Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Błąd językowy

Błąd językowy – nieuświadomione, niezamierzone odejście od zasad systemu językowego lub normy językowej[1]. Termin „błąd” bywa rozumiany i definiowany na rozmaite sposoby – różne ujęcia funkcjonują m.in. na gruncie normatywistyki (kultury języka), językoznawstwa opisowego, językoznawstwa stosowanego oraz teorii przekładu. Pod pojęcie błędów językowych podkłada się szereg zjawisk, w różny sposób związanych z językiem i lingwistyką: wyrażenia niegramatyczne, naruszenia reguł pragmatycznych, odejścia od preskrypcji językowych, właściwości interjęzykowe, omyłki ortograficzne oraz nietypowe formy interpunkcji[2].

Rozumienie zagadnienia

W tradycji normatywistycznej mianem błędów językowych określa się formy nienależące do kanonu języka standardowego, niezgodne z jego normą[3] lub obowiązującą kodyfikacją[4], czyli ujęciem tejże normy w autorytatywnych źródłach (słownikach ogólnych, ortograficznych, opracowaniach gramatyki itp.), powstających pod auspicjami odpowiedniej instytucji lub gremium[5]. W tym kontekście błąd językowy można też rozpatrywać jako innowację nieuzasadnioną funkcjonalnie, formę zbędną z punktu widzenia zewnętrznego oceniającego[6][7]. Niekiedy do błędów zalicza się również formy standardowe, które należą do mniej formalnych rejestrów[8], a także odstępstwa od zasad posługiwania się systemem pisma, choć ortografia i interpunkcja stanowią formalnie elementy zewnętrzne wobec systemu językowego[9][10]. Podejście normatywizmu nie spotyka się z szeroką akceptacją w lingwistyce zachodniej[11], ale tworzy istotną część potocznych postaw językowych[3][12].

W ujęciu językoznawczym błędy określa się jako uchybienia w spontanicznej praktyce językowej. Błędy po stronie mówiącego objawiają się np. niedokończeniem wypowiedzi bądź omyłkowym ustawieniem dźwięków lub morfemów (mowa wówczas o przejęzyczeniach). Błędy po stronie słuchającego polegają np. na mylnym zinterpretowaniu wypowiedzi lub kształtu form językowych[13]. Błąd powstaje również wtedy, gdy rodowity użytkownik języka, operujący swoim dialektem, w chybiony sposób dostosowuje rodzimą odmianę języka do zasad języka standardowego (dochodzi do tzw. hiperkorekcji)[14].

W przypadku języka cudzoziemców błąd językowy może wynikać z niedoskonałej znajomości języka obcego, włączając w to braki w stosowaniu podstawowych zasad przezeń narzucanych[6]. W badaniach z zakresu akwizycji języka drugiego pojęcie błędu (ang. error; błąd sensu stricto[15]) odnosi się do uchybień językowych popełnianych przez osoby uczące się języka, których podłożem jest niedostateczne jego opanowanie[16]. Natomiast mianem pomyłek (ang. mistakes; błędy sensu largo[15]) określa się niesystematyczne, doraźne odstępstwa od przyswojonych zasad (usterki performancji), łatwe do skorygowania[13]. Nauczyciele języków obcych w charakterze ramy odniesienia stosują przeważnie dialekt standardowy[17].

Pojęcie błędu funkcjonuje także w kontekście oceny wypracowań, gdzie przybiera zasadniczo odmienny sens[13]. W teorii przekładu mówi się zaś o błędach tłumaczeniowych (translacyjnych), wynikających np. z braku kompetencji tłumaczeniowych lub mylnej interpretacji tekstu źródłowego[18]. Błąd translacyjny może również polegać na użyciu sformułowania niespotykanego w języku docelowym, np. nieutrwalonej kalki[19].

