Langbahn Team – Weltmeisterschaft

Opieńka żółtawa

Opieńka żółtawa
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

obrzękowcowate

Rodzaj

opieńka

Gatunek

opieńka żółtawa

Nazwa systematyczna
Armillaria gallica Marxm. & Romagn.
Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 103(2): 152 (1987)
Młode okazy
Starsze okazy

Opieńka żółtawa (Armillaria gallica Marxm. & Romagn.) – gatunek grzybów z rodziny obrzękowcowatych (Physalacriaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Armillaria, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Synonimy nazwy naukowej:

  • Agaricus melleus sensu Bolton 1791
  • Armillaria lutea sensu auct. 2005
  • Armillaria bulbosa sensu auct. brit.[2]

Polska nazwa pojawia się w opracowaniu rodzaju opieńka sporządzonym przez A. Żółciak[3], taką też nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. (dla synonimu Armillaria lutea)[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 2,5–10 cm, u młodych okazów stożkowaty, później wypukły, w końcu płaski. Brzeg kapelusza prześwitujący, u młodych okazów podwinięty. Jest higrofaniczny, w stanie wilgotnym ma barwę od różowobrązowej do mięsnobrązowej, w stanie suchym jest jaśniejszy. Na powierzchni posiada koncentrycznie rozmieszczone łuseczki i kłaczki o podobnej barwie jak kapelusz. Mają długość 1–1,5 mm i zazwyczaj długo utrzymują się na powierzchni kapelusza[5].

Blaszki

Przyrośnięte lub krótko zbiegające, u młodych okazów białawe, potem jasnoróżowe z rdzawoczerwonymi plamami[5].

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość do 1,8 cm. Jest walcowaty z bulwkowato rozszerzoną podstawą z której wyrastają liczne ryzomorfy. Posiada wełnisty pierścień, czasami jest on dość gruby i trwały, z żółtawymi kłaczkami na dolnej stronie, czasami jednak zanika. Powierzchnia trzonu tej samej barwy co kapelusz. Poniżej pierścienia licznie występują na niej kłaczkowate resztki osłony o barwie od żółtawej do pomarańczowożółtej[5].

Miąższ

Barwy białej, z wiekiem różowiejący, o grzybowym zapachu. Smak początkowo łagodny, potem drażniący i nieprzyjemny[5].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie i Japonii[6]. W polskim piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano tylko 3 stanowiska[4]. Jest jednak częstszy – więcej stanowisk podaje internetowy „Atlas grzybów”[5].

Rośnie na pniakach, pniach i korzeniach drzew liściastych, rzadko na iglastych. Owocniki wyrastają pojedynczo lub w małych grupach, te rosnące na korzeniach zazwyczaj w większej odległości od drzew[5].

Znaczenie

Groźny pasożyt drzew wywołujący u nich opieńkową zgniliznę korzeni. Występuje również jako saprotrof na martwych pniakach i korzeniach drzew, a czasami również na ziemi w pobliżu korzeni lub pniaków[3].

Grzyb jadalny wysoko ceniony przez grzybiarzy. Nadaje się do gotowania, smażenia, marynowania, może też być przyrządzany na różne inne sposoby, jednakże zawiera pewne związki chemiczne, które w stanie surowym dla niektórych ludzi mogą być szkodliwe. Dlatego też należy go najpierw obgotować przez około 5 minut i odlać wywar, po czym dopiero poddaje się go dalszej obróbce termicznej[7].

Gatunki podobne

Opieńka żółtawa mylona jest z opieńką miodową (Armillaria mellea), opieńką ciemną (Armillaria ostoyae) lub opieńką bezpierścieniową (Armillaria tabescens). W atlasach grzybów jeszcze do lat 80. XX wieku nie wyróżniano opieńki żółtej i wszystkie te gatunki określane były nazwą opieńka miodowa. Rozróżnienie poszczególnych gatunków opieniek jest trudne, i na podstawie tylko dorosłych owocników często niemożliwe[5]. Z punktu widzenia grzybiarzy nierozróżnianie tych gatunków nie ma jednak większego znaczenia, gdyż wszystkie są jadalne. Opieńka bezpierścieniowa nie posiada pierścienia na trzonie i w Polsce jest rzadka, opieńka miodowa występuje na obumarłych drzewach liściastych i ma kapelusz z bardzo drobnymi kosmkami, nieraz całkowicie nagi. Opieńka ciemna występuje tylko na drzewach iglastych i ma kapelusz z wyraźnymi kosmkami[8].

Przypisy

  1. a b Index Fungorum [online] [dostęp 2016-09-25] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2015-09-25] (ang.).
  3. a b A. Żółciak, Taksonomia i nomenklatura rodzaju Armillaria(Fr.: Fr.) Staude, „Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, seria A”, 952 (2), 2003, s. 5–21.
  4. a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. a b c d e f g Armillaria lutea (opieńka żółtawa) [online], Internetowy atlas grzybów [dostęp 2016-09-25].
  6. Występowanie opieńki żółtawej na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2016-09-25].
  7. Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  8. Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.