Adib asz-Sziszakli

Data i miejsce urodzenia	1909 Hama
Data i miejsce śmierci	27 września 1964 Ceres
prezydent Syrii
Okres	od 11 lipca 1953 do 25 lutego 1954
Poprzednik	Fawzi Silu
Następca	Haszim al-Atasi
premier Syrii
Okres	od 19 lipca 1953 do 1 marca 1954
Poprzednik	Fawzi Silu
Następca	Sabri al-Asali
Multimedia w Wikimedia Commons

Adib asz-Sziszakli

‏أديب الشيشكلي‎

generał
Data i miejsce urodzenia	1909 Hama
Data śmierci	27 września 1964
Przebieg służby
Lata służby	przed 1948–1954
Siły zbrojne	Francuskie Siły Zbrojne Siły Zbrojne Syrii
Główne wojny i bitwy	I wojna izraelsko-arabska
Późniejsza praca	emigracja

Adib asz-Sziszakli (ur. 1909, zm. 27 września 1964) – syryjski wojskowy, organizator zamachu stanu w grudniu 1949 w Republice Syryjskiej, sprawujący w kraju władzę dyktatorską do 1953.

Pochodził z regionu Hamy, z rodziny sunnickiej^[1]. Karierę wojskową rozpoczął w sformowanych przez francuskie władze mandatowe Wojskach Specjalnych^[2].

19 grudnia 1949, jako pułkownik^[2], przejął władzę w Republice Syryjskiej drogą zamachu stanu. Był to trzeci zamach stanu w Syrii w r. 1949^[3]. 27 grudnia sformowany został rząd, na czele którego stanął Chalid al-Azm^[3]. Było to wyrazem początkowych dążeń asz-Sziszaklego, by porozumieć się ze starą syryjską elitą, złożoną z miejskich notabli z Aleppo i Damaszku, a nawet na odzyskanie przez nią wpływów, jakie straciła za sprawą wzrostu znaczenia armii^[2]. Prezydentem kraju został Haszim al-Atasi. Debatę polityczną w kraju w kolejnych kilku miesiącach zdominowała kwestia nowej konstytucji. W jej toku wyszły na jaw także inne różnice między działającymi jeszcze w kraju partiami, dotyczące socjalnej działalności państwa, systemu podatkowego oraz stosunku prawa świeckiego do prawodawstwa religijnego^[3].

W 1951 asz-Sziszakli radykalnie zmienił kurs polityczny i rozpoczął sprawowanie władzy w sposób autorytarny, dążąc do całkowitej wymiany elit władzy i przeprowadzenia szeroko zakrojonych reform. W grudniu 1951 rozwiązał syryjski parlament, zaś w kwietniu roku następnego zdelegalizował partie polityczne^[2]. Celem dyktatora była centralizacja państwa i zniwelowanie różnic konfesyjnych i etnicznych. Asz-Sziszakli odebrał druzom i alawitom dotychczasową autonomię, podporządkowując ich ogólnemu systemowi prawnemu Syrii, jak również zlikwidował system konfesyjnej reprezentacji w organach władzy wprowadzony przez francuskie władze mandatowe^[2]. Według niektórych źródeł jego ostatecznym celem była budowa homogenicznego, arabskiego i muzułmańskiego (sunnickiego) państwa^[1]. W szczególności asz-Sziszakli opierał się w swoich rządach na wojskowych wywodzących się z tej samej prowincji, co on sam, umożliwiając im łatwy awans w hierarchii wojskowej^[1]. Odrębne wysiłki dyktatora dotyczyły zagospodarowania prowincji Al-Dżazira, gdzie wspierał rozwój rolnictwa i osadnictwo stanowiących dotąd mniejszość muzułmańskich Arabów^[2].

Asz-Sziszakli, wbrew wiązanym z nim nadziejom i własnym pierwotnym projektom, nie przeprowadził natomiast reformy rolnej^[2]. Domagali się jej coraz lepiej zorganizowani syryjscy chłopi, którzy w 1951 i 1952 zorganizowali z inspiracji Partii Socjalistycznej wystąpienia antyfeudalne^[3]. Pod ich wpływem powstały stosowne akty prawne^[2][3], lecz nigdy nie doszło do ich praktycznej realizacji. Już jednak sam fakt ich powstania zniechęcił zamożnych notabli miejskich, będących także właścicielami ziemskiego, do osoby asz-Sziszaklego^[2]. Starał się on uzyskać poparcie feudałów, nowelizując ustawy o reformie rolnej w taki sposób, by wprowadzić do nich na tyle wysokie limity posiadanej ziemi, że nie objęły one syryjskich majątków^[3]. Także pod wpływem notabli asz-Sziszakli skierował wojsko do pacyfikowania kolejnych wystąpień chłopskich^[3]. Mimo wszystko dyktator cieszył się pewnym poparciem jedynie w Damaszku, nie zbudował zaplecza w Aleppo, nie miał także pełnego oparcia w coraz bardziej skłóconej wewnętrznie armii^[2].

W listopadzie 1951 asz-Sziszakli ponownie przeprowadził zamach stanu, aresztował prezydenta i rząd, mianował nową głową państwa gen. Fauziego as-Silu, swojego bliskiego współpracownika. Umacniając dyktaturę wojskową, osadzał oficerów na kluczowych stanowiskach państwowych. W kwietniu 1952 powstała monopartyjna, masowa organizacja o nazwie Arabski Ruch Wyzwolenia^[3]. Dążąc do ugruntowania swojej władzy, w lipcu 1953 asz-Sziszakli sam ogłosił się prezydentem i premierem Syrii na mocy znowelizowanej konstytucji^[2]. Referendum, które potwierdziło te decyzje, odbyło się z pogwałceniem demokratycznych procedur^[3]. Jego decyzja przyniosła skutki odwrotne od zamierzonych - przeciwko pułkownikowi wystąpiły wszystkie siły polityczne w kraju, które w listopadzie 1953 utworzyły Front Narodowego Sprzeciwu. Miesiąc wcześniej partie zbojkotowały wybory parlamentarne, w których wystartował jedynie prezydencki Arabski Ruch Wyzwolenia, zdobywając komplet mandatów^[2]. Fala protestów, które ogarnęły cały kraj, grożąc mu wojną wewnętrzną, a wreszcie bunt garnizonu w Aleppo, zmusiły asz-Sziszaklego do ucieczki z Syrii w grudniu 1953. Oznaczało to koniec dyktatury wojskowej w Syrii^[2].

Obalony dyktator schronił się początkowo w Libanie, następnie uciekł do Arabii Saudyjskiej, gdy przeżył zamach zorganizowany na niego przez druzyjskiego polityka Kamala Dżumblatta. W czerwcu 1956 zgodził się, za namową rządu irackiego, wziąć udział w próbie nowego zamachu stanu w Syrii finansowanej przez Irak i kierowanej przez Syryjską Partię Socjal-Nacjonalistyczną na czele z Hasanem Dżadidem. Ostatecznie stwierdził, że plan zamachu ma niewielkie szanse powodzenia i wycofał się z udziału w przewrocie, który z tego powodu nie doszedł do skutku (spisek został wykryty, a asz-Sziszakli skazany na śmierć in absentia). Wyjechał do Europy, a stamtąd do Brazylii, gdzie w 1960 osiadł na stałe i gdzie w 1964 został zamordowany^[4].