Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego – międzynarodowy ruch religijny działający w Polsce od roku 1928^[2]. Ruch powstał w Stanach Zjednoczonych w 1918 roku na skutek podziałów wśród Badaczy Pisma Świętego. Wolni Badacze Pisma Świętego tworzą niezależne i autonomiczne zbory, a ich nazwa nawiązuje do braku nadzoru nad zborami ze strony Towarzystwa Strażnica. Nazwa ta została nadana, by odróżnić Wolnych Badaczy Pisma Świętego od innych grup Badaczy Pisma Świętego, z którymi łączą ich korzenie historyczne. W 2022 roku Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego liczyło w Polsce 1476 członków, w tym 184 usługujących, skupionych w 51 zborach^[1].

Zbory Wolnych Badaczy Pisma Świętego powstały na skutek podziałów w ruchu Badaczy Pisma Świętego, które nastąpiły po śmierci Charlesa T. Russella. Po śmierci pierwszego prezesa Towarzystwa Strażnica, która nastąpiła 31 października 1916 roku, walne zgromadzenie akcjonariuszy 6 stycznia 1917 roku powołało Josepha F. Rutherforda na stanowisko swojego prezesa.

Po kilku miesiącach odwołany z Wielkiej Brytanii pielgrzym Paul S.L. Johnson oraz czterej członkowie zarządu zaczęli podważać pozycję prezesa. 5 stycznia 1918 roku na dorocznym walnym zebraniu odbyły się wybory zarządu Towarzystwa Strażnica, które potwierdziły zwierzchnictwo J.F. Rutherforda nad Towarzystwem. Jednocześnie nikt z jego siedmiu oponentów nie został wybrany przez członków Towarzystwa do siedmioosobowego zarządu. Po przegranych wyborach w trakcie przerwy grupa około 32 niezadowolonych działaczy grupy rozłamowej opuściła walne zebranie statutowe i spotkała się na nieformalnym zebraniu w jednym z salonów hotelu Fort Pitt w Pittsburghu^[3]. Spotkanie to przeciągnęło się również na kolejny dzień. Opozycjoniści 6 stycznia 1918 roku wyłonili spośród siebie siedmioosobowy komitet. Postanowił on utworzyć korporację później nazwaną Pastoralny Instytut Biblijny (Pastoral Bible Institute). Doprowadziło to do tworzenia zborów Wolnych Badaczy Pisma Świętego, stojących w opozycji do Towarzystwa Strażnica.

Wolni Badacze Pisma Świętego są ruchem religijnym nie posiadającym zarządu centralnego, lecz w poszczególnych krajach tworzą autonomiczne i niezależne od siebie nawzajem wspólnoty. Z tego względu dokładna liczba członków ruchu jest trudna do oszacowania. Ocenia się, że na całym świecie ruch ten liczy kilkanaście tysięcy wiernych. Od lat. 80 XX wieku z roku na rok światowa społeczność WBPŚw się zmniejsza. W Stanach Zjednoczonych większe wspólnoty występują m.in. w miastach Chicago, Columbus, Detroit czy Los Angeles^[4][5]. Ponadto zbory utrzymujące łączność z Pastoralnym Instytutem Biblijnym czy Dawn Bible Students Association funkcjonują w Argentynie, Australii, Belgii, Brazylii, Francji, Grecji, Indiach, Kanadzie, Niemczech, Rumunii, Mołdawii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii^[6]. Spora część ruchu Wolnych Badaczy Pisma Świętego mieszka w Polsce.

W latach 1919–1920 Hipolit Oleszyński (1857–1930), zwolennik Pastoralnego Instytutu Biblijnego, wydawał w Chicago w języku polskim kontestacyjne względem Towarzystwa Strażnica czasopismo „Strażnica”. Z powodu braku środków finansowych po dwóch latach Oleszyński wstrzymał wydawanie swego czasopisma. Ponieważ podważało ono stanowisko Towarzystwa Strażnica zarówno w kwestiach doktrynalnych, jak i organizacyjnych, miało wpływ na podziały w zborach Badaczy Pisma Świętego w Polsce, które zaznaczyły się na początku lat 20. XX wieku, a przybrały na sile w drugiej połowie tej dekady. Pierwszą próbą utworzenia w Polsce zboru Wolnych Badaczy Pisma Świętego była około roku 1920 warszawska grupa Wincentego Kina (ur. 1873 w Dłusku, zm. 10 maja 1922 w Warszawie), który wierzenia Badaczy Pisma Świętego przyjął w Stanach Zjednoczonych za pośrednictwem Hipolita Oleszyńskiego, a do Polski powrócił po roku 1907. Do podziałów przyczyniła się też wizyta w Polsce w latach 1922–1923 Hipolita Oleszyńskiego i Antoniego Sokołowskiego (zm. 1941), wpływowych zwolenników PBI. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych w marcu 1924 Oleszyński wznowił w Chicago wydawanie swojego czasopisma, które w maju 1925 roku ze względów prawnych był zmuszony przemianować na „Straż” (nazwa „Strażnica” należała prawnie do Strażnicy – Towarzystwa Biblijnego i Traktatowego)^[7]. W roku 1925 Sokołowski ponownie odwiedzał zbory w Polsce. Wszystkie te działania utwierdzały rysujące się w Polsce podziały w zborach^[8].

