Ten artykuł dotyczy prezydenta Stanów Zjednoczonych. Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Andrew Johnson

Prezydent Andrew Johnson w latach 70. XIX wieku
Data i miejsce urodzenia	29 grudnia 1808 Raleigh
Data i miejsce śmierci	31 lipca 1875 Carters Station (hrabstwo Carter)
17. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 15 kwietnia 1865 do 4 marca 1869
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Pierwsza dama	Eliza McCardle
Wiceprezydent	brak
Poprzednik	Abraham Lincoln
Następca	Ulysses Grant
16. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
Okres	od 4 marca 1865 do 15 kwietnia 1865
Poprzednik	Hannibal Hamlin
Następca	Schuyler Colfax
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Andrew Johnson (ur. 29 grudnia 1808 w Raleigh, zm. 31 lipca 1875 w Carters Station (hrabstwo Carter)) – szesnasty wiceprezydent Stanów Zjednoczonych (1865), a po zabójstwie Lincolna został siedemnastym prezydentem Stanów Zjednoczonych (1865–1869).

Andrew Johnson urodził się 29 grudnia 1808 w Raleigh, jako syn Jacoba Johnsona i jego żony Mary McDonough^[1]. Kiedy miał 4 lata, zginął jego ojciec, a matka została sama z dwójką dzieci^[1]. Sześć lat później Andrew został oddany pod opiekę krawca Jamesa Shelby’ego^[1]. Jesienią 1826 rodzina przeprowadziła się do Greenville w stanie Tennessee^[2]. W ciągu całego życia Johnson nigdy nie uczęszczał do szkoły^[1].

Wkrótce po ślubie, Johnson otworzył zakład krawiecki, gdzie w czasie pracy uczył się czytać i pisać^[2]. Interesując się życiem politycznym, pobierał nauki wystąpień publicznych od Sama Milligana^[2]. W roku 1828 został radnym miejskim, a dwa lata później burmistrzem Greenville^[3]. W czasie pełnienia swojej trzyletniej kadencji cały czas pracował jednocześnie jako krawiec^[3].

W 1835 roku został wybrany do legislatury stanowej Tennessee i dołączył do Partii Demokratycznej^[3]. Pięć lat później wsparł Martina Van Burena w kampanii prezydenckiej, a od 1843 roku, przez dziesięć lat, zasiadał w Izbie Reprezentantów^[3]. Był zwolennikiem ludzi pracy i ich interesów, przez co jego działania nie zawsze były zgodne z ideami jego partii^[4].

W 1853 roku, po zmianie okręgów wyborczych, został wybrany gubernatorem Tennessee i pełnił tę funkcję przez dwie, dwuletnie kadencje^[4]. Następnie, w 1857, został wybrany do Senatu USA, gdzie zasiadał przez pięć lat^[5]. W czasie pełnienia tej roli nadal opowiadał się za rządami ludzi pracy^[5]. Nie był zwolennikiem niewolnictwa, ale też go nie zwalczał, gdyż uważał je za część składową gospodarki plantacyjnej^[5]. Kiedy stany południowe postanowiły dokonać secesji, Johnson, jako jedyny senator z Południa, potępił ją, uważając to za zdradę stanu^[5]. Ponieważ plantatorzy z Tennessee również wymusili decyzję o wystąpieniu z Unii, musiał on uciekać do Kentucky^[5]. Po zajęciu części stanu przez oddziały generała Granta, Johnson powrócił i został wojskowym gubernatorem Tennessee, w randze generała brygady, mianowanym przez Abrahama Lincolna^[6]. Jego działania na rzecz jedności kraju, zaowocowały propozycją nominacji wiceprezydenckiej z ramienia Partii Republikańskiej^[6]. Lincoln uważał, że dobrze będzie mieć w gabinecie południowca i demokratę, dlatego też wysunął kandydaturę Johnsona^[6]. Po zwycięskich wyborach, pełnił rolę wiceprezydenta przez 41 dni, gdyż 15 kwietnia 1865, w wyniku zamachu, zmarł prezydent Lincoln^[7].

 Osobny artykuł: Impeachment Andrew Johnsona.

