Bączek cynamonowy
| Ixobrychus cinnamomeus[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bączek cynamonowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok tylko poza sezonem lęgowym | |||
Bączek cynamonowy[3] (Ixobrychus cinnamomeus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny czaplowatych (Ardeidae). Częściowo wędrowny. Występuje na Półwyspie Indyjskim oraz w części Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Johann Friedrich Gmelin w 1789 w 13. edycji Systema Naturae. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Ardea cinnamonea, a jako miejsce typowe wskazał Chiny[4]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza bączka cynamonowego w rodzaju Ixobrychus. Nie wyróżnia podgatunków[5], autorzy Handbook of the Birds of the World także uznają gatunek za monotypowy[5].
Morfologia
Długość ciała wynosi 40–41 cm, masa ciała 89,5–164 g, rozpiętość skrzydeł około 49,5 cm[6]. Wymiary szczegółowe dla nieokreślonej liczby samców i samic: długość skrzydła 138–146 mm (jeden pomiar: 156 mm), długość dzioba (od linii piór) 43–51 mm, długość skoku 45–50 mm, długość ogona 41–45 mm[7]. Grzbiet ciała rdzawy, u samic wyróżnia się smoliście szare ciemię. Broda i gardło jasnopłowe, przecina je obszarpany ciemnobrązowy pas, któremu u samic towarzyszą rozłożone po bokach przerywane linie. U ptaków obojga płci po bokach szyi, w jej niższej części, występuje pęczek ciemnych piór, najlepiej widoczny podczas zalotów[8]. Tęczówka żółta, pomarańczowa lub różowoczerwona. Dziób żółtozielony lub żółtopomarańczowy, jego górna krawędź czarna, a nasada różanoczerwona. Nogi i stopy żółtozielone, podeszwy stóp jaśniejsze, bardziej żółte[7].
Zasięg występowania
Zasięg występowania bączka cynamonowego obejmuje subkontynent indyjski (w tym Cejlon) i dalszy obszar po środkowe, południowe i wschodnie Chiny i Tajwan, Azję Południowo-Wschodnią po Wielkie i Małe Wyspy Sundajskie, Celebes i Filipiny. Bączki cynamonowe zamieszkują również Andamany i Nikobary oraz Malediwy. Populacje z północnych części zasięgu poza porą lęgową przebywają w południowej części zasięgu[6].
Ekologia i zachowanie
Środowiskiem życia bączków cynamonowych są zalane pola ryżowe i tereny trawiaste, nierzadko w pobliżu osiedli ludzkich[6], okolice rowów melioracyjnych, trzcinowiska, nadbrzeżne zakrzewienia[8]. Na Cejlonie występują do ponad 1800 m n.p.m.[7] Ich pożywieniem są ryby do 13 cm długości (Trichogaster, Clarias oraz Ophiocephalus), płazy bezogonowe i mięczaki[6]. Aktywne są głównie wieczorem. Zwykle za dnia widywane są w sezonie lęgowym, spłoszone lub podczas pochmurnej, deszczowej pogody[7].
Lęgi
W Indiach okres lęgowy trwa od czerwca do września, rozpoczyna się wraz z nadejściem monsunów. Na Sumatrze jaja stwierdzano od stycznia do marca na nizinach i od października do grudnia na wyżynach[6]. W Indiach gniazdo ma formę niewielkiej platformy z liści, fragmentów łodyg trzcin i podobnych materiałów roślinnych. Zbudowane jest na wygiętych w dół łodygach roślin wodnych, blisko metra nad powierzchnią wody. Zniesienie liczy zwykle 4 lub 5 jaj (czasami 6). Skorupka biała, niekiedy z niebieskim odcieniem. Średnie wymiary dla 50 jaj: 36,5 na 26,4 mm. Obydwa ptaki z pary biorą udział w budowie gniazda, wysiadywaniu i opiece nad młodymi, która odbywa się poprzez zwracanie pokarmu. Czas inkubacji jest nieznany[7].
Status i zagrożenia
IUCN uznaje bączka cynamonowego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). W 2006 organizacja Wetlands International szacowała, że liczebność światowej populacji mieści się w przedziale około 130 000 – 2 000 000 osobników; oceniała globalny trend liczebności jako stabilny, choć u niektórych populacji nie był on znany[9]. Chińska Czerwona Lista w 2015 uznawała bączka cynamonowego za gatunek najmniejszej troski[10].
Przypisy
- ↑ Ixobrychus cinnamomeus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ixobrychus cinnamomeus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (Wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-02-17].
- ↑ Johann Friedrich Gmelin: Systema Naturae. Wyd. 13. T. 1, cz. 2. 1789, s. 643–644. (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.1). [dostęp 2022-02-17]. (ang.).
- ↑ a b c d e Martínez-Vilalta, A., Motis, A. & Kirwan, G.M.: Cinnamon Bittern (Ixobrychus cinnamomeus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ a b c d e Salim Ali & S. Dillon Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. T. 1. 1979, s. 84–86. ISBN 978-0195655063.
- ↑ a b Neil McKilligan: Herons, Egrets and Bitterns: Their Biology and Conservation in Australia. CSIRO PUBLISHING, 2005, s. 123–124. ISBN 978-0-643-09133-7.
- ↑ Species factsheet: Ixobrychus cinnamomeus. BirdLife International. [dostęp 2022-02-27].
- ↑ Red List of China’s Vertebrates. „Biodiversity Science”. 14 (5), s. 511, 2016.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).