Basiliscus (rodzaj)
| Basiliscus | |||||
| Laurenti, 1768[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – bazyliszek płatkogłowy (B. plumifrons) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
Basiliscus | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Basiliscus americanus Laurenti, 1768 (= Lacerta basiliscus Linnaeus, 1758) | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Basiliscus – rodzaj jaszczurek z rodziny hełmogwanowatych (Corytophanidae). Nazywane niekiedy jaszczurkami Jezusa, ponieważ potrafią biegać po powierzchni wody.
Zasięg występowania
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Meksyku, Ameryce Środkowej i północnej części Ameryki Południowej[11][12].
Charakterystyka
Długość ciała ok. 80 cm, z czego większość stanowi ogon. Bazyliszki są jaszczurkami o długich silnych nogach i szerokich stopach z szeroko rozstawionymi palcami o łuskowatych obwódkach umożliwiającym im bieganie po wodzie i pływanie. Utrzymując się na powierzchni wody dzięki napięciu powierzchniowemu i szerokiemu rozstawieniu palców, bazyliszki odbiegają wystarczająco daleko od napastnika. U samców charakterystyczny grzebień grzbietowy. Nie posiadają zdolności odrzucania ogona. Zamieszkują tropikalne, wilgotne lasy, żerują na ziemi w pobliżu wody. Żywią się bezkręgowcami, małymi gryzoniami, czasem zjadają owoce. Są jaszczurkami jajorodnymi.
Systematyka
Etymologia
- Basiliscus: gr. βασιλισκος basiliskos „królik, książątko”, od zdrobnienia βασιλευς basileus „król”[13].
- Corythaeolus: gr. κορυθαιολος koruthaiolos „z drżącym pióropuszem”, od κορυς korus, κορυθος koruthos „hełm”; αιολλω aiollō „potrząsać tam i z powrotem”[14]. Gatunek typowy: Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828.
- Oedicoryphus: gr. οιδος oidos, οιδευς oideus „obrzęk, guz”, od οιδεω oideō „puchnąć”[15]; -κορυφος -koruphos „wypukły”, od κορυφη koruphē „wierzchołek, głowa, szczyt”[16]. Gatunek typowy: Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828.
- Thysanodactylus: gr. θυσανος thusanos „frędzel”[17]; δακτυλος daktulos „palec”[18]. Gatunek typowy: Ophryessa bilineata Gray, 1839 (= Lacerta basiliscus Linnaeus, 1758).
- Ptenosaura: gr. πτην ptēn, πτηνος ptēnos „skrzydlaty”, od πετομαι petomai „latać”[19]; σαυρος sauros „jaszczurka”[20]. Gatunek typowy: Ptenosaura seemanni Gray, 1852 (= Basiliscus galeritus Duméril, 1851).
- Lophosaura: gr. λοφος lophos „grzebień, czub”[21]; σαυρος sauros „jaszczurka”[20]. Gatunek typowy: Lophosaura goodridgii Gray, 1852 (= Lacerta basiliscus Linnaeus, 1758).
- Cristasaura: łac. crista „czub, grzebień”[22]; σαυρος sauros „jaszczurka”[20]. Gatunek typowy: Cristasaura mitrella Gray, 1852 (= Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828).
- Craneosaura: gr. κρανος kranos, κρανεος kraneos „hełm”[23]; σαυρος sauros „jaszczurka”[20]. Gatunek typowy: Ptenosaura seemanni Gray, 1852 (= Basiliscus galeritus Duméril, 1851).
- Daconura: gr. δρακων drakōn, δρακοντος drakontos „wąż, smok”[24]; ουρα oura „ogon”[25]. Gatunek typowy: Daconura bivittata Hallowell, 1860 (= Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828).
- Paraloma: gr. παρα para „blisko, obok”[26]; λωμα lōma, λωματος lōmatos „frędzel, rąbek szaty”[21]. Gatunek typowy: Daconura bivittata Hallowell, 1860 (= Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828).
- Dactylocalotes: gr. δακτυλος daktulos „palec”[18]; καλοτης kalotēs „piękno”[27]. Gatunek typowy: Dactylocalotes elisa Werner, 1893 (= Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828).
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki[11]:
- Basiliscus basiliscus (Linnaeus, 1758) – bazyliszek zwyczajny
- Basiliscus galeritus Duméril, 1851 – bazyliszek ekwadorski
- Basiliscus plumifrons Cope, 1875 – bazyliszek płatkogłowy
- Basiliscus vittatus Wiegmann, 1828 – bazyliszek pręgowany
Przypisy
- ↑ J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Viennae: Joan. Thomae, 1798, s. 50. (łac.).
- ↑ J.J. Kaup. Ueber Hyaena, Uromastix, Basiliscus, Corythaeolus, Acontias. „Isis von Oken”. 21, s. 1147, 1828. (niem.).
- ↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien, mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel. Ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München, Stuttgart und Tübingen: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 148. (niem.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of lizards in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1845, s. 193. (ang.).
- ↑ a b Gray 1852 ↓, s. 438.
- ↑ Gray 1852 ↓, s. 439.
- ↑ J. Richardson: The zoology of the voyage of H.M.S. Herald under the command of Captain Henry Kellet, R.N., C.B., during the years 1845-51. London: L. Reeve, 1854, s. 148. (ang.).
- ↑ E. Hallowell. Report upon the Reptilia of the North Pacific Exploring Expedition, under command of Capt. John Rogers, U. S. N. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 12, s. 482, 1861. (ang.).
- ↑ E.D. Cope. Contributions to neotropical saurology. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 14, s. 181, 1863. (ang.).
- ↑ F. Werner. Herpetologische Nova. „Zoologischer Anzeiger”. 16 (429), s. 361, 1893. (niem.).
- ↑ a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Basiliscus. The Reptile Database. [dostęp 2023-04-10]. (ang.).
- ↑ R. Midtgaard: Basiliscus. RepFocus. [dostęp 2023-04-10]. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Basiliscus [dostęp 2023-03-10].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Corythaeolus [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 151.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 60.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 235.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 67.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 187.
- ↑ a b c d Jaeger 1944 ↓, s. 203.
- ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 126.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 62.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Cranoceros [dostęp 2023-03-10].
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 75.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 247.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 161.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 37.
Bibliografia
- J.E. Gray. Description of several new genera of reptiles, principally from the collection of H.M.S. Herald. „The Annals and Magazine of Natural History”. Second series. 10 (60), s. 437–440, 1852. (ang.).
- Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 375. ISBN 83-01-14344-4.
- Heying, H.: Corytophanidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2003. [dostęp 2008-11-02]. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).