Akwileja

Aquileia

miasto i gmina
Herb Flaga
Państwo	Włochy
Region autonomiczny	Friuli-Wenecja Julijska
Prowincja	Udine
Kod ISTAT	030004
Powierzchnia	36 km²
Wysokość	5 m n.p.m.
Populacja (2004) • liczba ludności	3330
• gęstość	92,5 os./km²
Numer kierunkowy	0431
Kod pocztowy	33051
Położenie na mapie Friuli-Wenecji Julijskiej Akwileja
Położenie na mapie Włoch Akwileja
45°46′N 13°22′E/45,766667 13,366667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Akwileja (łac. Aquileia, wł. Aquileia, friulski Acuilee, słoweński Oglej) – miasto i gmina w północno-wschodnich Włoszech w regionie Friuli-Wenecja Julijska. Ważny ośrodek turystyczny.

Według danych na rok 2004 gminę zamieszkiwało 3330 osób, 92,5 os./km².

Miasto zostało założone przez Rzymian w 181/180 p.n.e. jako twierdza w czasie wojen z plemionami illiryjskimi. Miasto zaczęło się rozwijać dzięki handlowi złotem, wydobywanym niedaleko obecnego Klagenfurtu. W 132 p.n.e. uzyskało wygodne połączenie drogowe z resztą ziem rzymskich dzięki budowie Via Popillia-Annia, dochodzącej tu z Ariminum (dzisiejsze Rimini) przez portową wówczas Hadrię i Rawennę^[1]. W czasie wojen z Markomanami cesarz Marek Aureliusz uczynił z miasta bazę wypadową.

W IV w n.e. miasto stało się siedzibą biskupstwa. Jeden z ówczesnych kronikarzy Auzoniusz opisał miasto jako moenibus et portu celeberrima i zaliczył je do najważniejszych obok Rzymu, Mediolanu i Kapui. W 452 Hunowie splądrowali i zniszczyli miasto, a jego mieszkańcy uciekli na pobliskie laguny, zakładając Wenecję i Grado. Mimo to miasto odrodziło się, lecz dwukrotnie (568, 590) było niszczone przez Longobardów. W średniowieczu wraz z okolicami podlegało świeckiej władzy swoich biskupów, noszących tytuł patriarchów i podlegających zwierzchnictwu cesarzy rzymsko-niemieckich. W 1450 Akwileja została podporządkowana Republice Weneckiej i dzieliła jej dalsze dzieje.

W 1751 patriarchat Akwilei został zniesiony.

• katedra z początku XI wieku, zbudowana na fundamentach jeszcze starszej świątyni po której zachowała się na podłodze pochodząca z IV wieku mozaika o powierzchni 760 m² (największa zachowana mozaika wczesnochrześcijańska^[2]). Na mozaice znajdują się przedstawienia postaci ludzi, zwierząt i roślin ujętych w geometryczne wzory. W apsydzie natomiast zachowały się fragmenty fresków z XI wieku. Obok kościoła zachowała się dzwonnica, z której roztacza się widok na miasto;
• ruiny rzymskiego portu rzecznego do których, od katedry, prowadzi obsadzona cyprysami Via Sacra;
• Muzeum Wczesnego Chrześcijaństwa (Museo Paleocristiano), położone na północnym wschodzie od ruin portu rzecznego. Muzeum eksponuje wczesnochrześcijańskie urny pogrzebowe, fragmenty mozaik i balustrad chóru;
• Muzeum Archeologiczne (Museo Archeologico) eksponujące znaleziska z czasów rzymskich, takie jak różnego rodzaju przedmioty z kamieni szlachetnych, bursztynu i szkła.

• 
  Akwileja, ruiny Forum romanum
• 
  Akwileja, ruiny rzymskiego portu rzecznego
• 
  Akwileja, katedra-baptysterium
• 
  Akwileja, wnętrze katedry
• 
  Akwileja, katedra-mozaika podłogowa

 Osobny artykuł: Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej w Akwilei.

• Patriarchowie Akwilei, w tym:
• Świętobór Fryderyk, patriarcha akwilejski w latach 1085–1086
• Pagano della Torre (zm. 1332), patriarcha Akwilei w latach 1319–1332
• Jan Sobiesław Luksemburski (1387–1394), patriarcha Akwilei
• Ludovico Trevisan (1401-1465), patriarcha Akwilei

Z Akwileją związanie byli także:

• Święty Chryzogon (III lub IV wiek), prawdopodobnie biskup Akwilei
• Święty Walerian, męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego
• Irena z Tesaloniki (ur. w okolicach Akwilei, zm. 294 lub 304) – dziewica i męczennica chrześcijańska oraz święta Kościoła katolickiego i prawosławnego
• Rufin z Akwilei (345-410), pisarz chrześcijański, historyk
• Konstantyn II (337–340), cesarz

• Piran, Słowenia
• Maria Saal, Austria

• Oficjalna strona miasta
• Źródło danych: Istituto Nazionale di Statistica