Anergia klonalna – jeden z ustrojowych mechanizmów obwodowej autotolerancji w immunologii, obok delecji klonalnej, aktywnej supresji oraz sekwestracji antygenu^[1]. Anergia klonalna ma za zadanie uniemożliwienie limfocytom indukowania reakcji immunologicznej przeciwko antygenom własnego organizmu.

Do efektywnej prezentacji antygenu limfocytowi, by został aktywowany, potrzeba realizacji trzech warunków^[2]:

1. Prezentowania antygenu w kontekście MHC I lub MHC II przed limfocytem i połączenie z ich czynnikami różnicującymi;
2. Połączenia cząsteczek adhezyjnych CD80/86 ze strony APC (ang. Antygene Presenting Cell – komórki prezentującej antygen) oraz CD28 ze strony limfocytu;
3. Sekrecji odpowiednich interleukin i połączenia ich z receptorami limfocytów.

Pierwszy warunek może zostać zrealizowany dzięki tzw. przetwarzaniu antygenu wewnątrzkomórkowego (MHC I) lub zewnątrzkomórkowego (MHC II). Drugi warunek jest osiągany dzięki połączeniu antygenu z receptorami rozpoznającymi wzorzec (PRR – ang. Pattern Recognize Receptors). To one przekazują informację o patogenności antygenu i mogą regulować różnicowanie się limfocytów T_h naiwnych do odpowiednich podrodzin. Trzeci warunek jest konsekwencją realizacji drugiego – połączenie CD80/86 z CD28 indukuje syntezę receptorów dla interleukin na powierzchni limfocytu^[3].

W anergii klonalnej nie dochodzi do realizacji drugiego warunku prezentacji^[4]. Brak informacji o patogenności antygenu, a także brak trzeciego warunku prowadzi do głębokiej, długotrwałej ale odwracalnej areaktywności limfocytu. Ma to znaczenie w autotolerancji, bowiem własny antygen patogenem nie jest i nie będzie aktywował receptorów rozpoznających wzorzec^[5].

Mechanizm anergii klonalnej może być też indukowany przez limfocyty regulatorowe T_reg, które swoimi czynnikami CD152 na powierzchni łączą się z CD80/86 APC, uniemożliwiając ich połączenie z CD28 limfocytu i spełnienie drugiego warunku. Jest to naturalny mechanizm zabezpieczający przed aktywacją PRR np. w przewlekłym zakażeniu^[5].

Przełamanie mechanizmu anergii klonalnej jest jednym z mechanizmów autoimmunizacji^[6]. Taki patologiczny mechanizm zachodzi przede wszystkim w przewlekłych stanach zapalnych^[6]. Autoantygeny – poszczególne elementy białek i komórek ustroju – generują odpowiedź immunologiczną, a w fazie efektorowej mechanizmy immunologiczne (aktywowany układ dopełniacza, opsonizacja, cytotoksyczność) uszkadzają bądź uniecznniają je (białka lub komórki) prowadząc do rozmaitych objawów chorób autoimmunologicznych.

• KrzysztofK. Bryniarski KrzysztofK., Immunologia : dla studentów wydziałów medycznych i lekarzy, wyd. Dodruk, Wrocław: Edra Urban & Partner, 2018, ISBN 978-83-65625-62-5, OCLC 1038455605 [dostęp 2019-12-12] .