. Zostało ono przyznane pokoleniom Judy i Symeona^[f]. Prorok Eliasz schronił się w Beer Szewie, kiedy królowa Izebel kazała go zabić^[g]. Synowie proroka Samuela byli sędziami w Beer Szewie^[h]. Na przestrzeni wieków miasto było wielokrotnie niszczone i odbudowywane. Po podboju babilońskim miasto zostało opuszczone, a jego mieszkańcy wysiedleni do Babilonii^[9]. W okresie panowania rzymskiego i panowania Bizancjum, odbudowane miasto służyło jako pierwsza linia obrony przed najazdami Nabatejczyków. Ostatni mieszkańcy opuścili miasto podczas podboju arabskiego w VII wieku.

Turcy, którzy panowali nad tą ziemią od XVI wieku, nie byli zainteresowani rozwojem miasta, które podupadło. Do XIX wieku zamieszkiwali tu tylko Beduini. Europejscy pielgrzymi wspominają o Beer Szewie jako o obszarze jałowej ziemi, na której żyła garstka Beduinów. Dopiero pod koniec XIX wieku Turcy wybudowali tutaj posterunek policji, drogę i kilka niewielkich budynków. Plan rozbudowy miasta przygotowali niemieccy i szwajcarscy architekci. Przygotowali oni siatkę ulic, której wzór zachował się do tej pory na Starym Mieście. Wszystkie domy budowane w tym okresie były jednopiętrowymi budynkami. Nad całością górował dwupiętrowy gmach posterunku policji^[10]. Podczas I wojny światowej Turcy wybudowali wojskową linię kolejową do Beer Szewy. W dniu 30 października 1915, w uroczystości otwarcia linii kolejowej uczestniczył Ahmed Cemal. Budowa tej linii była bardzo ważna dla tureckiej armii walczącej z Brytyjczykami stacjonującymi w Egipcie^[11]. Beer Szewa odegrała ważną rolę podczas brytyjskiej kampanii na Synaju i w Palestynie. 31 października 1917 australijska 4 Brygada Lekkiej Kawalerii zdobyła Beer Szewę. Była to ostatnia szarża kawalerii w historii brytyjskiej armii. Na skraju Starego Miasta znajduje się wojskowy cmentarz z grobami australijskich i brytyjskich żołnierzy poległych w bitwie o miasto. Zdobycie tutejszych studni z wodą było bardzo ważne i umożliwiło Brytyjczykom prowadzenie dalszych operacji militarnych w Palestynie^[12].

W następnych latach miasto było ważnym ośrodkiem brytyjskiej administracji w Mandacie Palestyny. W maju 1918 uruchomiono komercyjne połączenia kolejowe na linii z Rafah do Beer Szewy. Po arabskich rozruchach w 1928 i w latach 1936–1939, większość Żydów opuściła miasto. Przyjęta 29 listopada 1947 Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 przyznała Beer Szewę państwu arabskiemu, które miało powstać w Palestynie^[13]. Na samym początku I wojny arabsko-izraelskiej w maju 1948 miasto zajęły wojska egipskie. W październiku Izraelczycy przeprowadzili operację Jo’aw, w trakcie której doszło do bitwy o Beer Szewę i zajęcia miasta rankiem 21 października. Po wojnie Beer Szewa weszła w granice państwa Izrael.