Pojęcie błędu a językoznawstwo

Za jedno z podstawowych założeń współczesnego językoznawstwa uznaje się zarzucenie podejścia preskryptywnego i przyjęcie stanowiska deskryptywnego, oznaczającego ścisłe skoncentrowanie badań lingwistycznych na analizie faktycznej postaci języka. Podejście preskryptywne stało się przedmiotem krytyki, a jego zwolennikom zarzucano, że formułują sądy i przepisy poprawnościowe w oparciu o niejasne naukowo kryteria. Niektórzy lingwiści, a w szczególności przedstawiciele amerykańskiej szkoły strukturalistycznej, poszli o krok dalej i przyjęli stanowisko, że w języku nie istnieje pojęcie błędu. Pogląd ten stracił na znaczeniu wraz z pojawieniem się gramatyki transformacyjno-generatywnej. Zaczęto wówczas czynić rozróżnienie między kompetencją a performancją językową, czyli znajomością języka i realizacją aktu mowy[20][21].

Przyjmuje się, że performancja językowa jest ściśle uzależniona od posiadanej kompetencji, lecz kształtują ją również czynniki zewnętrzne, takie jak ograniczenia pamięci i stan psychologiczny mówiącego. Czynniki te nie pozostają bez wpływu na kształt języka mówionego, gdyż wywołują różnego rodzaju lapsusy językowe (choć nie rzutują one na faktyczną znajomość języka)[22]. Oznacza to, że istnieje konieczność odróżniania wypowiedzi dewiacyjnych od niedewiacyjnych, przy czym rozróżnienie to powinno się opierać na poczuciu rodowitego użytkownika języka[20][21]. W językoznawstwie zakłada się, że rodowitych użytkowników języka z definicji cechuje zdolność generowania sformułowań idiomatycznych, sensownych i poprawnych gramatycznie, a także umiejętność oceniania wypowiedzi innych osób w oparciu o przyswojoną wiedzę. Z tej perspektywy osoby dorosłe nie popełniają z zasady systematycznych błędów w swoim języku ojczystym[23], choć mogą od czasu do czasu generować omyłki słowne (przejęzyczenia)[a], mające z założenia charakter doraźny i nietrwały[24][25]. Jak stwierdza John B. Dalbor: „Dla językoznawcy rzekome błędy native speakerów[b] to w rzeczywistości warianty stylistyczne lub uzualne, uwarunkowane przede wszystkim czynnikami geograficznymi, społecznymi i edukacyjnymi”[26]. Zdaniem autorów takich jak Peter Trudgill i Lars-Gunnar Andersson sądy poprawnościowe odnoszone do języka native speakerów są zasadniczo sądami socjalnymi, pozbawionymi uzasadnienia językoznawczego[27][24].

Koncepcja błędu odmienna od przedstawionej powyżej funkcjonuje na gruncie tradycji preskryptywizmu, zgodnie z którą ocena form i wypowiedzi językowych polega na odwołaniu do usankcjonowanego zbioru zasad. Za punkt odniesienia dla takich sądów poprawnościowych mogą służyć różne wzorce, np. skodyfikowana norma językowa, język warstw wykształconych lub uzus uznanych autorów[4]. Według definicji zawartej w Encyklopedii języka polskiego bierze się pod uwagę zwyczaj i poczucie językowe środowisk uważanych za użytkowników kulturalnej odmiany języka (co stanowi podstawę normy języka ogólnego), a także zasadność funkcjonalną danej innowacji. Przy ocenie zjawisk językowych można rozważać dążności ewolucyjne języka, jego ład wewnętrzny oraz uwarunkowania historyczne, które przemawiają za akceptacją lub odrzuceniem określonego tworu językowego[28].

Podejście preskryptywne to domena przede wszystkim poglądów potocznych, spotykanych poza naukowymi kręgami językoznawczymi; z kolei lingwiści przyjmują stanowisko deskryptywne, skupiając się na badaniu realnie używanego języka[29]. Jednocześnie koncentracja na problematyce poprawnościowej charakteryzuje językoznawstwo krajów byłego bloku wschodniego, gdzie poglądy lingwistyczne skłaniają się ku normatywizmowi i homogenizmowi[11][30]. W innych tradycjach językoznawczych, zwłaszcza zachodnich, można zaobserwować deskryptywne (opisowe) podejście do wszelkich wariantów językowych; w tych kręgach sądy preskryptywne i purystyczne często uchodzą za nienaukowe i anachroniczne, choć część autorów dostrzega historyczne uwarunkowanie tych zjawisk w niektórych kontekstach politycznych (np. w społecznościach, które doświadczyły obcej dominacji)[31]. W tekstach lingwistycznych mówi się o języku standardowym oraz wyrazach i formach występujących poza jego ramy (formach niestandardowych), odrzuca się zaś preskryptywne pojęcia błędu i niepoprawności[32][33]. Również w polskim piśmiennictwie spotyka się takie określenia jak „nienormatywny”[34] i „substandardowy”[35].

