20 Pułk Piechoty (PSZ)
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1941 |
| Rozformowanie |
1942 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Aleksander Józef Idzik |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Tockoje |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
20 Pułk Piechoty (20 pp) – oddział piechoty Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W Ośrodku Zapasowym Armii Polskiej w ZSRR w miejscowości Tockoje, w dniu 25 września 1941 roku zostało utworzone Centrum Wyszkolenia Piechoty pod dowództwem ppłk. Aleksandra Idzika. Na skutek masowego napływu ochotników i poborowych w dniu 29 września 1941. Komendant Ośrodka Zapasowego przystąpił do formowania 7 Dywizji Piechoty w/g etatów radzieckiej dywizji strzelców. Zgodnie z rozkazem dowódcy armii l.dz.140 został zlikwidowany Ośrodek Zapasowy Armii, a w jego miejsce utworzono Ośrodek Organizacyjny Armii. W ramach ośrodka organizowano w dalszym ciągu 7 Dywizję Piechoty, włączając w jej skład istniejące już pułki tj. 19 pp i 7 pal oraz 1 pułk rekrucki, a z Centrum Wyszkolenia Piechoty utworzono nowy 20 pułk piechoty. Pułk był formowany od 20 października 1941 roku, proces formowania nie został zakończony. W związku z dalszą rozbudową armii na podstawie rozkazu Dowódcy Armii l.dz. 650, 11 I 1942 dotychczasowy dowódca ośrodka gen. bryg. Bronisław Rakowski odszedł na stanowisko dowódcy formowanej 8 Dywizji Piechoty, a wraz z nim do tej dywizji został przesunięty 20 pułk piechoty[2]. W okresie od 24 I do 13 lutego 1942 roku 20 pułk wraz z zawiązkami 8 Dywizji Piechoty koleją został przetransportowany do miejscowości Czokpak na terytorium Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W nowym garnizonie oddział był w dalszym ciągu organizowany według etatów brytyjskich, szkolenie prowadzono w ograniczonym zakresie, z uwagi na całkowity brak broni i wyposażenia, zmagano się z epidemiami chorób zakaźnych, w tym tyfusu[3]. W dniach 24 marca - 5 kwietnia 1942 roku przeprowadzona została pierwsza ewakuacja Armii Polskiej w ZSRR do Iranu. W jej ramach pułk został przetransportowany do obozu w Pahlevi. Następnie w maju 1942 do Palestyny i stąd w czerwcu dotarł do Południowej Afryki, gdzie 16 czerwca 1942 ze statku S/S Mauretania pułk został wyładowany w Durbanie z uwagi na stwierdzony przypadek tyfusu u jednego z członków załogi[4]. Polscy żołnierze zostali skierowani do obozu Hay Paddock pod Pietermaritzburgiem celem odbycia kwarantanny[4]. Podczas pobytu na ziemi południowoafrykańskiej żołnierze zaskarbili sobie sympatii miejscowej ludności (m.in. urządzano koncerty muzyki polskiej w Pietermaritzburgu i w Johannesburgu)[4]. W dniu 1 września 1942 w Pretorii dowódca pułku ppłk Aleksander Idzik i minister Stanisław Łepkowski zostali przyjęci przez premiera Związku Południowej Afryki, marszałka Jana Smutsa, którego wręczyli jego portret namalowany przez st. strz. Szołomiaka[4]. W trakcie wizyty marszałek Smuts pochlebnie wyraził się o Polakach, mówiąc[4]:
Jesteście pierwsi i najlepsi spośród naszych wszystkich sojuszników. Znam was i kocham jeszcze od czasów wspólnych walk, ramię przy ramieniu z wojskami Unii Południowoafrykańskiej, a szczególnie z naszą 1-ą dywizją. Życzę was abyście jak najprędzej powrócili do waszej ukochanej i pięknej, ale już wolnej ojczyzny. Tymczasem będziemy tu w Południowej Afryce opiekować się waszymi dziećmi i rodakami.
4 września 1942 wojska polskie odpłynęły z Durbanu w dalszą drogę, zatrzymując się jeszcze po drodze na kilka dni w Kapsztadzie[4]. 15 października 1942 jednostka została wyładowana w porcie Cardiff w Wielkiej Brytanii, a następnie przetransportowana do Obozu Rozdzielczego Auchtertool. Tam nastąpił rozdział żołnierzy do poszczególnych rodzajów broni i jednostek i rozwiązanie pułku.
Upamiętnienie
Celem upamiętnienia pobytu wojsk polskich rada miasta Pietermaritzburga uchwałą z 16 kwietnia 1942 postanowiła nazwać jedną z ulic mianem „Poland Road”, co potwierdzono stosowną uchwałą 8 kwietnia 1944 nadając tę nazwę ulicy w dzielnicy Scottsville (przecznica od głównej arterii Oribi Road)[4].
W 1959 były dowódca pułku płk Aleksander Idzik wydał broszurę pt. Czterdziestolecie 20-go pułku piechoty Ziemi Krakowskiej, w której opisał historię jednostki od sformowania w 1941[4].
Żołnierze pułku
- Dowódca pułku – ppłk Aleksander Józef Idzik[3]
- Dowódca I batalionu – por. Tadeusz Lubiński[5]
- Dowódca II batalionu – kpt. Władysław Leopold Szczurowski[5]
- Dowódca III batalionu – mjr Jan Andrychowski[5]
- Dowódca batalionu ckm – kpt. Emil Adler[5]
Przypisy
- ↑ Sobczak (red.) 1975 ↓, s. 30.
- ↑ Wawer 2001 ↓, s. 231-238.
- ↑ a b Wawer 2001 ↓, s. 251-256.
- ↑ a b c d e f g h Roman Królikowski. Poland Road w Natalu. Do redaktora „Wiadomości”. „Wiadomości”. Nr 11 (1093), s. 6, 12 marca 1967.
- ↑ a b c d Kryska-Karski i Barański 1973 ↓, s. 14/48-49.
Bibliografia
- Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. T. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
- Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939–1945, zeszyt nr 14. Londyn: 1973.
- Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Zbigniew Wawer: Znowu w polskim mundurze. Armia Polska w ZSRR sierpień 1941 – marzec 1942. Warszawa: Zbigniew Wawer Frod. Film. i Międzynarodowa Szkoła Menadżerów sp.z.o.o., 2001. ISBN 83-86891-71-8.
- Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1981.