Achremowce
 Wjazd do wsi od strony Brasławia (2013) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet |
Achremowce |
| Wysokość |
132–150 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 2153 |
| Kod pocztowy |
211972 |
| Tablice rejestracyjne |
2 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 55°34′47″N 27°06′54″E/55,579722 27,115000
| |
Achremowce (biał. Ахрэмаўцы; ros. Ахремовцы; hist. również Achramowce) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie brasławskim obwodu witebskiego, około 8 km (w prostej linii) na południowy wschód od Brasławia, nad jeziorem Drywiaty; siedziba sielsowietu.
Historia
Dobra te przed XVIII wiekiem nosiły nazwę „Dwór Olgierdowszczyzna”. Po przejściu ich na własność rodziny Achremowiczów, zmieniły nazwę na obecną. Kolejnymi właścicielami majątku była rodzina Salmanowiczów herbu Szaszor. W 1748 roku Dominik Salmanowicz, chorąży petyhorski sprzedał go Janowi Augustowi Hylzenowi (1702–1767)[1][a] i jego żonie Konstancji z Broel-Platerów. Nowi właściciele wybudowali tu rezydencję i zmienili nazwę majątku na Belmont. Dziś Belmont to jedynie nazwa parku będącego pozostałością po dawnych rezydencjach (patrz niżej); wieś, a dziś agromiasteczko, nazywa się ponownie, od co najmniej 1918 roku, Achremowce.
Kolejnym właścicielem Belmontu został Józef Jerzy Hylzen, młodszy syn Jana Augusta. Napisał w testamencie z 1783 roku: (...) uwolnić wieczyście poddanych wszystkich dóbr moich, nadając im wolność wyjścia i udania się dokądby chcieli z całą ich własnością. Łożyć regularnie wiecznymi czasy połowę dochodów wszystkich dóbr moich na pomnożenie i zachęcenie nauk i kunsztów, na edukację ubogiej szlachty, na utrzymanie ludzi w potrzebie zostających, na erekcyją szpitalów, także na wspomożenie biednych wieśniaków w ubóstwie lub nieszczęściu zostających[1]. Testament po jego śmierci nie został wykonany. Jego małoletni syn zmarł, a majątek odziedziczył bratanek, upośledzony umysłowo Idzi Hylzen (1772–1801), który w 1798 roku sprzedał klucz belmoncki Mikołajowi Manuzziemu (~1730–1809), awanturnikowi i targowiczaninowi, który, posiadając liczne majątki, tu zamieszkał (i zmarł). Po nim właścicielem Belmontu był syn jego i jego żony Jadwigi z domu Berlicz-Strutyńskiej (~1736–1778) Stanisław Manuzzi (1773–1823), również targowiczanin, ożeniony z Konstancją z Broel-Platerów (1782–1874), która stworzyła w Belmoncie kilka zakładów dobroczynnych. Po bezdzietnej śmierci Stanisława kolejnym gospodarzem w Belmoncie był Wilhelm Ignacy Broel-Plater (1791–1854), najmłodszy brat Konstancji. Wywołało to trwający 80 lat proces sądowy wytoczony Platerom przez rodzinę Strutyńskich, przegrany przez Platerów w 1903 roku. Po Wilhelmie Ignacym majątek odziedziczył jego najmłodszy syn Feliks Witold Broel-Plater (1849–1924), żonaty z Elżbietą Potocką (1874–1960), która była ostatnią właścicielką majątku do 1939 roku[1][3][4].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Belmont, wcześniej należący do województwa brasławskiego Rzeczypospolitej (a przed 1793 rokiem – do województwa wileńskiego), znalazł się na terenie powiatu brasławskiego (ujezdu) guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego, a od 1843 roku – powiatu nowoaleksandrowskiego guberni kowieńskiej. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Achremowce wróciły do Polski, znalazły się w gminie Brasław w powiecie brasławskim województwa wileńskiego.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku ówczesną wieś zamieszkiwało 331 osób, 130 było wyznania rzymskokatolickiego, 186 prawosławnego, 1 ewangelickiego, a 14 mojżeszowego. Jednocześnie 159 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 161 białoruska, 6 żydowską, a 5 inną. Było tu 57 budynków mieszkalnych[5]. W 1931 w 74 domach zamieszkiwało 160 osób[6].
Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w m. Belmont i prawosławnej w Brasławiu. Podlegała pod Sąd Grodzki w Brasławiu i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Brasławiu[7].
Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[8][9].
W czasie II wojny światowej Achremowce były prawie całkowicie spalone – ocalało jedynie 9 domów.
Folwark Belmont (biał. Бяльмонты) został przyłączony do wsi Achremowce w 1976 roku.
W czasach sowieckich we wsi działał kołchoz „Szlak Lenina”. Dziś w miejscowości działa zakład produkcji brykietów torfowych „Brasław”, przedsiębiorstwo pomocnicze kompleksu agro-przemysłowego, wytwórnia produktów nabiałowych „Brasławskoje”. Funkcjonują: szkoła średnia i muzyczna, przedszkole, dom kultury, biblioteka, punkt felczersko-akuszerski i poczta.
Liczba ludności miejscowości kształtowała się następująco:
Zabytki i ważniejsze obiekty
- Kaplica grobowa Platerów na cmentarzu katolickim z 1858 roku
- budynek szkoły z 1930 roku, na ścianie budynku w 1975 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą walczących tu w czasie II wojny światowej partyzantów[12]
- zbiorowa mogiła żołnierzy i partyzantów radzieckich w centrum wsi z 1944 roku. W 1973 roku wzniesiono tu pomnik ku czci 166 leżących tu poległych – historyczno-kulturalny zabytek Białorusi o numerze 213Д000176
- cerkiew św. Mikołaja z lat 1885–1886
- kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z 2003 roku
- pół kilometra na południe od centrum miasteczka – kurhan „Belmonty” odkryty w 1892 roku (z VIII–X wieku)[12] – historyczno-kulturalny zabytek Białorusi o numerze 213В000175.
Dawne pałace i park
Pozostałością po rezydencjach w Belmoncie jest wielki park romantyczny, największy tego typu park na Białorusi, o powierzchni 65 ha[13]. Został założony prawdopodobnie przez Potockich w ostatniej ćwierci XVIII wieku. Obecnie zdziczały park, o powierzchni 62 ha[14] nosi imię Iwana Miczurina[13]. Park składa się z dwóch części – parku górnego (otaczającego położone na wzgórzu ruiny zabudowań dworskich) i dolnego (nad jeziorem). W parku górnym, w pobliżu rumowiska, wybudowano kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, z białej cegły silikatowej. W parku wytyczono ścieżkę przyrodniczą „Park Belmont” z kilkunastoma przystankami i tablicami informacyjnymi[14].
Majątek Belmont został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[1].
Uwagi
- ↑ Według Rostworowskiego[2] dopiero jego syn Józef Jerzy Hylzen (1736–1786) stał się właścicielem Belmontu w wyniku ślubu z Teresą Potocką, córką Michała Potockiego, która wniosła mu te dobra w posagu.
Przypisy
- ↑ a b c d e Belmont, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 14–18, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Edmund Rostworowski: Hylzen Józef Jerzy. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 10. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962–1964, s. 130–133.
- ↑ Belmont, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 126.
- ↑ Belmont, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 99.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 3.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 3, Warszawa 1938, s. 59.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 27.
- ↑ Ахремовцы na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-11-01]. (ros.).
- ↑ Achremowce na stronie Radzima.net. [dostęp 2017-11-01].
- ↑ Список населённых мест Ковенской губернии на 1902 год [online] (ros.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-11-01]. (ros.).
- ↑ a b Збор помнікаў гісторыі і культуры. Віцебская вобласць, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1985, s. 140–141 (biał.).
- ↑ a b Анатолий Тарасович Федорук, Садово-парковое искусство Белоруссии, 1989, s. 118–119 [dostęp 2017-11-01] (ros.).
- ↑ a b Belmont. W: Grzegorz Rąkowski: Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, tom 1: województwo wileńskie. T. 5. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 28–30, seria: Dopalanie Kresów. ISBN 978-83-8098-093-8.
Linki zewnętrzne
- Achremiańce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 7.