Antonio Narciso Luna de San Pedro y Novicio Ancheta (ur. 29 października 1866, zm. 5 czerwca 1899^[1]) – filipiński wojskowy, działacz niepodległościowy, farmaceuta i pisarz.

Urodził się w Manili jako najmłodsze dziecko Joaquina Luny i Laureany Novicio^[2]. Jego rodzina pochodziła z północnego Luzonu^[3]. Po ukończeniu prestiżowego Ateneo w rodzinnym mieście (1881)^[4] podjął studia farmaceutyczne na Universidad de Santo Tomás, które kontynuował na uczelniach hiszpańskich, początkowo na Uniwersytecie Barcelońskim^[5], natomiast później na madryckim Uniwersytecie Complutense. Na tym ostatnim uzyskał doktorat z farmacji (1891). W czasie swego pobytu na Półwyspie Iberyjskim zaangażował się w działalność nacjonalistycznej emigracji filipińskiej, między innymi jako członek Asociación Hispano-Filipina. Krytyczny wobec polityki hiszpańskich władz kolonialnych, swoje poglądy w tym zakresie publikował na łamach „La solidaridad”, głównego organu prasowego patriotycznych kręgów filipińskich w ówczesnej Hiszpanii. Część artykułów jego autorstwa z tego okresu została zebrana w książce Impresiones, wydanej w 1891 w Madrycie^[6][7][8].

Na ojczysty archipelag powrócił w 1894^[9], jednak nie pozostał tam na długo. Oskarżony o związki z rewolucyjnym tajnym sprzysiężeniem Katipunan, został uwięziony^[10] w manilskim Forte Santiago (1896), gdzie był poddawany torturom^[11]. Niedługo później deportowano go do Hiszpanii (1897) i osadzony w madryckim więzieniu Modelo^[12]. Na Filipiny powrócił w 1898, założył pismo „La independencia”^[13][14]. Jego wcześniej zdobyte doświadczenie w zakresie wojskowości i taktyki uczyniło zeń cenne wsparcie dla filipińskich władz rewolucyjnych. Szybko stał się jedną z czołowych postaci wojny filipińsko-amerykańskiej, doszedł do stopnia generała brygady^[15]. Ceniony za swoje zdolności w prowadzeniu wojny partyzanckiej. W przemówieniu wygłoszonym w stulecie jego urodzin prezydent Ferdinand Marcos zauważył, że jego dokonania w tym zakresie można zestawić z Mao Zedongiem, Vo Nguyem Giapem czy Ho Chi Minhem^[16]. Był jednym z uczestników Kongresu w Malolos (1898)^[17]. Pełnił również funkcję dziekana wydziału farmacji krótko istniejącego Universidad Literaria de Filipinas^[18][19]. Położył podwaliny pod formację intelektualną filipińskich sił zbrojnych, jako założyciel Academia Militar, prekursorki Filipińskiej Akademii Wojskowej^[20]. Padł ofiarą walki o władzę i wpływy w łonie filipińskich sił rewolucyjnych, został zamordowany na zlecenie generała Emilia Aguinaldo^[21].

Poza swoją działalnością niepodległościową i burzliwą karierą w rodzących się siłach zbrojnych Filipin, został zapamiętany również za swoje badania nad malarią. W 1893 opublikował El Hematozoario del Paludismo, pracę poświęconą tej właśnie tematyce, ciepło przyjętą przez środowisko medyczne^[22][23][24]. Wśród innych istotnych publikacji naukowych Luny wymienia się Notas bacteriologica y experimentales sobre le Grippe oraz Memoria sobre analisis de las aguas termales de Sibul^[25]. Jako farmaceuta był związany z manilskim Laboratorio Municipal^[26], zdobył również uznanie jako uczony. Kilka lat po jego śmierci amerykańscy biurokraci poszukujący odpowiedniego kandydata na stanowisko szefa amerykańskiego laboratorium miejskiego Manili wspominali właśnie o Lunie, najwyraźniej nieświadomi tego, że poniósł śmierć^[27].

Podobnie jak wielu współczesnych sobie intelektualistów filipińskich był wolnomularzem^[28].

Jest patronem ulic w wielu filipińskich miastach^[29]. Jego rola w wojnie filipińsko-amerykańskiej stała się podstawą filmu Generał Luna (2015) w reżyserii Jerrolda Taroga. W postać Luny wcielił się w nim John Arcilla^[30][31]. Pojawia się również w serialu telewizyjnym Ilustrado (2014), gdzie w jego roli obsadzono JC Tiusekę^[32].

Jego brat Juan (1857–1899)^[33] był jednym z pierwszych malarzy filipińskich cieszącym się międzynarodową rozpoznawalnością. Kolejny brat, Joaquin Luna, był natomiast politykiem, który wchodził w skład Senatu oraz Izby Reprezentantów^[34].

• Benjamin Vallejo Jr.. Antonio Luna, science and the emerging Filipino national identity. „Diliman Review”. 61 (1), s. 88–108, 2017. ISSN 0012-2858.