Aetozaury
| Aetosauria | |
| Lydekker, 1889 | |
| Okres istnienia: trias późny | |
 Stagonolepis | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | archozaury |
| (bez rangi) | Pseudosuchia |
| Rząd |
aetozaury |
Aetozaury (Aetosauria – od stgr. αετός aetos – orzeł i σαυρος sauros – jaszczur) – takson gadów (rząd Aetosauria, rodzina Stagonolepididae, syn. Aetosauridae) o wyglądzie przypominającym współczesne pancerniki i późniejsze od nich ankylozaury. Były najwcześniejszymi roślinożernymi archozaurami z kladu Crurotarsi. Właściwe aetozaury miały charakterystyczne spiczaste, podobne do świńskiego ryja, pyski o bezzębnym przodzie szczęk i liściokształtnych zębach policzkowych. Tak zakończony pysk prawdopodobnie służył do odkopywania korzeni i bulw.
Szczęka dość lekka, z licznymi pustymi miejscami na nozdrza i inne boczne otwory, przypominająca czaszki ptaków i stąd nazwa orło-jaszczurów dla Aetosauria. Podobnie żuchwa. Pancerz kostny pokrywał szyję, grzbiet, boki i ogon. Szczególnie dobrze rozwinięty nad plecami, z wielkimi kostnymi płytami – a u niektórych gatunków ciężkimi kolcami – stanowił solidną ochronę przed drapieżnikami. Kończyny krótkie, masywne, szeroko rozstawione jak u krokodyli. Stopy małe i szerokie, bez wielkich pazurów, typowych dla zwierząt ryjących w ziemi. Osiągały do 5 m długości. Niektóre miały wąskie ciała podobne w przekroju do krokodylich, a inne szerokie – podobnie jak żółwie.
Są znane z późnotriasowych osadów Ameryki Północnej, Europy i Ameryki Południowej. Wymarły podczas wymierania późnotriasowego.
Heckert i Lucas (2000) zdefiniowali Stagonolepididae jako klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka rodzajów Aetosaurus i Desmatosuchus oraz wszystkich jego potomków[1]; Parker (2007) zdefiniował Aetosauria jako klad obejmujący wszystkie taksony bliżej spokrewnione z Aetosaurus i Desmatosuchus niż z rodzajami Leptosuchus, Postosuchus, Prestosuchus, Poposaurus, Sphenosuchus, Alligator i Gracilisuchus oraz z gatunkiem Revueltosaurus callenderi[2]. W literaturze nazwy Aetosauria i Stagonolepididae bywają używane zamiennie; jednak z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Desojo, Ezcurrę i Kischlata (2012) wynika, że rodzaj Aetosauroides, a być może także rodzaje Coahomasuchus i Neoaetosauroides, są przedstawicielami Aetosauria nie należącymi do Stagonolepididae[3].
Klasyfikacja
Za Parkerem, 2007[2]
- Rząd AETOSAURIA
- Rodzina STAGONOLEPIDIDAE
- Rodzaj Acompsosaurus
- Rodzaj Chilenosuchus
- Rodzaj Ebrachosaurus
- Rodzaj Stegomus
- Podrodzina Desmatosuchinae
- Rodzaj Longosuchus
- Rodzaj Lucasuchus
- Rodzaj Acaenasuchus
- Rodzaj Desmatosuchus
- Podrodzina Aetosaurinae
- Rodzaj Coahomasuchus
- Rodzaj Neoaetosauroides
- Rodzaj Aetosaurus
- Rodzaj Aetosauroides
- Rodzaj Stagonolepis
- Podrodzina Typothoracisinae
- Rodzaj Redondasuchus
- Rodzaj Typothorax
- Plemię Paratypothoracisini
- „Desmatosuchus” chamaensis
- Paratypothorax andressorum
- Rodzina STAGONOLEPIDIDAE
Drzewo ścisłej zgodności według Desojo, Ezcurry i Kischlata (2012)[3]
| Aetosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
- ↑ A.B. Heckert i S.G. Lucas. Taxonomy, phylogeny, biostratigraphy, biochronology,paleobiogeography,and evolution of the Late Triassic Aetosauria (Archosauria:Crurotarsi). „Zentralblatt für Geologie und Paläontologie Teil I”. 11-12, s. 1539-1587, 2000. (ang.).
- ↑ a b W.G Parker. Reassessment of the aetosaur “Desmatosuchus” chamaensis with a reanalysis of the phylogeny of the Aetosauria (Archosauria: Pseudosuchia). „Journal of Systematic Palaeontology”. 5. 1, s. 41-68, 2007. (ang.).
- ↑ a b Julia B. Desojo, Martín D. Ezcurra i Edio E. Kischlat. A new aetosaur genus (Archosauria: Pseudosuchia) from the early Late Triassic of southern Brazil. „Zootaxa”. 3166, s. 1-33, 2012. (ang.).