9А310

Pojazd 9A310M zaprezentowany na pokazach MAKS w 2005
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Typ pojazdu	samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4
Historia
Prototypy	1977
Egzemplarze	ok. 400
Dane techniczne
Silnik	W-46-2S1, 710 KM
Transmisja	gąsiennicowa
Długość	9300 mm
Szerokość	3250 mm
Wysokość	3800 mm
Prześwit	450 mm
Masa	32 400 kg
Osiągi
Prędkość	65 km/h
Zasięg pojazdu	500 km
Pokonywanie przeszkód
Rowy (szer.)	1,5 m
Kąt podjazdu	35°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 х 9М38
Użytkownicy
Niebieski – aktualni, czerwony – byli
Multimedia w Wikimedia Commons

9А310 – samobieżna wyrzutnia rakiet wchodząca w skład systemu przeciwlotniczego 9K37 Buk, przeznaczona do zwalczania manewrujących celów aerodynamicznych na małych i średnich wysokościach, w warunkach przeciwdziałania radiowego. Opracowanie całego systemu było wynikiem zmian zachodzących na polu walki w latach 70. XX w., które wykazały, że dotychczas stosowane wyrzutnie rakiet nie mające na wyposażeniu własnego radaru stawały się nieprzydatne po zniszczeniu radaru baterii, z którego otrzymywały dane do prowadzenia ognia.

Pojazd powstał jako modyfikacja samobieżnej wyrzutni 9A38, mającego zastosowanie w systemie przeciwlotniczym 2K12 Kub^[1]. W porównaniu z pierwowzorem planowano pełną integrację pojazdu z systemem informacyjnym obejmującym radar 9S18, stanowisko dowodzenia 9S470 i pojazd załadowczo-startowy 9A39. Na samobieżnym podwoziu gąsienicowym GM-569 zainstalowano obrotową wyrzutnię z czterema prowadnicami rakiet i zestawem sprzętu elektronicznego. Przed wyrzutnią znajdował się radar 9S35 śledzenia celu, który służył także do naprowadzania rakiet. Pojazd miał przenosić cztery rakiety co stanowiło znaczący wzrost w porównaniu z 9A38, który był uzbrojony w trzy pociski. Dodatkową zaletą nowego pojazdu była możliwość wykorzystywania, za pomocą wymiennych prowadnic, rakiet 9M38 dedykowanych systemowi Buk jak i starszych 3M9M3 z systemu przeciwlotniczego 2K12M3 Kub^[2].

Prace nad wyrzutnią postępowały niezależnie od innych elementów systemu Buk i uznano, że jego wczesną wersję, przenosząca trzy pociski rakietowe 9M38 z głowicą samonaprowadzającą 9E50 lub 3M9M3 z zestawu Kub, można zintegrować z całością systemu 2K12 Kub^[3]. W latach 1975-1976 na poligonie Jemby przeprowadzono testy hybrydowego rozwiązania obejmującego elementy systemu Kub oraz wyrzutnię rakiet 9A310^[4]. Badania wykazały, że konstruktorom udało się opracować nowoczesną wyrzutnię zdolną zwalczać cele powietrzne na dystansie do 30 km i na wysokości do 20 km. Podczas testów stwierdzono, że radar 9S35 samobieżnej wyrzutni 9A38 jest w stanie samodzielnie wykrywać cele powietrzne poruszające się na wysokości 3000 metrów w odległości do 65-70 km. Gdy cel znajdował się na wysokości nie większej niż 100 m, maksymalny zasięg wykrywania wynosił 35-40 km. Zastosowane rozwiązania skutkowały wysokimi kosztami – cena jednego pojazdu 9A310 wynosiła 33% wartości innych pojazdów wchodzących w skład systemu Buk^[5]. Testowaną hybrydę przyjęto na uzbrojenie Armii Radzieckiej jako 2K12 Kub M4 (9K37 Buk-1)^[4].

W ramach drugiego etapu wdrożenia systemu Buk na poligonie Jemby testowano już całość systemu. Podczas testów, rozpoczętych w listopadzie 1977 a zakończonych w marcu 1979, potwierdzono skuteczność przyjętych rozwiązań. Wyrzutnia 9A310, wyposażona w cztery prowadnice rakiet, radar 9S35, opto-elektroniczny celownik 9Sz383 z telewizyjnym kanałem celowania, blok automatycznej nawigacji i topodowiązania TNA-4 oraz system rozpoznania swój-obcy, miała zdolność samodzielnego śledzenia celów na dystansie 45 km oraz naprowadzania na cel dwóch rakiet. Wyrzutnia 9A310 samodzielnie mogła śledzić śmigłowce w zawisie na dystansie 10 km, cele powietrzne znajdujące się na wysokości 30 m i w odległości 15 km, cele powietrzne na wysokości 100 m i w odległości 35 km oraz cele powietrzne na wysokości powyżej 3000 m i na dystansie 85 km. W przypadku uszkodzenia/braku danych z radaru 9S35 celowanie odbywało się z wykorzystaniem telewizyjnego kanału celowania z kamerą światła szczątkowego. Od momentu wykrycia celu do odpalenia rakiety mijało od 24 do 27 sekund. Dodatkową zaletą, w porównaniu z poprzednikiem, był krótki czas przeładowania wyrzutni z wykorzystaniem pojazdu 9A39, który wynosił 12 minut^[6]. Radar 9S35 pracuje w paśmie centymetrowym przy użyciu jednej anteny odbiorczej i dwóch nadajników^[7]. Kierunkowość anteny śledzenia celu wynosi 1,3° w azymucie i 2,5° w elewacji, stacja radarowa jest w stanie określić prędkość celu z dokładnością -20...+10 m/s. Radar jest chroniony przed zakłóceniami aktywnymi, pasywnymi i kombinowanymi^[8].