Brytyjski językoznawca John Lyons, autor książki Language and Linguistics, stwierdził, że mowę rodowitego użytkownika języka można określić jako błędną, jeśli odbiega od zasad języka standardowego; taki sąd wymaga jednak przyjęcia założenia, że dana osoba, popełniająca domniemany błąd, usiłowała w danym momencie posłużyć się standardem[36]. Zgodnie z tym stanowiskiem poprawność językowa nie jest kategorią absolutną, elementy nienormatywne można zatem, w myśl spojrzenia autora, oceniać jako błędne wyłącznie z perspektywy skodyfikowanego standardu. W podobny sposób pojęcie błędu ujmowała polska lingwistka Alicja Sztuk, opisując definicje formułowane na gruncie polskiego językoznawstwa jako niedopuszczalne z punktu widzenia antropocentrycznej teorii języków[15]. Chorwacki lingwista Mate Kapović proponuje rezerwować pojęcie błędu językowego dla spontanicznych przejęzyczeń w mowie, omyłek tłumaczeniowych (np. niespotykanych kalk językowych) i pewnych sformułowań generowanych przez obcokrajowców, w odniesieniu do ustabilizowanej mowy native speakerów sugeruje zaś stosować opozycję standardowy–niestandardowy, przewidując tym samym miejsce dla wszelkiego rodzaju form potocznych i gwarowych[19].

Charakterystyka normatywna

Przykłady błędów językowych

Błąd zewnętrznojęzykowy w nazwie ulicy Gaudíego

Następujący przykład wyjaśnia zależność normatywnego pojęcia błędu (użycia niestandardowego) od normy językowej.

Gramatyka normatywna definiująca kształt polszczyzny standardowej określa na poziomie warstwy wzorcowej regułę, wzór deklinacji zaimka wskazującego ten, ta, to; ci, te, podając paradygmat fleksyjny lub wskazując, że odmienia się według deklinacji przymiotnikowej twardotematowej wylicza formy mianownika rodzaju męskiego (ten), mianownika rodzaju nijakiego (to), biernika rodzaju żeńskiego (tę) jako odbiegające od tego wzorca. Regułę tę da się wyjaśnić tylko z punktu widzenia pewnej tradycji językowej, odczucia użytkowników; jej „prawność” uzasadnia duża liczba tekstów polszczyzny literackiej (sprzed okresu sformułowania reguły), gdzie wystąpiła taka, a nie inna forma. Formy „wyjątkowe” są historycznie umotywowane, ale dla samej normy jest to obojętne. Skądinąd wiadomo, że historycznie umotywowaną formą dopełniacza rodzaju męskiego byłaby forma † togo. W wyniku jednak procesu wyrównywania powstała forma tego (przez analogię np. do otwartego), tę też formę rejestruje skodyfikowana norma.

Z punktu widzenia gramatyki opisowej (deskryptywnej) w formie biernika rodzaju żeńskiego tą nie ma nic szczególnego – jest ona wyrazem faktu, że proces wyrównywania deklinacji zaimka ten do deklinacji przymiotnikowej jeszcze się nie zakończył. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że norma starannej polszczyzny pisanej rejestruje stan sprzed zakończenia tego procesu. Z punktu widzenia języka jako systemu zmiana tę > tą jest przejawem tendencji do usuwania form wyjątkowych. O żywotności tego procesu świadczą też nowsze rozwiązania normatywne, dopuszczające użycie tej formy w normie użytkowej (swobodnej) polszczyzny standardowej. Formę tą zamiast tę spotyka się coraz częściej w tekstach pisanych, np. prasowych, co świadczyć może o tym, że również norma języka starannego, pisanego w niedalekiej przyszłości ulegnie zmianie.

Postać tą (np. z tą kobietą) występuje również w funkcji narzędnika rodzaju żeńskiego; forma tę raczej nie funkcjonuje w tym kontekście, choć może się pojawić jako przejaw hiperpoprawności (przesady poprawnościowej).

