Bat Jam

‏בת ים‎

Plaża w Bat Jam
Herb Flaga
Państwo	Izrael
Dystrykt	Tel Awiw
Burmistrz	Shlomo Lahiani
Powierzchnia	8,167 km²
Wysokość	20 m n.p.m.
Populacja (2009) • liczba ludności • gęstość	129 000 15 795 os./km²
Nr kierunkowy	+972 3
Kod pocztowy	59100–59180
Położenie na mapie Izraela Bat Jam
32°01′23″N 34°45′01″E/32,023056 34,750278
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Bat Jam^ⓘBat Jam (hebr. בת ים; arab. بات يام; ang. Bat Yam; pol. Córka Morza) – miasto położone w Dystrykcie Tel Awiwu w Izraelu. Leży na równinie Szaron nad Morzem Śródziemnym, w zespole miejskim Gusz Dan.

Bat Jam jest położony na kontynencie azjatyckim, na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego 32°01′23″N 34°45′01″E/32,023056 34,750278. Miasto leży na nadmorskiej równinie Szaron, na historycznej drodze lądowej łączącej Europę, Azję i Afrykę.

Z powodu rozwoju Tel Awiwu i obszaru metropolitalnego Gusz Dan, nie istnieją wyraźne granice pomiędzy Bat Jam a położonym na północy Tel Awiwem. Bat Jam jest położony w odległości 60 km na północny zachód od Jerozolimy i 98 km na południe od Hajfy^[1]. Graniczy od północy z Tel Awiwem, od wschodu z Holon i od południa z Riszon le-Cijjon^[2].

Miasto powstało na nadmorskich wydmach i stosunkowo mało żyznych gruntach, położonych na południe od portu morskiego Jafa. Podczas rozbudowy miasta teren został wyrównany i obecnie obszar miasta jest płaski, nie ma tu większych różnic wysokości. Niewielkie różnice wyniesienia parterów budynków wykorzystano dla bardziej naturalnego rozdziału podwórek^{[potrzebny przypis]}.

Bat Jam ma klimat śródziemnomorski, który charakteryzuje się gorącymi i wilgotnymi latami oraz chłodnymi i deszczowymi zimami^[3]. Wiosna rozpoczyna się w marcu, a w drugiej połowie maja rozpoczyna się lato. Średnia temperatura latem wynosi 26 °C, a zimą 12 °C (średnia z lat 1988–2000)^[4]. Opady śniegu są rzadkością, ale zdarza się spadek temperatury do 5 °C. Największe opady deszczu występują pomiędzy październikiem a kwietniem. Suma rocznych opadów atmosferycznych wynosi 530 mm^[5].

Zgodnie z danymi Izraelskiego Centrum Danych Statystycznych w 2009 roku w mieście żyło 129 tys. mieszkańców, w tym 85,1% Żydów i 14,9% innych narodowości. Mieszka tutaj liczna społeczność żydowska pochodząca z Turcji (23% całej populacji miasta, w roku 2008)^[6], a w ostatnim okresie, jednoznacznie dominującym, obok hebrajskiego stał się język rosyjski^{[potrzebny przypis]}.

Populacja miasta pod względem wieku:

Wiek (w latach)	Procent populacji w %
0–4	6,3%
5–9	5,8%
10–14	5,4%
15–19	5,8%
20–29	14,7%
30–44	17,9%
45–59	19,7%
ponad 60	24,3%

Źródło danych: Central Bureau of Statistics.

Osada została założona w 1926 przez 13 rodzin ultraortodoksyjnych Żydów. Ich pragnieniem było zagospodarować piaszczyste wydmy położone na południe od Jafy i stworzyć pionierską dzielnicę ortodoksyjną. Ten cel znalazł swoje odbicie w nazwie osady Bayit VaGan (hebr. בית וגן; pol. Dom i Ogród)^[7].

Początki osady były bardzo trudne. Była ona oddalona od Tel Awiwu, nie posiadała żadnej drogi dojazdowej, nie było prądu elektrycznego i brakowało wody. Piaszczyste grunty uniemożliwiały rozwój rolnictwa. Podczas arabskich rozruchów w 1929 osada była celem licznych napaści ze strony arabskich gangów atakujących z pobliskiej Jafy. Brytyjskie władze mandatowe, nie mogąc zapewnić bezpieczeństwa Żydom, zdecydowały się na ewakuację mieszkańców Bayit VaGan^{[potrzebny przypis]}.

W 1930 nastąpiło ponowne założenie osady, która pomimo trudności stopniowo się rozwijała. Ważnym momentem przełomowym okazała się imigracja z Europy w latach 30. W 1934 założono pierwszą szkołę z czterema klasami. Uzyskano także dostęp do czystej wody, uruchomiono sieć elektryczną, a następnie ruszyła stała linia autobusowa do Tel Awiwu^[7].