W latach 50. XX wieku miasto rozbudowało się w kierunku północnym. W tym samym okresie rząd przysłał do miasta 6500 imigrantów w celu rozwoju miasta, które dawało zatrudnienie w instytucjach rządowych. W latach 60. XX wieku wybudowano nowoczesny Szpital Soroka, a w latach 70. XX wieku otworzono Uniwersytet Ben Guriona. W pierwszych dekadach miasto rozwijało się jako projekt rządowy. Postrzegane było jako wrota dla kolejnych osadników wysyłanych na Negew. Z czasem, w ramach kolejnych fal napływu żydowskich imigrantów z Północnej Afryki, Bliskiego Wschodu, ZSRR i Etiopii Beer Szewa została zdominowana przez Izraelczyków, a Beduini stali się mniejszością^[14]. Większość parków, centrów społecznych, miejsc wypoczynkowych było finansowanych z pieniędzy rządowych lub międzynarodowych organizacji żydowskich. Zapoczątkowano ideę „kwitnienia pustyni” w celu polepszenia jakości życia w mieście^[15]. W latach 70. i 80 XX wieku liczba mieszkańców rosła, jednak wynikało to z kierowania do Beer Szewy kolejnych imigrantów. Miasto z tamtego obszaru nie oferowało wiele, rozwijały się nowe osiedla, ale nie było nowych miejsc zatrudnienia^[15]. Dopiero w latach 90. XX wieku miasto zaczęło się rozwijać na nowo. Władze, jako nieliczne w skali całego kraju, zgodziły się przyjąć nowych imigrantów z ZSRR. Przybyło ich wtedy 70 000, co stanowiło 45% wszystkich mieszkańców Beer Szewy. Było to impulsem do rozwoju sektora budowlanego w regionie. Wraz z nowymi mieszkańcami do miasta kierowane były rządowe subsydia na cele akomodacji i absorpcji. W tym samym czasie wybudowano pierwsze duże centra handlowe w mieście, które były nie tylko źródłem dochodu, ale także miejscem zatrudnienia. Władze miasta położyły również nacisk na rozwój sektora prywatnego. Gwałtowny rozwój miasta sprawił, że dzielnice wokół Uniwersytetu, Szpitala Soroka i Starego Miasta stały się zaniedbane i zaczęły się w nich pojawiać liczne problemy socjalne i społeczne^[16]. Od 2008 roku, nowy burmistrz rozpoczął program rozwoju miasta, zmiany jego wizerunku i podjął próby ściągnięcia do Beer Szewy firm związanych z przemysłem high-tech, telekomunikacją i nauką. Część z wojskowych instalacji i baz przeniesiono poza miasto, m.in. do Bazy im. Ariela Szarona. Rozpoczęto budowę nowoczesnego Parku Technologicznego oraz osiedla o wyższym standardzie mieszkalnictwa^[17].

Nazwa miasta składa się z dwóch słów: „be’er” i „szewa”. Pierwsze słowo „be’er” jest tłumaczone jako „studnia”. Natomiast słowo „szewa” jest tłumaczone jako „przysięga” (przysięga Abrahama z Abimelekiem) lub „siedem” (siedem studni wykopanych przez Izaaka). Nazwa miasta może więc zostać przetłumaczona jako „Siedem Studni” lub „Studnia Przysięgi”^[9].

Obecne godło miasta zostało przyjęte w 1970. Zostało zaprojektowane przez grafika Cheziego Mora. Godło miasta zawiera w sobie drzewo tamaryszku, które miało być zasadzone przez Abrahama. W rejonie miasta tamaryszki powszechnie rosną. Drzewo jest symbolicznie przedstawione, jakby składało się z wielu cegieł, co wyraża rozwój budownictwa miasta. Poniżej drzewa umieszczono dwanaście stel wyobrażających dwanaście pokoleń Izraela, które zostały zgromadzone z wygnania po całym świecie i przybyły by mieszkać w mieście. Z boku widoczna jest wieża widokowa wybudowana obok ratusza miejskiego. Napis w języku hebrajskim „wa-jita Eshel ba-Weer szewa(...)” jest cytatem pierwszej części wersetu z Księgi Rodzaju 21:33 „Abraham zaś zasadził w Beer-Szewie drzewo tamaryszkowe(...)”^[1].

Beer Szewa jest stolicą Dystryktu Południowego. Od 2008 burmistrzem miasta jest Ruwik Danilowicz, a jego zastępcą jest Ja’akow Turner.

Beer Szewa posiada czternaście miast partnerskich: La Plata w Argentynie, Parramatta w Australii, Addis Abeba w Etiopii (2001), Cebu City na Filipinach, Lyon we Francji (1977), Oni w Gruzji (2000), Montreal i Winnipeg w Kanadzie, Rosenheim i Wuppertal w Niemczech, Kluż-Napoka w Rumunii, Nisz w Serbii, Seattle w Stanach Zjednoczonych, oraz Adana w Turcji (2001).

Frekwencja wyniosła 63,18%. Zagłosowało 98 993 osób z 156 696 uprawnionych^[19].

W Beer Szewie ma swoją siedzibę Uniwersytet Ben Guriona (założony w 1969). Działalność uniwersytetu jest skoncentrowana na propagowaniu idei zagospodarowania regionu Negewu. Jest to jeden z najszybciej rozwijających się uniwersytetów w Izraelu. Po upadku Związku Radzieckiego osiedliło się tutaj wielu znanych profesorów z uczelni w Leningradzie, Rydze, Moskwie, Charkowie i innych. Obok uniwersytetu działa znany na całym świecie ośrodek badań nad przyrodą pustyni. Tutejsi naukowcy bezustannie pracują nad nowymi systemami nawadniania pustyni i lepszymi rodzajami upraw rolniczych.

