Amfiktionia (stgr. ἀμφικτυονία od ἀμφι-κτίονες „mieszkający dokoła”)^[1] – w starożytnej Grecji związek poleis greckich zawarty dla ochrony określonego miejsca kultu religijnego.

Do zadań amfiktionii należała opieka nad sanktuarium i jego majątkiem, regulowanie kwestii religijnych i kultowych, także organizowanie igrzysk związanych z miejscem kultu. Były to organizacje o charakterze prywatno-kultowym. Ich członkowie płacili składki na cele ochrony świątyni wspólnego bóstwa oraz na organizację uroczystości religijnych. Spotykali się na regularnych zjazdach, podczas których omawiano sprawy pozostające w kręgu wspólnych zainteresowań. Cykliczność takich spotkań doprowadziła z czasem do wykształcenia się swoistego międzyrządowego zgromadzenia plenarnego, zbierającego się na regularnych konferencjach.

Dla rozwiązywania sporów między amfiktionami powoływany był sąd rozjemczy^[2].

Już w VIII w. p.n.e. istniała amfiktionia przy świątyni Posejdona na wysepce Kalauria w Zatoce Sarońskiej. Do najbardziej znanych należały:

• Amfiktionia Delficka – związek 12 miast i plemion greckich zjednoczonych wokół sanktuarium Apollona w Delfach
• Heksapolis – związek sześciu miast skupionych wokół świątyni Apollona na Knidos
• amfiktionia skupiona wokół świątyni Apollona na Delos

W historii prawa międzynarodowego amfiktionie uważane są za pierwowzory współczesnych organizacji międzynarodowych. Istotną ich rolą było łagodzenie ówczesnych obyczajów wojennych poprzez zakazy surowego traktowania pokonanych miast-członków związku (np. burzenia lub odcięcia wody). Nierzadko jednak były gruntem dla politycznych rozgrywek jako narzędzie w ręku silniejszych członków uzależniających od siebie mniejsze miasta.

W ramach amfiktionii podjęto też wczesną próbę unifikacji systemu monetarnego, emitując ok. 388 p.n.e. wspólną dla wszystkich państw członkowskich monetę związkową z wyobrażeniem bóstw delfickich – Demeter i Apollona^[3].

• symmachia

• David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 39
• Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 30
• Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Warszawa 2004
• Stanisław E. Nahlik: Prawo międzynarodowe i stosunki międzynarodowe, zeszyt I. Kraków 1981