Adam

Aleksander Dubec
Arcybiskup przemyski i nowosądecki
abp Adam (Dubec) (2007)
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	14 sierpnia 1926 Florynka
Data i miejsce śmierci	24 lipca 2016 Sanok
Biskup przemyski i nowosądecki
Okres sprawowania	1983–1996
Arcybiskup przemyski i nowosądecki
Okres sprawowania	1996–2016
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Inkardynacja	Diecezja przemysko-nowosądecka
Śluby zakonne	1983
Prezbiterat	30 stycznia 1965
Chirotonia biskupia	30 stycznia 1983
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam (ofic. tyt. Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Adam, arcybiskup przemyski i nowosądecki), imię świeckie Aleksander Dubec (ur. 14 sierpnia 1926 we Florynce, zm. 24 lipca 2016 w Sanoku) – polski duchowny prawosławny, arcybiskup, wieloletni ordynariusz diecezji przemysko-nowosądeckiej.

Urodzony we wsi Florynka w Beskidzie Niskim^[1]. Jego rodzice Wasyl Dubec i Maria z Worhaczów byli rolnikami. Do 1960 uczęszczał do Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie, a w 1964 ukończył Chrześcijańską Akademię Teologiczną, broniąc pracę magisterską poświęconą początkom chrześcijaństwa na ziemiach polskich^[1]. Święceń kapłańskich udzielił mu 30 stycznia 1965 arcybiskup łódzki i poznański Jerzy (Korenistow)^[1]. Początkowo służył w parafiach w Wysowej-Zdroju i w Kalnikowie^[1]. W 1966 objął funkcję proboszcza cerkwi w Sanoku i dziekana dekanatu sanockiego^[2].

18 stycznia 1983 r. przyjął śluby zakonne z imieniem Adam i następnego dnia został podniesiony do godności archimandryty^[3].

30 stycznia 1983^[4] za zgodą Urzędu do Spraw Wyznań odbył chirotonię biskupią. Do 22 września 1983 był wikariuszem diecezji warszawsko-bielskiej (z tytułem biskupa lubelskiego)^[5], a następnie objął przewodnictwo nowo utworzonej diecezji przemysko-nowosądeckiej z siedzibą w Sanoku. 30 października 1983 został intronizowany^[6]. W 1996 podniesiony do godności arcybiskupiej^[2].

W skład diecezji, której był pierwszym ordynariuszem, wchodzi kilkadziesiąt parafii i około 3 tys. wiernych. W ciągu swej posługi poświęcił wiele cerkwi i domów parafialnych, rozpoczął działalność wydawniczą, utworzył Centrum Religijno-Kulturalne w Gorlicach.

Przyczynił się m.in. do wzniesienia cerkwi w Rozdzielu, Gorlicach, kaplicy w Tylawie upamiętniającej wydarzenia znane jako schizma tylawska, odbudowy cerkwi w Komańczy, powołania monasteru Opieki Matki Bożej w Wysowej-Zdroju i wzniesienia cerkwi w Rzeszowie^[1]. Z jego inicjatywy wznowiono wydawanie ukraińskojęzycznego rocznika Cerkownyj Kalendar oraz rozpoczęto publikację pisma kwartalnego „Antyfon”^[1]. Uczestniczył w przygotowaniach do kanonizacji św. Maksyma Gorlickiego oraz w związanych z nią uroczystościach^[1].

19 czerwca 1988 apelował do wiernych namawiając do uczestnictwa w wyborach do Rad Narodowych^[7]. W czerwcu 2010 arcybiskup przyłączył się do protestu przeciwko budowie pomnika Kazimierza Pułaskiego we wsi Wysowa-Zdrój, w miejscu dawnych szańców konfederackich^[8].

Zmarł 24 lipca 2016 w godzinach popołudniowych w szpitalu w Sanoku^[9][10] w 90. roku życia. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 27 lipca 2016 w Sanoku pod przewodnictwem metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy^[11][10], po czym ciało zostało przewiezione do Krynicy-Zdroju i złożone w krypcie pod cerkwią św. Włodzimierza Wielkiego^[12][10].

W 2009 dziennik Rzeczpospolita podał, iż według zachowanych dokumentów Służby Bezpieczeństwa znajdujących się w archiwach IPN-u, 16 czerwca 1971 proboszcz Aleksander Dubec został pozyskany przez SB na tajnego współpracownika o pseudonimie operacyjnym „Marek”^[13]. Informacje te znalazły się także w publikacji IPN z tego samego roku^[14].

Z zachowanych akt (teczka pracy z lat 1971–1979, późniejsze akta zostały zniszczone, ostatnie odnalezione doniesienie powstało w czerwcu 1988) wynika, że Aleksander Dubec spotykał się z oficerami SB jako kandydat na tajnego współpracownika, zaś w 1971 został zarejestrowany jako TW i była to współpraca dobrowolna. Duchowny informował SB o aktualnych problemach PAKP, w tym o kwestiach finansowych, przedstawiał charakterystyki kapłanów i wiernych włączywszy w to sprawy obyczajowe, zbierał informacje o ukraińskiej emigracji w Kanadzie i udostępniał oryginalne dokumenty kościelne^[14].

Duchowny przekazywał również informacje o działalności duchownych grecko- i rzymskokatolickich, informował o działalności związków wyznaniowych w Polsce południowo-wschodniej, jak również o działaniach podejmowanych w Ukraińskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym i wśród Łemków. W dokumentach przetrwały pokwitowania świadczące o tym, że władyka otrzymywał gratyfikację za swoje informacje, którą stanowiły „paczki delikatesowe”^[15]. Oprócz regularnie wręczanych paczek żywnościowych kilkakrotnie otrzymał luksusowe prezenty^[14].

Rzecznik diecezji przemysko-nowosądeckiej ks. Julian Feleńczak, komentując publikację, stwierdził, iż arcybiskup zaprzeczył, jakoby świadomie podjął współpracę z SB^[15]. Natomiast historyk Krzysztof Kaczmarski uznał cytowane materiały za wiarygodne^[15].

• 11 lipca 2007 prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko odznaczył arcybiskupa Adama Orderem Księcia Jarosława Mądrego (I stopnia)^[16][17]
• Odznaczony przez Ukraińską Cerkiew Prawosławną Orderem św. Piotra Mohyły. Order został przyznany biskupowi Adamowi przez metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy Włodzimierza i nosi numer 001. Order wręczył 9 maja 2010 w Sanoku arcybiskup lwowski i halicki Augustyn (Markewycz).

• Mariusz Krzysztofiński, W kręgu Bizancjum W: Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989, Biuletyn IPN, 2009
• StefanS. Dudra StefanS., Kościół Prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2004, ISBN 83-89712-37-7, OCLC 69311720 . Brak numerów stron w książce