Przykładowe zdania:

1. Widziałem tę piękną kobietę. (Forma zgodna z normą wzorcową – Biernik: Widziałem KOGO? tę piękną kobietę).
2. Widziałem tą piękną kobietę. (Forma zgodna z normą użytkową, niezgodna z normą wzorcową[37][38]).
3. Widziałem go z tą kobietą. (Forma zgodna z normą wzorcową i użytkową – Narzędnik: Widziałem Z KIM? z tą kobietą).

Biernik: tę; narzędnik: tą

Przykładami często spotykanych odstępstw fleksyjnych w języku polskim (niezgodnych z normą wzorcową i użytkową polszczyzny standardowej) są formy czasu przeszłego: poszłem, wzięłem (powstałe przez analogię do poszłam, wzięłam; normatywnie: poszedłem, wziąłem). W języku polskim istnieje również postać bezokolicznika wziąść, powstała przez analogię do bezokoliczników z wygłosowym -ść, takich jak siąść[39][40]. Stanowi częsty element polszczyzny ustnej[41], choć występuje poza ramy bieżącego języka standardowego (tj. zarówno poza warstwę wzorcową, jak i użytkową)[42].

Jednym z często spotykanych uchybień ortograficznych (co widoczne jest w Internecie) jest stosowanie końcówki „ą” w celowniku liczby mnogiej zamiast końcówki „om” (np. tym ładnym kobietą zamiast tym ładnym kobietom).

Klasyfikacja błędów językowych

Zgodnie ze starożytną jeszcze klasyfikacją opisaną przez Kwintyliana błędy językowe dzielą się na barbaryzmy i solecyzmy. Barbaryzm to użycie formy wyrazu niepoprawnej normatywnie (np. wzięłem), solecyzm natomiast polega na połączeniu poprawnych formalnie wyrazów w nienormatywną konstrukcję składniową (np. używam długopis)[43].

Współczesna polska normatywistyka wyróżnia błędy gramatyczne (fleksyjne, składniowe), leksykalne (słownikowe, frazeologiczne, słowotwórcze), fonetyczne, stylistyczne[44]. Mówi się także o błędach zewnętrznojęzykowych (ortograficznych i interpunkcyjnych), ujawniających się poza systemem języka[10][28]. Charakter reguł posługiwania się systemem pisma jest wyraźnie inny, gdyż opierają się nie tylko na zwyczaju społecznym, lecz także na przepisach wprowadzanych przez określoną instytucję[28].

Błędy w historii języka

Ponieważ język ewoluuje w sposób ciągły, każda ze zmian może być postrzegana jako błąd w momencie jej zaistnienia. Na przestrzeni historii języka wiele omyłek się utrwala, zakorzenia – a jeśli dany język ma swoją odmianę standardową – innowacje te bywają włączane w jej ramy.

Przykładem jest błąd w analizie syntagm, który stanowi podstawę zjawiska zwanego etymologią ludową. Błąd ten polega na ponownej interpretacji granicy między wyrazami składającymi się na syntagmę. Na przykład syntagma agriotte w języku starofrancuskim przybrała postać la griotte „wiśnia” w dzisiejszym języku francuskim[45]. Analogiczne zjawisko miało miejsce w języku angielskim, gdzie dawnemu wyrażeniu a naddre („wąż”) odpowiada współczesne an adder[46].

W historii języka i standaryzacji językowej utrwalają się także przypadki hiperpoprawności. Na przykład język rumuński zapożyczył węgierski wyraz szám „liczba” w formie samă, która została później zinterpretowana jako forma mołdawska i przekształcona w rumuńską formę seamă[47].

