Bazylika kolegiacka Grobu Bożego w Miechowie
 nr rej. 333 z dnia 06.12.1971 r.oraz 969 z 21.03.1978 r. (zespół klasztorny bożogrobców)[1] | |||||||||
| bazylika mniejsza, kolegiata, kościół parafialny | |||||||||
 Bazylika kolegiacka w Miechowie | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie |
Grobu Pańskiego | ||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Miechowa  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu miechowskiego  | |||||||||
Położenie na mapie gminy Miechów  | |||||||||
 50°21′27″N 20°01′36″E/50,357500 20,026667
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Bazylika kolegiacka Grobu Bożego w Miechowie – miechowska kolegiata jest trzynawową, trójprzęsłową bazyliką gotycką z XIV/XV wieku z fragmentami romańskimi z pierwszego trzydziestolecia XIII wieku, przebudowaną w stylu późnobarokowym w drugiej połowie XVIII wieku[2]. W 1996 r. uzyskała od Jana Pawła II tytuł bazyliki mniejszej, a od 1997 r. jest siedzibą Miechowskiej Kapituły Kolegiackiej[2]. Stanowi część zespołu klasztornego bożogrobców należącego w latach 1163–1819 do zakonu Kanoników Regularnych Grobu Bożego[3]. Świątynia i znajdująca się na terenie klasztoru kaplica Grobu Bożego są celem pielgrzymek od okresu średniowiecza[4].
Bazylika i klasztor stanowią punkt początkowy tzw. Małopolskiego Szlaku Bożogrobców, obejmującego dziesięć zabytkowych kościołów w rejonie Miechowa[5][6].
Architektura
- Bożogrobcy zostali sprowadzeni do Miechowa w 1163 r. przez możnowładcę i krzyżowca Jaksę Gryfitę, fundatora klasztoru, i pierwszy kościół pw. Grobu Pańskiego poświęcono ok. 1170 r.[7] Pierwszy kościół był jednak zbyt mały, dlatego w latach 1235–1293 podjęto budowę nowego romańskiego kościoła, poświęconego przez biskupa Prokopa[2]. Miechowska świątynia znaczenia nabrała po opanowaniu Jerozolimy przez muzułmanów – Miechów stał się wówczas celem pielgrzymek całej ówczesnej Europy[2]. W 1379 r. kościół spłonął w pożarze miasta[2].
- Obecny kościół zbudowano w stylu gotyckim w latach 1394–1406, a zatem budowa trwała krótko[8][9]. Wieżę zbudowano w pierwotnej postaci w 1311 r. i podwyższono do obecnej formy w dwóch fazach: pod koniec XIV w. i w latach 1405–1408[9]. Kościół ponownie ulegał kilkakrotnym pożarom (m.in. w 1506 r. i 1745 r.). Dzisiejszy wygląd pochodzi z przebudowy dokonanej w latach 1745–1802 w stylu późnobarokowym[6]. Przy prezbiterium znajdują się kaplica Ukrzyżowania i kaplica Matki Bożej Częstochowskiej[2]. Świątynia posiada wieżę zakończoną hełmem w kształcie ogromnej kuli z pozłacanym, dwuramiennym krzyżem bożogrobców, i współczesną figurą Chrystusa Zmartwychwstałego[2].
- Kruchta prowadząca do południowej nawy to kwadratowy dwukondygnacyjny budynek o ściętych narożnikach, nakryty płaską kopułą z obeliskiem na szczycie. Na zewnątrz kruchty we wnękach znajdują się dwie rzeźby: Ofiarowanie z XVII wieku oraz późnobarokowa św. Jadwiga Śląska. Na wysokich cokołach stoją rzeźby: św. Piotr, św. Paweł oraz postacie dwóch aniołów.
- Główny ołtarz kościoła, rokokowo-klasycystyczny, przedstawia scenę Zmartwychwstania. Ołtarze boczne są rokokowe. W prezbiterium bazyliki znajduje się portret Makariusza, biskupa Jerozolimy z IV wieku, inicjatora budowy Bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie. W tle obrazu widoczny jest Grób Pański.
- Od strony zachodniej znajduje się barokowo-klasycystyczny chór muzyczny zajmujący całą szerokość świątyni, zwieńczony postacią św. Cecylii[6]. Organy zawierają 12 zespołów piszczałek w nawie głównej oraz po trzy zespoły w nawach bocznych[6].