Ostatecznie zbory Wolnych Badaczy Pisma Świętego zaczął organizować August Stahn (1888–1945), który na polecenie Oleszyńskiego przyjechał do Polski w czerwcu 1927 roku i zatrzymał się w Krakowie. Pod koniec 1927 roku w Krakowie powstał pierwszy samodzielny zbór Wolnych Badaczy Pisma Świętego, który liczył około 25 osób^[9]. Chociaż w zborach zaznaczała się wyraźna różnica poglądów, zgromadzano się razem. Stahn doprowadził do ostatecznego podziału w zborach wśród Badaczy Pisma Świętego w Polsce około 1928 roku^[10][11]. W lipcu 1928 roku Stahn uczestniczył w konwencji zorganizowanej przez Świecki Ruch Misyjny „Epifania” we Lwowie, próbując pozyskać członków tego ruchu dla organizowanych przez siebie zborów^[12]. 1 i 2 listopada 1928 w Krakowie z udziałem około 200 osób oraz 19 i 20 maja 1929 roku w Warszawie z udziałem 180 uczestników odbyły się pierwsze niezależne konwencje Wolnych Badaczy Pisma Świętego^[13][14]. W dniach 30, 31 października i 1 listopada 1932 roku w Krakowie zorganizowano pierwszą Konwencję Generalną, w której uczestniczyło około 500 osób z całej Polski należących do około 50 zborów^[15]. Kolejne Konwencje Generalne zorganizowano w Krakowie w latach 1933, 1935 i 1937. W dniach 4–6 czerwca 1938 w Krakowie zorganizowano pierwszy zjazd braci starszych i przedstawicieli zborów. Drugi taki zjazd miał miejsce w dniach 27–29 maja 1939^[13].

5 stycznia 1929 roku Wolni Badacze Pisma Świętego złożyli wniosek o rejestrację w całym kraju, lecz został on odrzucony. Na tymczasową siedzibę wskazano warszawski adres ul. Pańskiej 38, a na zastępcę wskazano Stanisława Kobylińskiego z ul. Szwedzkiej 37.^[16]. Jednak osobno rejestrowano niektóre zbory (np. zbór Białystok w roku 1938)^[17].

Pierwsza siedziba związku wyznaniowego mieściła się w Krakowie przy ul. Bonerowskiej 3, w mieszaniu Katarzyny i Zygmunta Jaworskich, gdzie zamieszkał August Stahn^[18]. Od roku 1936, wraz z przeprowadzką Stahna do Białegostoku, na ul. Botanicznej 8 w mieszkaniu A. Terechowicza w tym mieście mieściła się siedziba WBPŚw^[17]. Od roku 1928 niektórym zborom po uzyskaniu potwierdzenia od Zarządu Badaczy Pisma Świętego w Polsce udawało się reklamować młodych współwyznawców powoływanych do odbycia służby wojskowej, jeśli zbory uzyskały zgodę wojewody^[19].

Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej brat starszy zboru Wolnych Badaczy Pisma Świętego Teodor Bielawski (1898–1939), zamieszkały w Swarzędzu, wystąpił z inicjatywą opracowania i wydania pierwszej polskiej konkordancji biblijnej. Po przygotowaniu roboczego niewielkiego rękopisu zwrócił się on w tej sprawie do Augusta Stahna, który zorganizował wsparcie finansowe tego przedsięwzięcia od współwyznawców ze zboru Detroit w Stanach Zjednoczonych oraz przydzielił Bielawskiemu do pomocy kilku współpracowników: pielgrzyma Jana Gładyska, Stefana Kloca, Feliksa Lewińskiego, Edwarda Czaplę, Józefa Lewandowskiego i Władysława Szatyńskiego. Prace nad obszernym uzupełnieniem rękopisu Bielawskiego rozpoczęto we wrześniu 1938 roku w Swarzędzu. W 1939 roku do zespołu na kilka tygodni dołączył Antoni Chodakiewicz. Poszczególne części powstającej konkordancji drukowano na bieżąco w drukarni „Kompas” w Łodzi należącej do baptystów. Po intensywnej pracy prowadzonej sześć dni w tygodniu redakcję całości Konkordancji do Biblii gdańskiej zakończono w kwietniu, a prace drukarskie bez oprawiania całości ukończono w czerwcu 1939. Do wybuchu II wojny światowej zespół redakcyjny oprawił i rozesłał kilkadziesiąt egzemplarzy tej konkordancji. Jej wydawcą było Wydawnictwo WBPŚw „Straż” z Białegostoku. Po wojnie wspólnie z Kościołem Chrześcijan Baptystów oprawiono ocalałe w magazynach drukarni „Kompas” egzemplarze i rozdzielono je pomiędzy oba związki wyznaniowe. Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego wydało konkordancję ponownie w swoim wydawnictwie „Na Straży” w latach 1965 i 1982 w Krakowie. Czwarte wydanie, będące kopią wydania z roku 1939 wydało Wydawnictwo „Znaki Czasu” w Warszawie w roku 1982 i w Gliwicach w 1991^[20].

W okresie II wojny światowej do zborów przestało docierać czasopismo „Straż” drukowane w Stanach Zjednoczonych^[21]. