Żelazo (województwo pomorskie)
| wieś | |
 Pałac w Żelazie zdewastowany w PRL[2] | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
299[3] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-214[4] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0751232 |
Położenie na mapie gminy Smołdzino  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
 54°38′58″N 17°15′19″E/54,649444 17,255278[1]
| |
Żelazo (kaszb. Żélazo[5], niem. Selesen) – stara wieś słowińska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Smołdzino na Wybrzeżu Słowińskim. Wieś Żelazo stanowi przykład wsi okrągłej z niepełną zabudową wokół okrągłego placu. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi, na północny wschód od zabudowań, odkryto kilka osad wczesnośredniowiecznych datowanych na XII-XIII w. oraz ułamki naczyń z VII-X w. Według danych dla końca XVIII w. we wsi mieszkało 8 kmieci i 4 zagrodników oraz 5 „innych"; położenie ich zagród można zidentyfikować na planie wsi z 1818 r.[6]
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa słupskiego.
W 2011 miejscowość zamieszkiwało 299 osób[3].
Wieś jest położona pomiędzy Rowokołem a Będomińską Górą[7].
Nazwa
Nazwa, wzmiankowana po raz pierwszy w formie Zeleza w 1281, ma pochodzenie słowiańskie i charakter topograficzny. Jest to nazwa prymarna, wyprowadzona od pomorskiego kontynuantu psł. *želězo „żelazo”[8]. W zapisach źródłowych i formie niemieckiej brak jest przegłosu lechickiego, pojawia się on dopiero w odnotowanej przez Friedricha Lorentza formie nazwy w lokalnych gwarach słowińskich: Žìe̯lazɵ[9]. Lorentz odnotowuje również nazwy mieszkańców: Žìe̯ležȯu̯n, Žìe̯ležȯu̯nkă „żelezianin, żelezianka”[9]. Niemiecka nazwa Selesen jest adaptacją fonetyczną pierwotnej nazwy słowiańskiej[8].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Żelazło[10].
Zabytki
Zobacz też
- Żelazo. powiatslupsk.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-07)].
- Cmentarz w Żelazie. cmentarze_slupsk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-19)].
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 163562
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 238, ISBN 978-83-7495-133-3.
- ↑ a b Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [w:] Narodowy Spis Powszechny 2011 [on-line]. Główny urząd statystyczny. [dostęp 2015-09-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1644 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 155 (pol.).
- ↑ Halina Szulc 1988: Morfogenetyczne typy osiedli wiejskich na Pomorzu Zachodnim. Polska Akademia Nauk Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania. [dostęp 1988].
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 318, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ a b Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 122.
- ↑ a b Friedrich Lorentz, Slovinzisches Wörterbuch: zweiter Teil: P-Z : Orts- und Personennamen. Nachträge, Unsichere Wörter, Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1912, s. 1539.
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 226, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Część wsi | |
| Pozostałe miejscowości |
