Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Azolla drobna

Azolla drobna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

salwiniowce

Rodzina

salwiniowate

Rodzaj

azolla

Gatunek

azolla drobna

Nazwa systematyczna
Azolla filiculoides Lam.
Encycl. 1: 343 (1783)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Azolla drobna (azola drobna[4], azolla paprotkowa[5], azolla karolińska[5][6]) (Azolla filiculoides Lam.) – gatunek wodnej paproci różnozarodnikowej należący w zależności od ujęcia systematycznego do rodziny azollowatych lub salwiniowatych. Często utożsamiana z azollą karolińską[5][7], stąd opisy biologii i zasięgu podane dla jednego z tych gatunków mogą dotyczyć drugiego.

Biologia i ekologia

Roślina wodna. Pleustofit. Jest paprocią różnozarodnikową, tj. wytwarza makrospory i mikrospory, choć często rozmnaża się wegetatywnie. Liczba chromosomów 2n=44[8].

Ze względu na rozbieżności w klasyfikacji gatunkowej, cechy diagnostyczne przyjmowane przez różnych ekspertów różnią się. Według większości autorów azolla drobna charakteryzuje się jednokomórkowymi włoskami na odosiowej powierzchni blaszki liściowej. Zarodniki z glochidiami bez przegród lub tylko z jedną, wyjątkowo do trzech, przegrodą szczytową. Ornamentacja megaspor z wyraźnymi brodawkami, a nie granulkami. Rozgałęzienia pędów nie są symetryczne (pseudodychotomiczne) lub są takie tylko u mniejszych okazów, a częściej asymetryczne (groniaste). Liście nie zachodzą na siebie dachówkowato[9].

Optymalna temperatura dla wzrostu to 23–29 °C[7]. Z tego względu jej inwazja w Europie postępuje wraz z globalnym ociepleniem[10].

Podobnie jak inne gatunki azolli współżyje symbiotycznie z asymilującymi azot atmosferyczny sinicami z różnych gatunków[11]. Ułatwia jej to szybki przyrost. W optymalnych warunkach może utworzyć kożuch zakrywający całą powierzchnię zbiornika wodnego o grubości ponad 20 cm i podwoić masę w ciągu 3–5 dni[7].

Gatunek charakterystyczny klasy Lemnetea[12].

Występowanie

Jako gatunek rodzimy rośnie w Ameryce Północnej (na zachód od Missisipi) i Południowej. Ponadto zawleczony na wschód Ameryki Północnej i inne kontynenty[3]. Przed ostatnim zlodowaceniem również występował w Europie[8]. Na ziemiach polskich pojawiła się w Wawrzyszowie w 1927 roku, ale jej populacja utrzymała się tylko przez jakiś czas. Kolejnego stwierdzenia dokonano w Bielsku Podlaskim w 1996 roku, przy czym miało ono charakter jednosezonowy. Również kolejne wystąpienia tego gatunku w Polsce z reguły są krótkotrwałe, ale niektóre populacje utrzymują się przez większą liczbę lat[7]. Pod koniec drugiej dekady XXI w. liczba stanowisk w Polsce wzrosła kilkukrotnie, a gatunek ten stał się jednym z najczęstszych obcych makrofitów, choć o zasięgu ograniczonym przede wszystkim do Odry i jej dopływów[10]. Ma status zadomowionego antropofita[5] i gatunku inwazyjnego. Uznany jest za stwarzający zagrożenie dla Polski, rozprzestrzeniony na szeroką skalę i podlegający szybkiej eliminacji[13].

