23 Batalion Celny
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1921 |
| Rozformowanie |
1922 |
| Tradycje | |
| Rodowód |
III/III batalion etapowy |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
23 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.7300/Mob. z dnia 9 czerwca 1921 w miejsce batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 23 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie III/III batalionu etapowego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych[3].
Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej[4].
29 października 1921 wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie w którym granicę państwową na terenie województwa tarnopolskiego podzielił na cztery odcinki[5]:
- III odcinek – granice powiatu husiatyńskego obsadzał 23 batalion celny z mp dowództwa w Wasylkowcach.
W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne[6]. 23 batalion celny znalazł się w strukturze 5 Brygady Celnej[7].
Od chwili powstania do października 1923 sztab batalionu pozostawał w Skałacie, w listopadzie stacjonował w Wasylkowie, a już 1 grudnia 1921 w Kopyczyncach. W Kopyczyncach funkcjonował do rozwiązania, czyli do jesieni 1922[8].
Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną[9]. 23 batalion celny przemianowany został na 23 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień[10]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście[11].
W kwietniu 1922 bataliony celne będące na terenie DOG Lwów otrzymały zadanie chronić w rejonie swojej odpowiedzialności wiadukty, mosty kolejowe i dworce. Zadanie taki otrzymał także 23 batalion celny w Kopyczyńcach[12].
- Sąsiednie bataliony
- 22 batalion celny ⇔ 25 batalion celny – IX 1921
- 39 batalion celny ⇔ 38 batalion celny – XII 1921[13]
Kadra batalionu
- Dowódcy batalionu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby |
|---|---|---|
| mjr | Emil Simsen[1] | od IX – XI 1921[8] |
| mjr | Antoni Kołodyński[1] | od XII 1921 – III 1922[8] |
| rtm. | Zygmund Sosnowski[1] | od IV – VIII 1922[8] |
| płk | Władysław Morawski[1] | VIII 1922[8] |
| kpt. żand. | Ferdynand Krüger[1] | od IX 1922[8] – |
Struktura organizacyjna
| Ordre de Bataille 23 batalionu celnego w Skałacie na dzień 1 września 1921[8] | ||||
|---|---|---|---|---|
| kompania | 1. Kałaharówka | 2. Podwołoczyska | 3. Husiatyn | 4. Tarnoruda |
| dowódcy | por. Jakub Zeiger | por. Marian Bauer | por. Józef Ostrowski | kpt. Stanisław Aridlikowski |
| placówka | Łuka Mała | Szczasnówka | Olchowczyk | Mysłowa |
| Kokoszyńce | Palczyńce | Trybuchowce | Orzechowiec | |
| Kozina | Nowa Grobla[a] | Kręciłów | Rożyska | |
| Biłka[b] | Toki | Kaniówka | ||
| Czehowa | Sobolówka[c] | Faszczówka | ||
| Prosowce | ||||
| Wołczkowce | ||||
| Dorofijówka | ||||
| Zagrobela[d] | ||||
| Staromiejszczyzna | ||||
| OdeB 23 baonu celnego w Kopyczyńcach na dzień 1 lutego, 1 maja i 30 września 1922[8] | ||||
| kompanie | 1. Trybuchowce | 2. Kopyczyńce | 3. Husiatyn | 4. Kociubińczyki |
| dowódcy | por. Jakub Zeiger | rtm. Zygmunt Sosnowski | por. Józef Ostrowski | por. Marian Bauer |
| ppor. Edmund Horak | ||||
| por Józef Kalicki | ||||
| placówki | Trybuchowce | Husiatyn | Siekierzynce | |
| Liczkowce | Bednarówka | Zielona | ||
| Olchowczyk | Szydłowce | |||
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
- ↑ a b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
- ↑ Materiały dyslokacyjne 39 bc ↓, s. 1,2.
- ↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
- ↑ a b c d e f g h OdeB batalionów celnych ↓, s. 23bc.
- ↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
- ↑ Ochrona granicy 10 bc ↓, s. 7.
- ↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
Bibliografia
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Teresa Prengel-Boczkowska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
- Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.