W 1936 brytyjskie władze uznały osiedle jako samorząd lokalny i zmieniły jego nazwę na obecną Bat Jam. W 1939 populacja wynosiła 1,3 tys. mieszkańców^[7]. Podczas II wojny światowej pobliski Tel Awiw był bombardowany przez włoskie lotnictwo, i wówczas Bat Jam stało się azylem dla wielu jego mieszkańców. Wojna były czynnikiem napędowym dla tutejszej gospodarki. Lokalny przemysł pracował dla brytyjskiej armii, produkując gwoździe, aceton i drożdże. Pod koniec wojny wybrukowano ulice miejskie i uruchomiono kino. Populacja Bat Jam wzrosła do 3,5 tys. mieszkańców^[7].

Podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny w 1948 Bat Jam było ciężko ostrzeliwane przez Arabów z Jafy. Ostrzał i napaści ustały wraz ze zdobyciem Jafy (13 maja 1948) przez żydowskie oddziały Hagany i Irgunu. Lata 50. charakteryzowały się napływem do Izraela fali masowej imigracji żydowskiej z całego świata. Bat Jam przyjęło więcej imigrantów niż jakiekolwiek inne miasto. Piaszczyste wydmy wyrównano i wybudowano na nich 2,5 tys. nowych domów. Granice miasto rozszerzyły się w ten sposób w kierunku wschodnim i południowym. Przez pewien czas funkcjonował namiotowy obóz dla przesiedleńców. W styczniu 1958 Bat Jam otrzymała prawa miejskie. Populacja wynosiła wówczas już 30 tys. mieszkańców^[7].

W następnych latach napływ nowych mieszkańców nie ustawał. W Bat Jam w latach 40. i 50. osiedlili się imigranci z Iraku, Libii, Egiptu i Maroka tuż obok imigrantów z Rumunii, Bułgarii i Polski. W latach 60. napłynęli imigranci z Turcji i Ameryki Południowej. W latach 70. i 90. ze Związku Radzieckiego i Etiopii^[7], a w ostatnim okresie przede wszystkim, w stopniu niemal dominującym na ulicy, kolejni repatrianci z obszaru byłego ZSRR^{[potrzebny przypis]}.

Bat Jam jest rządzony przez Radę Miejską, która jest wybierana na pięcioletnią kadencję na drodze bezpośrednich proporcjonalnych wyborów. Prawo wyborcze posiadają wszyscy izraelscy obywatele posiadający co najmniej 18 lat życia i mieszkający co najmniej jeden rok w mieście^{[potrzebny przypis]}.

Miejskie władze samorządowe są odpowiedzialne za świadczenia socjalne, programy społeczne, infrastrukturę publiczną, urbanistykę, edukację, kulturę, turystykę i inne lokalne sprawy.

W latach 20. generalny plan budowy osiedla Bayit Vagan przygotował architekt Alexander Baerwald. Pomysł został jednak odłożony z powodu braku funduszy. Gdy w 1926 osiedlili się tutaj pierwsi pionierzy, osadę zaczęto budować na zakupionych 24 ha ziemi, położonej wzdłuż brzegu morza^[8].

Obecnie znaczną część miasta zajmuje ciasne blokowisko, o skromnym, surowym, oszczędnym standardzie lat 60., jednak z dobrą komunikacją między nimi i wystarczającą także dziś liczbą miejsc parkingowych. Nowo powstające budynki mieszkalne, to głównie wieżowce wysokiego standardu i o wyszukanej estetyce, najwyższy z nich to 40-kondygnacyjny.

Ratusz miejski wybudowano w pobliżu promenady nadmorskiej, w 1963 według projektu Zvi Heckera, Alfreda Neumanna i Eldar Szarona. Budynek wzbudza zainteresowanie wśród znawców architektury, jednak mieszkańcy Bat Jam podzieleni są w ocenie samego wyglądu^[8]. Innowacyjna jest w projekcie także łatwość, automatyzm wizualnej kontroli stanowisk pracy urzędników, przez kogokolwiek z przełożonych i każdego z interesantów.

W sąsiedztwie blokowisk i przy lokalnych ciągach komunikacyjnych, zauważalna jest znaczna dbałość o małą architekturę i zieleń, a skwery i ronda dzielnic nadmorskich, prócz zieleni i kwiatów, ożywiają liczne wizerunki uśmiechniętych, kolorowych morskich stworów^{[potrzebny przypis]}.

Miasto słynie z Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych, który każdego lata (od 1996) ma miejsce przez trzy dni na nadmorskiej promenadzie. Spektakle teatrów ulicznych ogląda około 15 tys. widzów każdego roku. Uczestniczą oni w przedstawieniach, warsztatach teatralnych, pokazach pirotechnicznych i targach^[8].