Tuż po objęciu urzędu Johnson oświadczył, że będzie kontynuował politykę swojego poprzednika i nie zmieni składu rządu^[7]. 1 maja powołał sąd wojskowy, który miał sądzić zamachowców, a dzień później – wyznaczył nagrodę za aresztowanie prezydenta Konfederacji, Jeffersona Davisa^[7]. Pod koniec miesiąca zaczął stopniowo znosić restrykcje wobec stanów południowych i ogłaszając amnestię dla buntowników^[7]. Takie działanie nie podobało się radykalnemu skrzydłu republikanów, przez co w Kongresie utworzyła się silna opozycja wobec prezydenta^[8]. Sytuację Johnsona pogorszyło jego weto (później odrzucone) wobec XIV poprawki do Konstytucji^[8]. Po wyborach do Kongresu w 1866, umocnieni radykalni republikanie, wysunęli propozycje wojskowej okupacji Południa, pozbawienia białych mieszkańców praw obywatelskich i całkowite uwolnienie czarnoskórych niewolników^[9]. 2 marca 1867 radykałowie przegłosowali ustawę, wprowadzającą stan wojenny na terenach Konfederacji, zawierającą klauzulę pozbawiającą Johnsona stanowiska naczelnego dowódcy sił zbrojnych^[9]. Jednocześnie uchwalono ustawę, która zakazywała prezydentowi odwołania członka rządu, bez zgody Senatu^[10]. Mimo to, Johnson zdymisjonował sekretarza wojny Edwina Stantona (5 sierpnia) i powołał na jego miejsce Ulyssesa Granta^[10]. Jednak w styczniu 1868 Grant zrezygnował, twierdząc że prezydent chce go wciągnąć w rozgrywki polityczne^[10]. Wobec tego, 21 lutego Johnson powołał na to stanowisko generała Lorenza Thomasa^[10]. Taka sytuacja spowodowała, że Republikanie złożyli w Izbie Reprezentantów wniosek o impeachment, za zdradę stanu, który został przegłosowany po dwudniowej debacie, stosunkiem głosów 126:47^[11]. Przewodniczącym trybunału sędziowskiego został prezes Sądu Najwyższego Salmon Chase, a sprawa trafiła pod rozpatrywanie do Senatu, który musiał przegłosować wniosek większością 2/3, by uznać Johnsona winnym^[11]. W czasie procesu prezydent chciał się bronić osobiście, lecz stanowczo odradzali mu to jego doradcy^[12]. W zamian, często spotykał się z dziennikarzami w Białym Domu, co zapoczątkowało praktykę konferencji prasowych późniejszych polityków^[12]. Kiedy proces zbliżał się do końca, 30 spośród 54 senatorów opowiadało się za uznaniem winy prezydenta^[12]. Dwunastu popierało Johnsona, a pozostali byli niezdecydowani^[12]. W ostatniej chwili pięciu niezdecydowanych zdecydowało się poprzeć wniosek oskarżenia, zatem do przegłosowania brakowało jednego głosu^[12]. 7 maja ogłoszono czterodniową przerwę w obradach, w czasie której toczyła się ostra propaganda w prasie^[13]. 11 maja czterech niezdecydowanych senatorów oświadczyło, że będzie głosować za uniewinnieniem, a pięć dni później dołączyło do nich kolejnych dwóch^[13]. Oznaczało to, że jedynym niezdecydowanym senatorem pozostał Edmund G. Ross z Kansas^[13]. 16 maja 1868 odbyło się głosowanie nad wnioskiem, w czasie którego senator Ross uznał prezydenta niewinnym, wobec czego do przegłosowania zabrakło jednego głosu^[13]. Oskarżyciele starali się jeszcze powtórzyć głosowanie 26 maja, jednak rezultat był taki sam – 35 za zdjęciem z urzędu, a 19 przeciw^[14].

W zakresie polityki zagranicznej, prezydent głównie opierał się na zdaniu swojego sekretarza stanu Williama Sewarda^[15]. Jego głównym obszarem zainteresowań był dostęp do Indii Zachodnich^[15]. Z tego też powodu, Seward chciał nabyć Wyspy Dziewicze oraz Hawaje^[16]. W obu przypadkach nie udało się przeprowadzić aneksji, z powodu nieprzychylnego prezydentowi Senatu^[16]. Seward planował także nabyć lub zaanektować Santo Domingo, jednak rezolucję odrzucono w Izbie Reprezentantów^[16]. Po zakończeniu wojny secesyjnej rozpoczęto także rokowania z Rosją na temat zakupu Alaski^[16]. Seward i poseł rosyjski w Waszyngtonie Edward de Stoeckl, wynegocjowali sumę 7,2 milionów dolarów^[16]. Układ został podpisany 30 marca 1867 roku, a Senat przegłosował go stosunkiem głosów 37:2^[17]. Został zatwierdzony przez prezydenta 28 maja^[17]. Izba Reprezentantów zwlekała z wydatkowaniem wymaganej sumy i zdecydowała się na to dopiero 18 maja 1868 roku^[18].

W czasach prezydentury Johnsona, Stany Zjednoczone nawiązały stosunki dyplomatyczne z Chinami – w 1868 roku do USA przybyła 30-osobowa delegacja chińska, pod przewodnictwem Ansona Burlingame’a^[19]. Podpisał on później z Williamem Sewardem poprawkę do układu z Tiensin z 1858 roku^[20]. Mówiła ona, że Stany Zjednoczone nie będą ingerowały w integralność terytorialną Chin i oba kraje będą respektowały prawa obywateli do zmiany przynależności państwowej^[20].

W dniach 4-9 lipca 1868 w Nowym Jorku odbywała się konwencja Partii Demokratycznej^[14]. Johnson chciał ubiegać się o drugą kadencję prezydencką, jednak nominację otrzymał Horatio Seymour, w 22. głosowaniu^[14]. Wybory wygrał jednak kandydat Republikanów – Ulysses Grant^[14].

Po opuszczeniu Białego Domu, Johnson powrócił do Tennessee^[21]. W latach 1869 i 1873 przegrał wybory do obu izb Kongresu^[21]. W 1874 ponownie ubiegał się o mandat senatora, który udało mu się otrzymać dopiero w 55. głosowaniu^[21]. Ponownie uzyskał przewagę tylko jednego głosu^[21]. Kilka miesięcy później wyjechał na urlop do Carters Station, by odwiedzić córkę^[22]. 31 lipca zmarł w wyniku ataku serca^[22]. Został pochowany na cmentarzu w Greenville^[22].

Mając osiemnaście lat, Andrew Johnson poślubił o dwa lata młodszą od siebie Elizę McCardie^[2]. Ich ślub odbył się 5 maja 1827^[2]. Johnsonowie mieli dwie córki i trzech synów^[2].

• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).

• Biografia w Biographical Directory of the United States Congress (ang.)
• Andrew Johnson. Biały Dom. [dostęp 2015-05-13]. (ang.).
• Andrew Johnson, 16th Vice President (1865). Senat Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2015-05-13]. (ang.).