Adršpašskoteplické skály
 Adršpašské skály | |
| Megaregion | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Podprowincja | |
| Makroregion | |
| Mezoregion |
Kotlina Broumovska czes. Broumovska Vrchoviná |
| Zajmowane jednostki administracyjne |
|
jezioro w dawnej piaskowni
Starosta i Starościna
Adršpašskoteplické skály (także Adršpašsko-teplické skály, niem. Adersbach-Weckelsdorfer Felsenstadt) – masyw górski w Sudetach Środkowych, w Czechach, będący fragmentem Gór Stołowych (czes. Broumovska vrchovina), na południe od Kotliny Broumovskiej, w pobliżu miasteczka Teplice nad Metují oraz wsi Adršpach, w północno-wschodnich Czechach.
Cały teren masywu leży w granicach rezerwatu przyrody o nazwie Národní přírodní rezervace Adršpašskoteplické skály. Tereny te stanowią znaną atrakcję turystyczną. Zespoły skalnych ścian i turni (z jęz. czeskiego zwane „skalnymi miastami”) znajdujące się w masywie są jednym z najbardziej znanych piaskowcowych terenów wspinaczkowych na świecie[1].
Geomorfologia
Adršpašskoteplické skály są częścią podjednostki Polická vrchovina w jednostce geomorfologicznej Broumovská vrchovina, będącej zachodnią częścią Gór Stołowych w szerszym znaczeniu[2].
Najwyższym wzniesieniem skał jest Čáp (786 m n.p.m.), znajdujący się w ich południowej części.
Budowa geologiczna
Adršpašskoteplické skály leżą w centralnej części niecki śródsudeckiej. Zbudowane są z górnokredowych (koniak) piaskowców ciosowych, leżących prawie poziomo.
W podłożu występują margle ilaste (turon), margle ilasto-piaszczyste z wkładkami piaskowca ciosowego (turon dolny lub cenoman – turon), piaskowce glaukonitowe (cenoman) i piaskowce ciosowe dolne (cenoman). Pod osadami górnej kredy zalegają czerwone piaskowce triasowe oraz również czerwone piaskowce, mułowce i zlepieńce permskie.
Historia
Przez długie lata wiedza o "skalnych miastach", leżących w okolicach Teplic nad Metují i Adrszpachu, była stosunkowo niewielka. Okoliczni mieszkańcy szukali w nich schronienia, kiedy czuli się zagrożeni w swych domostwach. Dopiero około roku 1700 z sąsiedniego Śląska zaczęli przybywać do Adrszpachu pionierzy turystyki. Najstarszy wizerunek Adršpašskich skál pochodzi z roku 1739.
Wiele znaczących postaci historycznych miało okazję podziwiać Skalne Miasto w Adrszpachu i Teplicach. Między innymi królowa pruska Luiza, król polski i elektor saski August II Mocny, hrabia Franz Anton von Sporck z pobliskiego Kuksu, cesarz Józef II, cesarz austriacki Karol I, Johann Wolfgang Goethe i wielu innych. Jedną z pozostałości dawnych wycieczek są napisy pozostawione przez dawnych turystów na skałach. Najstarsza inskrypcja pochodzi z końca XVIII wieku. Na skale Kochankowie widać reszty farby po napisie wykonanym w 1968 roku. Był to protest tutejszych wspinaczy przeciwko inwazji wojsk Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego na Czechosłowację[3].
W roku 1824 wśród skał wybuchł wielki pożar lasu trwający kilka tygodni, który zniszczył prawie całą roślinność leśną. Dopiero wówczas skalne labirynty stały się bardziej dostępne, a właściciele tych ziem rozpoczęli budowanie pierwszej sieci szlaków turystycznych w Adrszpachu.
Adršpašské skály
Adršpašské skály, Adrszpaskie Skalne Miasto (czes. Adršpašské skály, niem. Adersbacher Felsenstadt) znajdują się w północno-zachodniej części masywu, w pobliżu wsi Adrszpach. Są to unikalne bloki piaskowcowe powstałe, podobnie jak pasmo Gór Stołowych, w wyniku nierównej odporności skał na wietrzenie, które wymodelowała woda, mróz i wiatr.
Jednolita płyta piaskowca została podzielone licznymi kanionami, dolinami i szczelinami na szereg fragmentów. Na terenie Adrszpaskich skał znajdują się dwa górskie jeziorka na różnych poziomach, przez które przepływa rzeka Metuje tworząc dwa wodospady. Całość porośnięta jest lasem z licznymi gatunkami górskiej i podgórskiej flory. Występuje tu również interesująca fauna.