Systematyka

Rodzaj Azolla z jedynym gatunkiem A. filiculoides po raz pierwszy opisał Jean-Baptiste de Lamarck w 1783 roku na podstawie okazów zebranych przez Philiberta Commersona(inne języki) na wyprawie do okolic Cieśniny Magellana[14]. Z tego względu Carl Ludwig Willdenow przemianował ją na A. magellanica i opisał kolejny gatunek A. caroliniana. Kolejni eksperci przyjmowali różne wersje nazwy (A. arbuscula, A. bonariensis, A. caroliniana, A. densa, A. microphylla, A. rubra, A. squamosa, Salvinia azolla) oraz różne kryteria diagnostyczne wyróżniające ten gatunek, przez to ta sama nazwa mogła odnosić się do przedstawicieli różnych taksonów. W niektórych ujęciach uważano, że do gatunku A. filiculoides należy włączyć przedstawicieli, którzy pasują do pierwotnych opisów innych, m.in. A. caroliniana, ale nie zrezygnowano z wyróżniania tych kolejnych gatunków, tylko definiowano je na nowo[9]. Z tego względu, zwłaszcza w opisie występowania przedstawicieli rodzaju azolla w Europie, częstym podejściem jest uznawanie, że Azolla filiculoides i Azolla caroliniana są synonimami. Dotyczy to też nazw w językach lokalnych (w polskim azolla drobna/karolińska). Zdaniem innych ekspertów, ponieważ te nazwy gatunkowe w istocie odpowiadają innym gatunkom, należy przyjąć, że opisy pod tymi dwiema nazwami należy ujednolicić pod nazwą Azolla filiculoides, a nazwę Azolla caroliniana zachować dla gatunku dotąd nienotowanego w Polsce[7]. Genetycznie siostrzanym gatunkiem dla A. filiculoides jest Azolla rubra(inne języki)[8].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  2. ↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229. 
  3. ↑ a b Azolla filiculoides Lam., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-10-27].
  4. ↑ Dan Wołkowycki, Azolla filiculoides Lam. – Azola drobna – Mosquito fern [online], Gatunki obce w Polsce IOP PAN.
  5. ↑ a b c d B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012, s. 48, 95. ISBN 978-83-62940-34-9.
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 40, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b c d e Ewa Szczęśniak, Monika Myśliwy, Zygmunt Dajdok, Azolla drobna (Azolla karolińska) [online], Harmonia+PL – procedura oceny ryzyka negatywnego oddziaływania inwazyjnych i potencjalnie inwazyjnych gatunków obcych w Polsce. GDOŚ [dostęp 2024-10-27].
  8. ↑ a b c Jill D. Reid, Gregory M. Plunkett, Gerald A. Peters, Phylogenetic Relationships in the Heterosporous Fern Genus Azolla (Azollaceae) Based on DNA Sequence Data from Three Noncoding Regions, „International Journal of Plant Sciences”, 167 (3), 2006, s. 529–538, DOI: 10.1086/501071, ISSN 1058-5893 [dostęp 2024-10-28] (ang.).
  9. ↑ a b C. Evrard, C. Van Hove, Taxonomy of the American Azolla Species (Azollaceae): A Critical Review, „Systematics and Geography of Plants”, 74 (2), 2004, s. 301–318, ISSN 1374-7886, JSTOR: 3668500.
  10. ↑ a b Mateusz Draga i inni, Alien aquatic plants in Poland: Temporal and spatial distribution patterns and the effects of climate change, „Global Ecology and Conservation”, 55, 2024, e03247, DOI: 10.1016/j.gecco.2024.e03247, ISSN 2351-9894 [dostęp 2024-10-27].
  11. ↑ Upendra Kumar i inni, Cyanobiont diversity in six Azolla spp. and relation to Azolla-nutrient profiling, „Planta”, 249 (5), 2019, s. 1435–1447, DOI: 10.1007/s00425-019-03093-7, ISSN 0032-0935 [dostęp 2024-10-28] (ang.).
  12. ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wyd. nowe (3 zm. i uzup.), Vademecum Geobotanicum, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, s. 93, ISBN 978-83-01-13520-1 [dostęp 2024-10-28].
  13. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów Dz.U. z 2022 r. poz. 2649
  14. ↑ Jean-Baptiste de Lamarck, Encyclopédie méthodique. Botanique, t. 1, Paryż: Panckoucke, s. 343, L’Encyclopédie méthodique ou par ordre de matières par une société de gens de lettres, de savants et d'artistes ; précédée d'un Vocabulaire universel, servant de table pour tout l'ouvrage, ornée des portraits de MM. Diderot et d'Alembert, premiers éditeurs de l'Encyclopédie [dostęp 2024-10-27].
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Azolla_filiculoides