Obok Uniwersytetu Ben Guriona w Beer Szewie istnieją również inne placówki szkolnictwa wyższego: Otwarty Uniwersytet Izraela, Akademia Techniczna im. Samiego Szamuna^[20], Wyższa Szkoła Technologii Sił Powietrznych Izraela^[21].

Współczesne miasto Beer Szewa jest ważnym ośrodkiem przemysłu maszynowego, elektronicznego, chemicznego, włókienniczego i odzieżowego, materiałów budowlanych i spożywczego. Przez miasto przechodzi rurociąg z Ejlatu do Hajfy.

Na zachód od Beer Szewy znajduje się duża baza Izraelskich Sił Powietrznych Chacerim. W 1977 otworzono tutaj słynne muzeum lotnictwa.

Na północ od stacji Beer Szewa Północ/Uniwersytet rozwija się Zaawansowany Park Technologiczny, który jest rozwijany w ramach kooperacji sektora publicznego (rząd, Uniwersytet Ben Guriona i wojsko) i prywatnego. Ma on skupić w mieście sektor cyberbezpieczeństwa, nanotechnologii, telekomunikacji. Również wojsko planuje stworzyć w Beer Szewie centrum bezpieczeństwa cybernetycznego Izraela. Premier Binjamin Netanjahu zapowiedział, że miasto ma się stać stolicą cyberbezpieczeństwa świata. Zapoczątkowane inicjatywy mają stworzyć wiele tysięcy nowych miejsc pracy^[22][23].

Do 2016 roku w mieście funkcjonowało 9299 firm, z czego w samym 2016 roku otwarto ich 898. Pensja brutto w 2016 roku osób samozatrudnionych wyniosła 8291 NIS, a osób zatrudnionych 9399 NIS^[5].

W mieście działa 110 firm powstałych w ramach sturt-up, w których pracuje 500 osób. W tym 44% z tych firm powstało w Parku Technologicznych Gaw Jam Negew, 5% wokół Uniwersytetu Ben Guriona, 41% wokół miasta, a 10% w Starym Mieście. Na chwilę obecną Park Technologiczny zatrudnia 2500 osób, w którym na chwilę obecną istnieje pond 70 firm oraz 7 firm międzynarodowych zajmujących się badaniami i rozwojem^[5].

Miasto posiada połączenie z Tel Awiwem za pośrednictwem drogi ekspresowej nr 40 (Kfar Saba-Ketura) i z Aszkelonem za pośrednictwem drogi ekspresowej nr 25 (Nachal Oz – Beer Szewa-Arawa).

W mieście znajdują się dwie stacje kolejowe Rakewet Jisra’el: Beer Szewa i Beer Szewa Cafon. Pociągi z Beer Szewy jadą do Naharijji, Hajfy i Tel Awiwu.

Beer Szewa posiada Centralny Dworzec Autobusowy, z którego realizowane są połączenia głównych przedsiębiorstw transportowych w Izraelu jak: Egged, Metropolin, Dan Ba-Darom, Kawim. Dodatkowo spod dworca jeżdżą szeruty i taksówki.

Beer Szewa posiada w pełni rozwinięty autobusowy transport miejski Dan Beer Szewa.

W odległości 10 km na północny zachód od miasta jest położony port lotniczy Taymen, który obsługuje krajowe linie lotnicze oraz czarterowe przeloty turystyczne.

W mieście oraz w jego okolicach znajdują się następujące atrakcje turystyczne i miejsca warte odwiedzenia:

