Ten artykuł dotyczy pułku sformowanego w 1939 r. Zobacz też: jednostkę wojskową noszącą tę samą nazwę.

1 Morski Pułk Strzelców

Kwatera Wojenna żołnierzy w Białej
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1939
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	„Morski”
Tradycje
Rodowód	1 Morski Batalion Strzelców
Kontynuacja	1 Morski Pułk Strzelców im. płk. Stanisława Dąbka Oddział Zabezpieczenia Marynarki Wojennej im. płk. Stanisława Dąbka Komenda Portu Wojennego Gdynia im. gen. bryg. Stanisława Dąbka
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Kazimierz Pruszkowski
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Wejherowo
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Lądowa Obrona Wybrzeża
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

1 Morski Pułk Strzelców (1 mps) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk nie występował w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Został zmobilizowany 24 sierpnia 1939 roku przez 1 Morski batalion strzelców.

Pułk składał się z dwóch batalionów, w których służyło 1841 oficerów, podoficerów i strzelców. Jednostka była jednym z głównych trzonów systemu obronnego Wybrzeża w ramach Lądowej Obrony Wybrzeża, której dowódcą był płk Stanisław Dąbek. Zadaniem pułku było: jak najdłużej bronić od zachodu dostępu do Gdyni w pasie ok. 15 km. W przypadku uderzenia przeważających sił niemieckich, opóźnić ich działania na kierunku Wejherowo – Gniewino – Kępa Oksywska.

Od 1 września 1939 pułk był atakowany przez przeważające wojska niemieckie. Walczył głównie z oddziałami 207 Dywizji Piechoty, 32 pułku straży granicznej, 5 pułku kawalerii i batalionu SS-Heimwehr Danzig. Linia obrony została utrzymana do 7 września, jednak przygniatająca przewaga wroga zmusiła jego oddziały do wycofania się. W dniach 8–9 września bronił Redy, jednak otrzymał rozkaz koncentracji na Kępie Oksywskiej, gdzie walczył aż do kapitulacji 19 września.

W czasie 19 dni ciągłej walki straty pułku wyniosły: około 900 zabitych i rannych. W grupie oficerów straty wyniosły 61%, zaś w grupie strzelców 48%. Za czyny wyjątkowego męstwa na polu bitwy w obronie Wybrzeża w 1939, na wniosek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari, w 1966 nadano 1 Morskiemu pułkowi strzelców Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 13281)^[1]

Dowództwo

• dowódca – ppłk Kazimierz Pruszkowski
• adiutant – kpt. Bronisław Słomczyński (ranny 14 IX 1939)
• oficer mobilizacyjny – kpt. Konstanty Mizer
• oficer OPL - ppor. mar. Włodzimierz Cybulski
• kwatermistrz – kpt. Tadeusz Deszyński
• oficer płatnik – por. Stanisław Sulatycki
• oficer żywnościowy – por. Wojciech Stachura
• lekarz – kpt. dr Kazimierz Dobrowolski

• dowódca plutonu zwiadu – por. Tadeusz Dworzański
• dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. art. Kazimierz Makarowski
  • zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty – ppor. rez. Edward Obertyński
• dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Włodzimierz Biernacki († 14 IX 1939 Stary Dwór)
• dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Busiakiewicz
• dowódca plutonu pionierów – kpt. Mieczysław Dąbrowski (ranny 13 IX 1939)
• dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Tadeusz Żeglicki († 18 IX 1939 Oksywie)

I batalion

• dowódca batalionu – mjr Seweryn Karol Byszek
• adiutant – ppor. rez. Jan Henryk Kwiatkowski (ranny 12 IX 1939)
• oficer płatnik – ppor. rez. Roland Zalesiński
• oficer żywnościowy – ppor. rez. Józef Mertka
• 1 kompania – kpt. Wacław Skubik († 13 IX 1939 Gdynia)
  • I pluton – ppor. rez. Walenty Brej
  • II pluton – ppor. rez. Adolf Śledź († 13 IX 1939)
  • III pluton – ppor. rez. Paweł Pankau († 7 IX 1939), następnie ppor. rez. Stefan Jasiuk († 13 IX 1939)
• 2 kompania – kpt. Stanisław Jan Kosek († 9 IX 1939 Gdynia), następnie por. Jan Penconek († 13 IX 1939)
  • I pluton – ppor. Andrzej Chudy
  • II pluton – ppor. rez. Franciszek Soppa
  • III pluton – ppor. rez. Telesfor Sobczak
• 3 kompania – kpt. Tadeusz III Nowicki (ranny 12 IX 1939)
  • I pluton – ppor. Ireneusz Ornoch
  • II pluton – ppor. rez. Józef Łozewicz
  • III pluton – ppor. rez. Józef Jan Kotowicz (ranny 12 IX 1939)
• 1 kompania ckm – por. Tadeusz Kazimierz Witoszyński
  • dowódcy plutonów:
    • ppor. rez. Wojciech Kłosowski († 11 IX 1939)
    • ppor. rez. Franciszek Płotek
    • ppor. rez. Leon Rydz
    • ppor. rez. Edmund Groszewski (ranny 17 IX 1939)
    • ppor. rez. Aleksander Kropidłowski
    • ppor. rez. Józef Niedziałek
    • ppor. rez. Franciszek Widrowski

II batalion

• dowódca batalionu – kpt. Franciszek Twardowski † 19 IX 1939 Oksywie
• adiutant – ppor. rez. Leon Bordin
• oficer płatnik – ppor. rez. Antoni Paszkowski
• oficer żywnościowy – ppor. rez. Hieronim Przekwas
• 4 kompania – ppor. Stanisław Skowron
  • I pluton – ppor. rez. Feliks Stałkowski
  • II pluton – ppor. rez. Stanisław Gołuchowski
  • III pluton – ppor. rez. Jerzy Iwanow
• 5 kompania – por. Michał Spiegolski
  • I pluton – ppor. rez. Jerzy Tadeusz Lachmayer
  • II pluton – ppor. rez. Aleksander Szatkowski (ranny 14 IX 1939)
  • III pluton – ppor. rez. Florian Wysocki
• 6 kompania – ppor. Alfons Bruno Olkiewicz
  • I pluton – ppor. rez. Stefan Kisielewski († 13 IX 1939)
  • II pluton – ppor. rez. Mieczysław Boryczko (zaginiony 14-15 IX 1939)
  • III pluton – ppor. rez. Antoni Franciszek Owsiany († 13 IX 1939)
• 2 kompania ckm – ppor. Stanisław Michalik
  • I pluton – ppor. rez. Franciszek Schlosser
  • II pluton – ppor. rez. Paweł Szefka
  • III pluton – ppor. rez. Kazimierz Makurat
  • IV pluton – ppor. rez. Emil Jan Paustian
  • V pluton – ppor. rez. Gabriel Kwiatkowski (ranny 12 IX 1939)

• Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Gdynia 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-7187-5.
• Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.
• Paweł Sulich: 1 i 2 Morski Pułk Strzelców. Gdańsk: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-8164-221-7.

• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-11-26].