Adolf Juzwenko

Adolf Juzwenko podczas Konferencji Wikimedia Polska 2011
Data i miejsce urodzenia	7 marca 1939 Lisowce
Dyrektor
Przynależność	Biblioteka Ossolineum
Okres urzędowania	od 1990 do 2022
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Adolf Juzwenko (ur. 7 marca 1939 w Lisowcach) – polski historyk, doktor nauk humanistycznych, w latach 1990–2022 dyrektor Biblioteki Ossolineum, następnie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Jest autorem prac naukowych i innych publikacji, szczególnie na temat stosunków polsko-rosyjskich.

Urodzony 7 marca 1939 w Lisowcach na zachodnim Podolu na Kresach Wschodnich^[1] (obecnie w rejonie zaleszczyckim obwodu tarnopolskiego, Ukraina). Po wojnie, w wyniku zmiany granic, wraz z rodzicami, przyjechał w 1946 na Ziemie Zachodnie i zamieszkał na wsi pod Sobótką^[2]; do Wrocławia przeprowadził się natomiast w 1956 roku^[3]. Studiował historię na Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie doktoryzował się u prof. Henryka Zielińskiego. W latach 1961–1990, jako pracownik naukowo-dydaktyczny Instytutu Historycznego, specjalizował się w dziejach polskiego ruchu niepodległościowego, zajmował się też historią Rosji i stosunkami polsko-rosyjskimi w XIX i XX wieku.

Działacz opozycji demokratycznej od lat 70. prowadził wykłady, odczyty i prelekcje tak w ramach Wrocławskich Czwartków Naukowych Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, jak również w Klubach Inteligencji Katolickiej i Wszechnicach „Solidarności”. Działacz i doradca NSZZ „Solidarność”, przewodniczący delegacji Zarządu Regionu Dolny Śląsk na I Krajowy Zjazd „Solidarności” (jesień 1981)^[4].

Przed wyborami do Sejmu kontraktowego wyznaczonymi na 4 czerwca 1989, w kwietniu powołany przez Związek na przewodniczącego Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”; funkcję tę pełnił do września 1989.

W 1990 powierzono mu funkcję dyrektora Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich PAN. Dzięki m.in. jego zabiegom 5 stycznia 1995 Sejm przyjął uchwałę nadającą Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich status fundacji prawa publicznego. Rada Kuratorów Ossolineum powierzyła mu w tym samym roku stanowisko dyrektora Zakładu im. Ossolińskich, które pełni do dziś^[a]. W styczniu 2007 Senat Uniwersytetu Wrocławskiego uhonorował Adolfa Juzwenkę – „za konsekwencję działania i perspektywiczność myślenia” oraz za doprowadzenie do restytucji fundacji – Złotym Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego.

W 1999 Juzwenko wynegocjował z braćmi Janem i Pawłem Tarnowskimi, właścicielami oryginalnego rękopisu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, cenę 200 000 USD za to dzieło – 1/3 szacowanej wówczas jego wartości^[b]. Kwotę tę zapłaciło miasto, a rękopis przechowywany jest w skarbcu Biblioteki Ossolineum. Z inicjatywy dyrektora Juzwenki i prezydenta miasta w 2016 powstało we Wrocławiu Muzeum „Pana Tadeusza”.

Od 1994 jest członkiem Polsko-Ukraińskiej Komisji do spraw Wspólnego Dziedzictwa Kulturalnego, a od 2001 przewodniczącym Rady Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. W 2005 był członkiem Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2008 przystąpił do stowarzyszenia Dolny Śląsk XXI. Od 2009 członek Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK). Jest także członkiem Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego^[5].

18 stycznia 2016 zasiadł w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa^[6].

Został członkiem jury Nagrody Historycznej im. Kazimierza Moczarskiego^[7].

29 kwietnia 2022 złożył na ręce Rady Kuratorów Ossolineum rezygnację ze stanowiska dyrektora. Rezygnacja ta została przyjęta, a Rada równocześnie wydała jednomyślną rekomendację na to stanowisko dr. Łukaszowi Kamińskiemu^[8].

W 1989 został odznaczony przez prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[9]. W 1993 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi^[10]. W listopadzie 2007 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[11]. W 2006 otrzymał Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[12]. Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 30 czerwca 2009 za wybitne zasługi w propagowaniu wiedzy o wspólnym dziedzictwie historycznym narodów tworzących Rzeczpospolitą Obojga Narodów został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[13]. W 2016 Rada Miejska Wrocławia przyznała mu tytuł Honorowego Obywatela Wrocławia^[14] W 2018 został laureatem Nagrody „Rzeczpospolitej” im. Jerzego Giedroycia. W 2022 otrzymał Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[15].

W 2019 r. otrzymał Nagrodę PAU im. Erazma i Anny Jerzmanowskich^[16].

11 listopada został odznaczony Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę^[17].

• Adolf Juzwenko, Polska a „biała” Rosja, Warszawa 1973
• Adolf Juzwenko (red.), Rocznik Wrocławski, tomy od 1 do 9, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, Wrocław, od 1994 do 2004, tom 9: ISBN 83-7095-073-6.
• Paweł Kowal, Jan Ołdakowski, Monika Zuchniak (red.); Adolf Juzwenko (autor wstępu), Nie jesteśmy ukrainofilami. Polska myśl polityczna wobec Ukraińców i Ukrainy, wyd. Kolegium Europy Wschodniej, Wrocław 2002, ISBN 83-89185-00-8.
• Jan Miodek, Adolf Juzwenko, Między teatrem a literaturą, wyd. Ossolineum, Wrocław 2004, ISBN 83-7095-071-X.
• Antoni Kuczyński, Adolf Juzwenko, Krystyn Matwijowski, Wrocławskie Studia Wschodnie 8 (2004), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004, ISSN 1429-4168, AUW 2679
• Antoni Kuczyński, Adolf Juzwenko, Krystyn Matwijowski, Wrocławskie Studia Wschodnie 9 (2005), wyd. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, ISSN 1429-4168, AUW 2829

• Jacek Antczak: Wrocławianie: 30 rozmów. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2008, s. 139–151. ISBN 978-83-245-8737-7.