• Pomnik Żołnierzy Palmachu Brygady Negew. Znajduje się na wzgórzu na północny wschód od dworca kolejowego Ber Szewa Północ/Uniwersytet. Na miejscu znajdują się instalacje artystyczne, mapy i makiety operacji wojskowych oraz punkty do pikniku. Ze wzgórza rozciąga się widok na miasto (7R8C+J6 Beer Szewa, Izrael);
• Cmentarz muzułmański przy ulicy Dawida Tuwijahu, naprzeciwko Centrum Handlowego Kanjon ha-Negew;
• Muzeum Kultur Islamskich i Bliskowschodnich oraz Muzeum Sztuki Negewu^[24]. Oba znajdują się obok siebie przy jednej z głównych ulic Starego Miasta – Ha-Acmaut. Pierwsze z nich jest ulokowane w budynku starego meczetu, który po wojnie w 1948 roku był budynkiem sądu i więzieniem. Można tam zobaczyć arabską biżuterię, mozaiki i fontanny. Drugie muzeum można uznać za lokalne, w którym są wystawiane prace lokalnych i krajowych artystów;
• Ogród gen. Allenby. Pierwszy ogród powstały w Beer Szewie. Znajduje się przy ulicy Ha-Acmaut obok kwatery głównej Dowództwa Południe i siedziby policji;
• Cmentarz Żołnierzy ANZAC. Znajduje się przy ulicy Ha-Acmaut. Miejsce ogólnodostępne dla zwiedzających. Można tu obejrzeć nagrobki żołnierzy ANZAC (australijskich i nowozelandzkich) walczących w bitwie o Beer Szewę w trakcie I wojny światowej. Obok jest interaktywne muzeum poświęcone temu miejscu. Znajduje się przy drodze Derech Chewron. W rocznicę bitwy o Beer Szewę organizowana jest parada i rekonstrukcja historyczna^[25];
• Studnia Abrahama. Przedstawia historię Abrahama i prezentuje interaktywne eksponaty;
• Brama do Negewu. Interaktywne miejsce przy ulicy Ha-Hagana, w którym prezentowane są możliwości jakie daje Negew, miejsca warte zobaczenia, można tu poznać informacje o regionie i jego rozwoju, zobaczyć film prezentujący historię osadnictwa na Negewie;
• Centrum Kultury – Turecka Stacja Kolejowa. Znajduje się przy ulicy Dawida Tuwijahu, ok. 600 metrów od Cmentarza Żołnierzy ANZAC. Jest to stara turecka stacja kolejowa, w której można obejrzeć wagony kolejowe oraz lokomotywę;
• Park Żołnierza Australijskiego. Park na skrzyżowaniu ulic Szaul ha-Melech i Aba Achimeir. Znajduje się tu rzeźba australijskiego kawalerzysty, ścieżka historyczna poświęcona siłom ANZAC na Bliskim Wschodzie podczas I wojny światowej i walkom w Palestynie. Jest tu także zakryty park dla dzieci;
• ZOO Negewu^[26]. W tym ZOO można zobaczyć różne gatunki zwierząt występujących w regionie Bliskiego Wschodu i nie tylko. Do tego miejsca najlepiej dotrzeć autem lub na pieszo. Autobusy nie kursują do tego miejsca, najbliższy przystanek to Dawid Tuwijahu/Ecel (7Q55+29 Beer Szewa, Izrael);
• Bet Eszel. Nieistniejący już kibuc na południu Beer Szewy, zniszczony w trakcie wojny w 1948 roku. Znajduje się przy drodze ekspresowej nr 25;
• Park Narodowy Tel Beer Szewa^[27]. Wykopaliska archeologiczne położone przed beduińska miejscowością Tel Szewa. Jest to miejsce, w którym miała znajdować się biblijna Beer Szewa. Można tu dojechać autobusem nr 10 Metropolin;
• Muzeum Izraelskich Sił Powietrznych^[28]. Muzeum poświęcone Siłom Lotniczym Izraela. Można tu zobaczyć wyposażenie (myśliwce, śmigłowce, samoloty transportowe i pasażerskie, zestawy p-lot.) używane przez Izrael, zdobyte na państwach arabskich lub przekazane przez inne armie. Obok znajduje się lotnisko wojskowe, co umożliwia usłyszenie i zobaczenie lądujących i startujących samolotów odrzutowych. Można tu dojechać autobusem nr 40 linii Dan Ba-Darom.

 Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Beer Szewą, Ludzie urodzeni w Beer Szewie.

• Oni, Gruzja
• Cebu City, Filipiny
• Montreal, Kanada
• Winnipeg, Kanada
• Parramatta, Australia
• Addis Abeba, Etiopia
• Seattle, Stany Zjednoczone
• Adana, Turcja
• Kluż-Napoka, Rumunia
• La Plata, Argentyna
• Rosenheim, Niemcy
• Wuppertal, Niemcy
• Lyon, Francja
• Nisz, Serbia
• Bouaké, Wybrzeże Kości Słoniowej

• Zdjęcie satelitarne Beer Szewy Google Maps
• Mapa Beer Szewy
• boker.org. boker.org.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-21)].
• Beersheba Theatre
• Soroka University Medical Center