Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Atoni

Atoni
Ilustracja
Populacja

530–750 tys.

Miejsce zamieszkania

wyspa Timor (Timor Wschodni, Indonezja)

Język

uab meto, indonezyjski, malajski Kupangu, tetum, portugalski

Religia

chrześcijaństwo (katolicyzm, protestantyzm), islam, wierzenia tradycyjne

Grupa

ludy austronezyjskie

Atoni, także: Atoin Pah Meto[1], Atoin Meto[1], Dawan[2] – grupa etniczna zamieszkująca centralne, górzyste tereny wyspy Timor[1]. Ich populacja wynosi 530–750 tys. osób[1][3]. Stanowią największą grupę etniczną w indonezyjskiej części wyspy Timor[1].

W wyniku działalności misjonarzy przyjęli chrześcijaństwo[3] (katolicyzm i protestantyzm[1]), ale utrzymują także tradycyjne wierzenia[3]. Niektóre grupy wyznają islam w odmianie sunnickiej[4]. Oprócz indonezyjskiego Timoru Zachodniego zamieszkują także enklawę Oecusse w Timorze Wschodnim[5].

Posługują się językiem uab meto (atoni) z wielkiej rodziny austronezyjskiej[6]. W użyciu są także języki: indonezyjski i malajski Kupangu[7] oraz tetum i portugalski[8]. Pod względem fizycznym przypominają ludy papuaskie[9]. Uchodzą za rdzennych mieszkańców wyspy[9][10], w języku indonezyjskim bywają określani jako Orang Timor Asli[1]. Nazwa Dawan ma charakter pejoratywny[6][11]. Prawdopodobnie określenie to pochodzi od wyrazu „wróg” w którymś z sąsiednich języków[12]. Nazwa Atoni (Pah) Meto lub Atoin (Paah) Meto oznacza „ludzie suchego lądu”[13][12].

Główne zajęcia Atoni to ręczne rolnictwo tropikalne (uprawa kukurydzy, roślin bulwiastych, ryżu suchego, roślin bobowatych, pieprzu, różnych owoców i warzyw), hodowla zwierząt (bawoły, mniejsza rogacizna, trzoda chlewna, konie); produkcja miodu, wosku, cennych gatunków drewna, żywic, barwników naturalnych (na sprzedaż). Pewne znaczenie mają też łowiectwo, rybołówstwo przybrzeżne i rzeczne, rzemiosło (tkactwo, plecionkarstwo, obróbka drewna)[4].

Organizacja społeczna jest oparta na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[1][3].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Clark E. Cunningham, Atoni, [w:] David Levinson (red.), Encyclopedia of World Cultures, t. 5: East and Southeast Asia, Boston: G.K. Hall, 1993, s. 26–29, ISBN 0-8168-8840-X, OCLC 22492614 [dostęp 2022-12-30] (ang.).
  2. ↑ a b c d Atoni, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-13] (ang.).
  3. ↑ a b A.A. Biernowa, Atoni, [w:] Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.), Narody i rieligii mira: encykłopiedija, Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 62–63, ISBN 978-5-85270-155-8, OCLC 40821169 [dostęp 2025-01-29] (ros.).
  4. ↑ Geoffrey C. Gunn, Historical Dictionary of East Timor, Lanham: Scarecrow Press, 2011, s. 44, ISBN 978-0-8108-7518-0, OCLC 705336445 (ang.).
  5. ↑ a b Barbara Grimes, Timor languages, [w:] William Frawley (red.), International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set, wyd. 2, Oxford: Oxford University Press, USA, 2003, 4:258, DOI: 10.1093/acref/9780195139778.001.0001, ISBN 978-0-19-513977-8, OCLC 51478240 (ang.).
  6. ↑ Owen Edwards, Metathesis and unmetathesis in Amarasi, Berlin: Language Science Press, 2020 (Studies in Diversity Linguistics 29), s. 6, DOI: 10.5281/zenodo.3700413, ISBN 978-3-96110-222-8, OCLC 1163818583 [dostęp 2024-02-22] (ang.).
  7. ↑ Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Baikeno, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 20, Dallas: SIL International, 2017 [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-29] (ang.).
  8. ↑ a b Christopher C.H. Wray, Timor 1942: Australian Commandos at War with the Japanese, Hawthorn, Vic.: Hutchinson Australia, 1987, s. 2, ISBN 978-0-09-157480-2, OCLC 29000951 (ang.).
  9. ↑ Zarchiwizowana kopia, „Minority Rights Group Report”, 2–51, The Group, 1982, s. 15 [dostęp 2020-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-13] (ang.).
  10. ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Uab Meto, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2022-08-13] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-06] (ang.).
  11. ↑ a b Tamisha L. Tan, Voice and Valency in Amarasi: Topics in Synchronic and Diachronic Morphosyntax, Cambridge, Massachusetts: Department of Linguistics, Harvard University, 2023, s. 6, przyp. 1 [dostęp 2024-02-12] (ang.).
  12. ↑ H.G. Schulte Nordholt, The Political System of the Atoni of Timor, Maria J.L. van Yperen (tłum.), Dordrecht/The Hague: Springer Science & Business Media/Martinus Nijhoff, 1971 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 60), s. 1, DOI: 10.1007/978-94-015-1013-4, ISBN 978-94-015-1013-4, ISBN 978-94-015-0404-1, ISBN 978-90-04-28690-0, OCLC 556829908, JSTOR: 10.1163/j.ctvbqs66r (ang.).
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Atoni