Metateza, czyli inwersja dźwięków lub grup dźwięków w słowie, jest typową omyłką słowną. W historii języka powstaje wiele form metatezy, zarówno w przypadku wyrazów odziedziczonych, jak i zapożyczeń słownikowych. Niektóre z nich przyjmują się w języku standardowym, na przykład:

(łac.) formaticum > (fr.) fromage „ser”[48];
(łac.) periculum > (hiszp.) peligro „niebezpieczeństwo”[48];
(łac.) integrum > (rum.) întreg „cały”[49];
(węg.) féntereg > ténfereg „błąka się”[50];
(staroangielski) brid > (angielski współczesny) bird „ptak”[46];
(prasłowiański) *berza > (staro-cerkiewno-słowiański) brěza > (serb.-chorw.) breza „brzoza”[51].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Za błędy spotykane u native speakerów można też uznać jednostkowe (nieutrwalone) malapropizmy, polegające na niecelowym użyciu słowa o mylnym znaczeniu zamiast podobnego w brzmieniu właściwego wyrazu; zwykle chodzi o wyrazy wyszukane, które nie są dobrze znane osobie mówiącej (Trudgill i Andersson 1990 ↓, s. 111, 150–154).
  2. ↑ Czyli tzw. rodzimych użytkowników języka, zob. język ojczysty.