Przez labirynt form skalnych przebiega płatna trasa turystyczna, nie wymagająca żadnej wprawy przy chodzeniu po górach, składająca się z wygodnych ścieżek, schodków z poręczami, drabin i miejscami sztucznie wybudowanych chodników i platform. Wychodzenia poza tę trasę jest dozwolone wyłącznie dla osób posiadających specjalne zezwolenie (pracowników rezerwatu, naukowców i wspinaczy).
Wiele skał posiada własne nazwy, jak: Głowa cukru, Kochankowie czy Starosta i Starościna. Obszar został objęty ochroną jako rezerwat przyrody. Jest bardzo cenny nie tylko ze względów geologicznych i geomorfologicznych, lecz także pod względem różnorodności fauny i roślinności. Zidentyfikowano tu 238 pierwotnych gatunków roślin, na przykład rojownik bagnisty, modrzyk górski, wietlica alpejska, fiołek dwukwiatowy.
Teplickie Skalne Miasto
Teplickie Skalne Miasto (czes. Teplické skalní město, niem. Wekelsdorfer Felsen) znajduje się w południowej części masywu, największego w Czechach tego typu kompleksu skalnego. Jego powierzchnia to ok. 1800 ha.
Skalne miasto koło Teplic jest nieco mniej znane od Adršpašskich skál, lecz jest od nich rozleglejsze, wyższe i bardziej dzikie. Stanowi najrozleglejszy tego rodzaju teren skalny w Czechach, liczący ok. 1800 ha. W odróżnieniu od Adršpašskich, które tworzą złożony, wielopoziomowy i rozgałęziony labirynt, Teplické skalý są ukształtowanie głównie w formie długich, uskokowych murów, wyrastających wprost z poziomu terenu, o stosunkowo prostych, strzelistych kształtach, które tworzą system płaskich na dole kanionów. Na obrzeżach kanionów znajduje się kilkanaście wolno stojących baszt skalnych, osiągających blisko 100 m wysokości.
Również przez Teplické skalý prowadzi płatny szlak turystyczny, przystosowany dla niewprawnego turysty.
Teplické skály dzięki występowaniu w nich znacznej liczby pionowych i wysokich ścian, rozpoczynających się z poziomu gruntu, stanowią teren wspinaczkowo znacznie ciekawszy od bardziej znanych Adršpašskich skál.
Turystyka
Przez masyw Adršpašskoteplickich skál prowadzi kilka szlaków turystycznych o różnym stopniu trudności, w większości bardzo łatwych, prowadzących przez oba skalne miasta do trudniejszych, z których część wyprowadza na szczyty najbardziej charakterystycznych iglic, do ruin zamków, punktów widokowych oraz mniejszych labiryntów skalnych i wąwozów. Niektóre z nich są nieco trudniejsze i nadają się dla bardziej wprawnych turystów.
Pozostałe informacje
W obrębie masywu znajdują się ruiny trzech zamków. W północno-wschodniej części, na zachód od Adršpašskich skál znajduje się zamek Adršpach; pomiędzy Teplickimi skalami a Teplicami – Střmen. Trzeci zamek – Skály – znajduje się na południowo-wschodnim cyplu masywu.
Przy jednym ze szlaków turystycznych znajduje się symboliczna drewniana kapliczka, poświęcona czeskim wspinaczom, którzy zginęli nie tylko tutaj, ale także w innych górach. Kapliczkę usytuowano w występie skalnym, na którym umieszczone są tablice pamiątkowe osób zmarłych tragicznie w górach.
Przypisy
- ↑ Góry Stołowe. Skala 1:30 000;Wydawnictwo Turystyczne „Plan”; Jelenia Góra;2003.
- ↑ Břetislav Balatka, Jan Kalvoda – Geomorfologické členění reliéfu Čech (Kartografie Praha, 2006, ISBN 80-7011-913-6).
- ↑ Skalne Miasto w Czechach - dojazd, zwiedzanie i informacje praktyczne [online], Podróże po Europie, 23 grudnia 2017 [dostęp 2019-10-07] (pol.).
Bibliografia
- Góry Stołowe. Skala 1:30 000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2005. ISBN 83-88049-42-9.
- Staffa M.: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 13: Góry Stołowe. Warszawa-Kraków: PTTK „Kraj”. ISBN 83-7005-095-6.
- Krzysztof Radwański, Marcin Szymczak (red.): Atlas gór Polski. Sudety. Karpaty. Góry Świętokrzyskie. Warszawa: ExpressMap, 2008. ISBN 978-83-7546-020-9.
- J. Potocki, D. Jonczy; mapa turystyczna; Adrszpaskie i Teplickie Skalne Miasto, skala 1:40 000, Wyd. „Plan”, Jelenia Góra, 2005, ISBN 83-60044-30-9.
- J. Potocki; Przewodnik turystyczny: Góry Stołowe i Adršpašsko-Teplické skalý, Wyd. „Plan”, Jelenia Góra, 2009, ISBN 978-83-60975-63-3.