Dodatkowe atrakcje zapewnia centrum kultury Canyon Bat Yam z licznymi kinami i restauracjami. Na uwagę zasługuje również Muzeum Sztuki Współczesnej. Jest tu także muzeum poświęcone pamięci żydowskiego prozaika, dramaturga i eseisty piszącego w języku jidysz Szalom Asz, który ostatnie lata swojego życia spędził w Bat Jam. Istnieje tu małe muzeum Holocaustu^{[potrzebny przypis]}.

W mieście znajduje się 28 szkół podstawowych i 7 szkół średnich, w których uczy się 30 tys. uczniów.

Jedną z największych atrakcji Bat Jam są wspaniałe białe plaże. Ciągnące się na niemal całej długości miasta i także daleko poza nie, na Południe, słynące z bezpiecznego, łagodnego dna, drobnego, białego piasku i długich, zwykle łagodnych fal. Woda jest tu ciepła jeszczew późną jesienią, także w odczuciu mieszkańców europejskich krajów śródziemnomorskich. Istnieje sześć autoryzowanych plaż publicznych, na których można uprawiać sporty wodne. Za miastem, w stronę Rishon le-Cijjon rozciągają się długie, również piękne i relatywnie bezpieczne plaże dzikie. Przy plażach powstały liczne obiekty sportowe oraz kilka basenów. Latem plaże strzeżone żyją do późna w nocy, a w ich otoczeniu odbywają się koncerty oraz dyskoteki. Nadmorska promenada liczy ponad 3 km. Liczne restauracje, oferują tu tradycyjne dania z kuchni izraelskiej, bałkańskiej, orientalnej, środkowoeuropejskiej i innych. Dzieci i młodzież korzystają z licznych, zwłaszcza w dzielnicy nadmorskiej, elementów małej architektury, zadbanych technicznie i już w projekcie przewidzianych także dla funkcji amatorskich scen, W amfiteatrze odbywają się koncerty i występy artystyczne^[9].

Pierwsza synagoga w Bat Jam została wybudowana w 1928 przez dwóch miejscowych stolarzy. Była ona wykonana w całości z drzewa^[8].

W mieście znajduje się kompleks sportowy Bat Yam Sports Center, w skład którego wchodzą cztery baseny kąpielowe, dziesięć kortów tenisowych i stadion sportowy^[10].

W mieście jest klub piłkarski Maccabi Ironi Bat Jam F.C., który uczestniczy w rozgrywkach drugiej ligi. Klub powstał w 2004 z połączenia Hapoel Bat Jam i Maccabi Bat Jam. Mecze rozgrywane są na miejskim stadionie stadionie Bat Jam, który posiada 3,1 tys. miejsc dla kibiców^{[potrzebny przypis]}.

Miasto jest przede wszystkim sypialną Tel Awiwu, także niewielkim ośrodkiem przemysłowym zakładów przemysłu maszynowego, włókienniczego i chemicznego. Najważniejsze branże tutejszej gospodarki jest budownictwo mieszkaniowe, usługi dla mieszkańców i turystyka^{[potrzebny przypis]}.

Przez miasto przebiega autostrada nr 20 (Riszon le-Cijjon-Riszpon).

Transport w Bat Jam jest obsługiwany głównie przez autobusy. Będąc częścią aglomeracji miejskiej Gusz Dan, wszystkie linie autobusowe wychodzą poza granice miasta, tworząc dogodne połączenia z sąsiednimi miastami. Największą liczbę linii autobusowych w mieście obsługuje Dan Bus Company, której autobusami można dojechać do większości dzielnic Tel Awiwu, Holonu, Riszon le-Cijjon, Ramat Gan, Giwatajim, Bene Berak i bazy wojskowej Tel HaSzomer. Natomiast autobusy linii Egged łączą Bat Jam z Cholonem, Riszon le-Cijjon, Jerozolimą, Tel Awiwem, Ramlą i międzynarodowym portem lotniczym im. Dawida Ben Guriona^{[potrzebny przypis]}.

Komunikację publiczną z aglomeracją i niemal całym Izraelem wspomaga kolej^[11]. W piątek, wczesnym popołudniem transport publiczny zamiera, by ruszyć dopiero po kolejnych 24 godzinach, czynne pozostają jedynie taksówki.

• Szalom Asz – żydowski prozaik, dramaturg i eseista piszący w języku jidysz. Ostatnie lata życia spędził w Bat Jam.
• Elana Eden – żydowska aktorka filmowa, urodzona w Bat Jam.

• Valparaíso, Chile
• Villeurbanne, Francja
• Berlin, Niemcy
• Kutno, Polska
• Kragujevac, Serbia
• Antalya, Turcja
• Livorno, Włochy^{[potrzebny przypis]}

• Zdjęcie satelitarne Bat Jam Google Maps
• Mapa Bat Jam