Przypisy

  1. ↑ Małgorzata Pasieka, „Polski nie jest językiem, którego szybko i bez ambicji się uczy”, czyli o niektórych błędach w języku polskim popełnianych przez cudzoziemców, „Rozprawy Komisji Językowej”, 33, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 83–90, patrz s. 83.
  2. ↑ Michael Newman, Correctness and its conceptions: The meaning of language form for basic writers, „Journal of Basic Writing”, 15 (1), 1996, s. 23–38, JSTOR: 43443666 [dostęp 2018-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-13] (ang.), patrz s. 36 (przyp. 2).
  3. ↑ a b Leelo Keevallik, Maintenance of Structured Variability, [w:] Haldur Õim (red.), Estonian in the Changing World, Tartu: Department of General Linguistics, University of Tartu, 1996, s. 123–132, OCLC 37608549 (ang.), patrz s. 124.
  4. ↑ a b Nebeská 2017 ↓.
  5. ↑ Jozef Mistrík, Moderná slovenčina, wyd. 3, Bratislava: Slovenské pedagogické nakladateľstvo, 1995, s. 269, ISBN 80-08-01042-8, OCLC 751178123 (słow.).
  6. ↑ a b Polański 1999 ↓, s. 77.
  7. ↑ Markowski 2005 ↓, s. 55.
  8. ↑ James Milroy, Lesley Milroy, Authority in Language: Investigating Standard English, wyd. 3, London–New York: Routledge, 1999, s. 99, ISBN 0-415-17412-0, ISBN 978-1-134-68757-2, OCLC 50987367 [dostęp 2023-10-04] (ang.).
  9. ↑ błąd językowy, [w:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego [online], Encyklopedia ENCENC – Polskie encyklopedie humanistyczne [dostęp 2018-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-17].
  10. ↑ a b Jadacka i Markowski 2022 ↓, s. 1555.
  11. ↑ a b Peter Trudgill, Jeffrey Harling and Csaba Pléh (eds) When East met West: Sociolinguistics in the former Socialist Bloc (recenzja), „Multilingua”, 19 (1–2), Language contact in East-Central Europe, Mouton Publishers, 2000, s. 190–195, DOI: 10.1515/mult.2000.19.1-2.169, ISSN 1613-3684 (ang.).
  12. ↑ Zuraidah Mohd Don, Introduction and Overview: Managing Change in Global English, [w:] Zuraidah Mohd Don (red.), English in a Globalised Environment: Investigating an Emerging Variety of English, Kuala Lumpur: University of Malaya Press, 2006, s. 1–18, ISBN 978-983-100-382-4, OCLC 162288674 (ang.), patrz s. 12.
  13. ↑ a b c Crystal 2008 ↓, s. 173.
  14. ↑ James Paul Gee, Social Linguistics and Literacies: Ideology in Discourses, wyd. 2, London: Taylor & Francis, 1996 (Critical perspectives on literacy and education), s. 11, ISBN 978-0-7484-0500-8, OCLC 36343233 (ang.).
  15. ↑ a b c Alicja Sztuk, Normalizacja translatoryczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej, 2017, s. 91–101, ISBN 978-83-64020-40-7, ISSN 2299-9310.
  16. ↑ Ellis 1994 ↓, s. 700.
  17. ↑ Ellis 1994 ↓, s. 51.
  18. ↑ Aleksandra Matulewska, Horrory tłumaczeniowe czy tłumacze z piekła rodem? Czyli kilka słów o efektywności komunikacji interlingwalnej, „Scripta Neophilologica Posnaniensia”, XIV, 2014, s. 101–118, ISBN 978-83-935257-3-7, ISSN 1509-4146 [dostęp 2023-10-04].
  19. ↑ a b Mate Kapović, O „pravilnosti” u jeziku, „Kolo”, 3–4, 2009 (chorw.).
  20. ↑ a b The Uses of Error Analysis and Contrastive Analysis, [w:] Stig Johansson, Papers in contrastive linguistics and language testing, Lund: Liber-Ľäromedel/Gleerup, 1975 (Lund studies in English 50), s. 9–21, ISBN 978-91-40-04007-7 (ang.).
  21. ↑ a b Stig Johansson, The Uses of Error Analysis and Contrastive Analysis (1), „ELT Journal”, 29 (3), 1975, s. 246–253, DOI: 10.1093/elt/xxix.3.246, ISSN 0951-0893 [dostęp 2024-11-10] (ang.).
  22. ↑ Jan Brukman, Language and Socialization: Child Culture and the Ethnographer‘s Task, [w:] Solon T. Kimball, Jacquetta H. Burnett (red.), Learning and Culture, Seattle: University of Washington Press, 1973 (Proceedings of the 1972 Annual Spring Meeting of the American Ethnological Society), s. 43–58, ISBN 978-0-295-95305-2, OCLC 811578462 (ang.), patrz s. 52.
  23. ↑ Harvey A. Daniels, Famous last words: the American language crisis reconsidered, Carbondale: Southern Illinois University Press, 1983, s. 93, ISBN 978-0-8093-1055-5, OCLC 925165275 (ang.).
  24. ↑ a b Trudgill i Andersson 1990 ↓, s. 111.
  25. ↑ Gaëtanelle Gilquin, Sylvie De Cock, Errors and disfluencies in spoken corpora: Setting the scene, [w:] Gaëtanelle Gilquin, Sylvie De Cock (red.), Errors and Disfluencies in Spoken Corpora, Amsterdam: John Benjamins Publishing, 2013 (Benjamins Current Topics 52), s. 1–32, DOI: 10.1075/bct.52.01gil, ISBN 978-90-272-7179-2, OCLC 838202110 (ang.), patrz s. 2.