30 listopada 1979 roku Rada Ministrów ZSRR przyjęła uchwałę o modyfikacji systemu Buk^[9]. Zmodyfikowane komponenty systemu były gotowe do testów na początku 1982 r. 9A310M1 otrzymał poprawiony radar, co umożliwiło zwiększenie zasięgu wykrywania celu o 25-30%^[10]. System mógł wykorzystywać zarówno pocisk rakietowy 9M38M1, jak i nowo opracowany pocisk 9M317^[11]. Modernizacja obejmowała również podwyższenie odporności systemu na zakłócenia elektroniczne oraz działanie rakiet przeciwradiolokacyjnych. W czasie testów wyrzutnia udowodniła zdolność identyfikacji trzech typów celów powietrznych – samolotów, śmigłowców oraz rakiet balistycznych. Nowa rakieta 9M38M1 z głowicą samonaprowadzającą 9E50M dawała możliwość rażenia obiektów znajdujących się w odległości od 3,32 do 35 km i na wysokości od 15 do 22 000 m. Prawdopodobieństwo zniszczenia samolotu myśliwskiego oceniano na 80-95%, śmigłowca na 60-70% a rakiety na 40-60%. Czas potrzebny na odpalenie rakiety wynosił 22 sekundy. Do zniszczenia celu można było użyć czterech rakiet startujących z różnych wyrzutni 9A310. Zmodernizowany system został przyjęty na uzbrojenie w 1983 r. jako 9K37M1 Buk M1 i był najliczniej produkowaną wersją^[12].

W Rosji system Buk poddano modyfikacji w 1992 r. W jej trakcie opracowano wersję wyrzutni na podwoziu kołowym oznaczoną 9A318 ale brak jest informacji o rozwoju i wdrożeniu tej wersji^[13]. Dopiero w 2008 r. powstała zmodernizowana wyrzutnia 9A317, która otrzymała płaską obudowę anteny fazowe radaru 9S36. Nowa stacja radarowa umożliwiała wyrzutni samodzielne śledzenie celów znajdujących się na wysokości 15 m z odległości 20 km. Obiekty o skutecznej powierzchni odbicia powyżej 2 m² były dla niej widoczne z odległości 120 km na pułapie powyżej 3000 m. Wyposażenie wyrzutni uzupełniono pasywny optoelektroniczny system obserwacji z termowizyjnym kanałem celowania i dalmierzem laserowym. Czas odpalenia rakiet skrócono do 10 sekund, kolejna mogła być odpalona po 4 sekundach. W przypadku uszkodzenia radaru wyrzutni, mogła ona pozyskiwać dane samobieżnych stacji 9S36. System został przyjęty na uzbrojenie pod oznaczeniem 9K317 Buk M2^[14].

Obserwacje wynikłe z konfliktu w Jugosławii i w Zatoce Perskiej zaowocowały kolejnymi modyfikacjami wyrzutni rakiet. Wyrzutnia 9A317M została dostosowana do samodzielnego wykrywania, śledzenia i identyfikacji celów, przygotowania danych do strzelania, niszczenia celów oraz oceny rezultatów podjętych działań. Cele o powierzchni skutecznego odbicia mniejszej niż 2 m² i na pułapie 3000 m są wykrywane z odległości 120 km. Obiekty o powierzchni 0,1 m² i na pułapie powyżej 3000 m są wykrywane z odległości 50 km. Te same obiekty, ale znajdujące się na pułapie 15 m wykrywa z odległości 20 km, a na pułapie 10 m z odległości 17 km. Wyrzutnia 9A317M przenosi 6 rakiet w kontenerach transportowo-startowych. Kontenery są hermetyczne co skraca czynności obsługowe i wydłuża resurs. Dane przekazywane z radaru 9S510M pozwalają wyrzutni śledzić 10 celów oraz zwalczać 6 z nich. System został przyjęty na uzbrojenie w 2016 r. pod oznaczeniem 9K317M Buk M3^[15].

• Marek Depczyński. Rakietowy zestaw przeciwlotniczy 9K37 Buk i jego modyfikacje. „Nowa Technika Wojskowa”. 10/2020, październik 2020. Warszawa: Magnum X Sp. z o.o.. ISSN 1230-1655. OCLC 1424027818. 
• Василии Яковлевич Николай, Александр Леонидович Гуринович: Зенитные ракетные комплексы. Минск: «Издательство "Белорусский Дом печати"», 2001.