- Bazylika łączy się krużgankami z dawnym klasztorem bożogrobców, w którego wirydarzu znajduje się gotycko-renesansowa kaplica Grobu Bożego, kopia kaplicy w Jerozolimie[5]. Stanowi ona centralny pod względem kompozycyjnym i ideowym element kompleksu klasztornego[10]. Umieszczono w niej symboliczny Grób Pański; w osobnej kaplicy znajduje się kopia Całunu Turyńskiego[6]. Miechowska kopia Grobu Pańskiego została zbudowana około 1530 r. na linii wschód-zachód, tak jak grób w Jerozolimie. Odpowiada opisowi biblijnemu: łoże grobowe znajduje się po prawej stronie (pomieścić może pięć osób), posiada małe wejście (by zajrzeć do środka, trzeba się przed nim nisko schylić), można je zasłonić dużym kamieniem. Wymiary wewnętrzne są bardzo zbliżone lub identyczne w stosunku do pierwowzoru jerozolimskiego. Z okresu budowy kaplicy pochodzą prawdopodobnie renesansowe malowidła zdobiące kopułę, odkryte na przełomie lat 2008–2009[11]. Po pożarze głównego kościoła w 1745 r. kaplica Grobu Bożego została konsekrowana jako oddzielna, niezależna świątynia i stała się miejscem sprawowania liturgii[4].
- W podziemiach kolegiaty znajdują się krypty, w których niegdyś grzebano zakonników, obecnie częściowo zamurowane[12]. Pochowano tam m.in. historiografa zakonu bożogrobców Samuela Nakielskiego (1584–1652)[6] i biskupa Tomasza Nowińskiego (1746–1830), ostatniego prepozyta generalnego zgromadzenia[12]. Krypta znajduje się również pod posadzką kaplicy Grobu Bożego[13]. W 2010 r. podczas nieinwazyjnych badań archeologicznych wykonano w tym miejscu odwiert i na głębokości ok. 70 cm natrafiono na jej strop[13]. Po wprowadzeniu do środka mikrokamery zarejestrowała ona jeden szkielet[13]. Tożsamość osoby pochowanej w krypcie nie jest znana[13].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-04-18].
- ↑ a b c d e f g Miechów. Parafia Grobu Bożego [online], „Diecezja Kielecka” [dostęp 2023-09-07].
- ↑ Jan Włudarczyk, Zakony Grobu Bożego [online], „Miechowskie Towarzystwo 1163 Roku” [dostęp 2023-08-30].
- ↑ a b Sebastian Filus, Kaplica Grobu Bożego [online], „Wirtualne Muzea Małopolski” [dostęp 2023-09-03].
- ↑ a b Włodzimierz Barczyński, Miechów [online], „Małopolski Szlak Bożogrobców” [dostęp 2023-08-29].
- ↑ a b c d e f Włodzimierz Barczyński: Małopolski Szlak Bożogrobców. Miechów: Parafia Grobu Bożego w Miechowie, 2014, s. 21, 25, 28, 30–31. ISBN 978-83-926396-4-0. [dostęp 2023-08-30].
- ↑ Jerzy Bielecki. Bożogrobcy na ziemiach polskich (1163–2013). „Częstochowskie Studia Teologiczne”. XLI, s. 12, 2013. Częstochowa: Częstochowskie Wydawnictwo Archidiecezjalne „Regina Poloniae”. ISSN 0137-4087. [dostęp 2023-08-29].
- ↑ Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. 1: Województwo krakowskie, red. Jerzy Szablowski. Z. 8: Powiat miechowski, oprac. Zofia Boczkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków, 1953, s. 20–21. OCLC 749725731.
- ↑ a b Paweł Pencakowski. Przemiany formy i funkcji wieży kościoła parafialnego (dawniej bożogrobców) w Miechowie. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”. 36, nr 1, s. 214, 1991. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISSN 0023-5865.
- ↑ Tomasz Woźniak, D. zespół klasztorny Bożogrobców [online], zabytek.pl [dostęp 2023-09-10].
- ↑ Magdalena Uchto, Bożogrobcy z Miechowa [online], „Dziennik Polski”, 25 kwietnia 2009 [dostęp 2009-04-30].
- ↑ a b Magdalena Uchto, Co kryją podziemia bazyliki [online], „Dziennik Polski”, 12 marca 2016 [dostęp 2023-08-29].
- ↑ a b c d Szymon Zdziebłowski, Cenne odkrycia w klasztorze Bożogrobców w Miechowie [online], „Nauka w Polsce”, 17 stycznia 2011 [dostęp 2023-08-29].
Bibliografia
- Włodzimierz Barczyński: Małopolski Szlak Bożogrobców. Miechów: Parafia Grobu Bożego w Miechowie, 2014, s. 1–87. ISBN 978-83-926396-4-0. [dostęp 2023-08-30].
- Beata Skrzydlewska: „Architektura i sztuka Kościoła pod wezwaniem Grobu Świętego”. W: Bożogrobcy w Polsce. Miechów – Warszawa: Miechowskie Towarzystwo 1163 roku, Instytut Wydawniczy Pax, 1999, s. 221–225. ISBN 83-211-1261-7.
- Jan Włudarczyk, ''Zakony Grobu Bożego'' [online], miech.pl [dostęp 2023-08-30].
Linki zewnętrzne
- Historia bazyliki, sanktuarium i parafii [online], bazylikamiechow.pl [dostęp 2023-08-30].