Babka ziemniaczana (babka kartoflana) – babka z utartych surowych ziemniaków wymieszanych ze skwarkami ze świeżo stopionego boczku lub słoniny, pikantnie przyprawionych i zapieczonych w piecu lub piekarniku na złocisto-brązowy kolor. Jest tradycyjną potrawą kuchni białoruskiej^[1][2][3].

W Polsce ta ziemniaczana potrawa jest znana i popularna w północno-wschodnich krańcach kraju, na Mazowszu Północnym, Podlasiu i Suwalszczyźnie^[4][5][6]. Między innymi na Mazurach i na Śląsku babka ziemniaczana nazywana jest kartoflakiem^{[7][8][9][10][11]}. Inne polskie nazwy tej potrawy to: kartoflarz^{[potrzebny przypis]}, tarciuch^{[potrzebny przypis]}, blaszak^[12], bugaj^[13], pyrczok^[14], rejbak^[15][16], parepac, kajzer, kugiel, bulbynek (ta ostatnia nazwa jest używana przez Polaków pochodzących ze Lwowa)^[17][18].

Od kilkunastu lat corocznie w Supraślu odbywają się Mistrzostwa Świata w Pieczeniu Kiszki i Babki Ziemniaczanej^[19][20].

W czasach sowieckich (po 1964) na Białorusi babkę ziemniaczaną pieczono w uprzednio nagrzanym piecu w żeliwnym naczyniu zwanym czyhun(em) przez kilka godzin, co nadawało jej unikalny smak, zapach i konsystencję^[21]. Garnek czyhun był węższy u dołu i rozszerzał się ku górze^[21], co sprawiało, że po upieczeniu masa ziemniaczana miała kształt ściętego stożka. Upieczoną babkę ziemniaczaną krojono na duże kawałki i polewano na talerzu śmietaną lub sosem grzybowym^[21]. Do podsmażonych na złoty kolor kawałków babki ziemniaczanej podawano porcję kiszonej kapusty^[21].

„Zwykła babka ziemniaczana” (bez dodatku boczku lub słoniny) składała się ze startych ziemniaków oraz sporej porcji śmietany i jaj, doprawionych do smaku solą, pieprzem i startą cebulą^[21].

Głównym składnikiem babki ziemniaczanej są surowe ziemniaki starte na tarce o drobnych oczkach^[22]. Do startych ziemniaków dodawany jest osobno usmażony boczek (pokrojony na kawałki) razem z posiekaną cebulą, które doprawia się solą i kminkiem^[22]. Dodatkowo porcja surowej cebuli zostaje starta na tarce i wymieszana razem z ziemniakami, co zapobiega ich ściemnieniu^[22].

W innych wersjach kulinarnych babki ziemniaczanej do masy ziemniaczanej dodawane jest jeszcze jajko, a całość doprawiana jest do smaku solą, pieprzem i majerankiem^[23][24].

Po dokładnym wymieszaniu, ciasto z tartych ziemniaków przekłada się do żaroodpornego naczynia lub brytfanki i piecze w uprzednio nagrzanym piekarniku aż do zarumienienia^[22]. Prawidłowo upieczona babka ziemniaczana ma kremową konsystencję w środku i złocisto-brązową chrupiącą skórkę na górze i na dole^[23][25].

Gotowa potrawa ma kształt formy, w której była pieczona i charakterystyczny zapach pieczonych ziemniaków^[4]. Z wierzchu ma złocisto-brązowy kolor, a w środku po przekrojeniu jest ciemnoszara z widocznymi kawałkami boczku^[4]. Jest zaliczana do prostych i pożywnych potraw ziemniaczanych^[4].

Występuje w licznych kulinarnych wariantach regionalnych, z różnymi dodatkami i sosami^[4].

Babkę ziemniaczaną serwuje się na ciepło, można ją także odsmażyć na patelni na drugi dzień^[26].

Potrawę można podawać z maślanką, zsiadłym mlekiem lub polać ją śmietaną^[22][23].

Na polskiej Liście produktów tradycyjnych znajduje się „babka wojenna z Gromca” – babka z obierków ziemniaczanych wytwarzana we wsi Gromiec w woj. małopolskim^[27].

• kiszka ziemniaczana
• kugel
• pommes Anna