  26. ↑ John B. Dalbor, Spanish pronunciation; theory and practice: An introductory manual of Spanish phonology and remedial drill, wyd. 2, New York: Holt, Rinehart and Winston, 1969, s. 10, ISBN 0-03-069120-6, OCLC 832584035 (ang.).
  27. ↑ Peter Trudgill, A Glossary of Sociolinguistics, Oxford: Oxford University Press, 2003 (Glossaries in Linguistics), s. 29, ISBN 978-0-19-521943-2, OCLC 50768041 (ang.).
  28. ↑ a b c Urbańczyk 1991 ↓, s. 33.
  29. ↑ Robin Straaijer, Linguistic Prescriptivism, Oxford Bibliographies, 23 sierpnia 2017, DOI: 10.1093/obo/9780199772810-0208 (ang.).
  30. ↑ Lithuanian Language Ideology: A History of Ideas, Power and Standardisation: Summary, [w:] Loreta Vaicekauskienė, Nerijus Šepetys (red.), Lietuvių kalbos ideologija: norminimo idėjų ir galios istorija, Vilnius: Naujasis Židinys-Aidai, 2016, s. 338–344, ISBN 978-609-8163-09-4, OCLC 1005842335 [zarchiwizowane z adresu 2019-12-24] (ang.).
  31. ↑ Dace Strelēvica-Ošiņa, Valodas preskriptīvisma izpausmes Latvijā un tā pozitīvās blakusparādības, „Linguistica Lettica”, 17, Latviešu valodas institūta žurnals, 2008, s. 78–91 [dostęp 2023-10-04] (łot.).
  32. ↑ Mate Kapović, Language, Ideology and Politics in Croatia, „Slavia centralis”, IV/2, 2011, s. 45–56, DOI: 10.17161/SCN.1808.8578, OCLC 5712663453 (ang.), patrz s. 46–48.
  33. ↑ Konrad Szcześniak, Cássio Leite Vieira, Thou Shalt Not Judge. Selective Perception in Judgements of Linguistic Correctness, [w:] Sangeeta Bagga-Gupta (red.), Marginalization Processes across Different Settings: Going beyond the Mainstream, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2017, s. 389–404, ISBN 978-1-5275-0329-8, ISBN 978-1-5275-1192-7, OCLC 1044734551 (ang.), patrz s. 389–393.
  34. ↑ Milena Hebal-Jezierska, Łukasz Grabowski, O różnych korpusowych metodach badawczych – próba krytycznej refleksji, „Komunikacja Specjalistyczna”, 11, Warszawa 2016, s. 65–84, ISSN 2080-3532 [dostęp 2023-10-04], patrz s. 70–71.
  35. ↑ Polański 1999 ↓, s. 24.
  36. ↑ John Lyons, Language and Linguistics, Cambridge: Cambridge University Press, 1981, s. 52–54, DOI: 10.1017/CBO9780511809859, ISBN 978-0-521-29775-2, ISBN 978-0-511-80985-9, OCLC 185301254 (ang.).
  37. ↑ Grzegorz Dąbkowski, tę czy tą?, [w:] Poradnia Językowa PWN [online], sjp.pwn.pl, 5 grudnia 2002 [dostęp 2016-04-01].
  38. ↑ Agata Hącia, Kaedwen – kaedweński, tę – tą, [w:] Poradnia Językowa PWN [online], sjp.pwn.pl, 6 grudnia 2015 [dostęp 2018-09-08].
  39. ↑ Jan Miodek, O języku do kamery, Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1992, s. 72, ISBN 978-83-03-03527-1, OCLC 636668025.
  40. ↑ „Poradnik Językowy”, VI (2), Wiedza Powszechna, 1906, s. 27 [dostęp 2023-10-04].
  41. ↑ Zdzisław Stieber, Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Cz. 2. Z. 2: Fleksja werbalna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 14, OCLC 633869898.
  42. ↑ Markowski 2005 ↓, s. 43.
  43. ↑ Roy Harris, Talbot J. Taylor, Landmarks in Linguistic Thought 1: The Western Tradition from Socrates to Saussure, wyd. 2, London–New York: Routledge, 1997 (Routledge history of linguistic thought series), s. 70–71, DOI: 10.4324/9780203976975, ISBN 978-0-415-15362-1, ISBN 978-0-203-97697-5, OCLC 246969289 (ang.).
  44. ↑ Jadacka i Markowski 2022 ↓, s. 1553–1555.
  45. ↑ Maurice Grevisse, André Goosse, Le bon usage: grammaire française, wyd. 14, Bruxelles: Louvain-la-Neuve, 2007, s. 207, ISBN 978-2-8011-1404-9, OCLC 300396558 (fr.).
  46. ↑ a b Crystal 2008 ↓, s. 303.
  47. ↑ Angela Bidu-Vrănceanu i inni, Dicționar general de științe. Științe, ale limbii, București: Editura științifică, 1997, s. 238, ISBN 973-440229-3 (rum.).
  48. ↑ a b Jean Dubois i inni, Dictionnaire de linguistique, Paris: Larousse-Bordas/VUEF, 2002, s. 302, ISBN 2-03-532047-X, OCLC 59757084 (fr.).
  49. ↑ metateză, [w:] Gheorghe Constantinescu-Dobridor, Dicționar de termeni lingvistici, București: Editura Teora, 1998, ISBN 973-601-496-7, OCLC 41214694 (rum.).
  50. ↑ Gábor Zaicz, Etimológiai szótár. Magyar szavak és toldalékok eredete, Budapest: Tinta, 2006, ISBN 963-7094-01-6 [zarchiwizowane z adresu 2020-10-01] (węg.).
  51. ↑ Hadumod Bußmann, Routledge dictionary of language and linguistics, Gregory Trauth, Kerstin Kazzazi (tłum.), London–New York: Routledge, 1996, s. 746, DOI: 10.4324/9780203980057, ISBN 0-203-98005-0, ISBN 0-415-20319-8, ISBN 0-415-02225-8, OCLC 41252822 (ang.).

Bibliografia

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/B%C5%82%C4%85d_interpunkcyjny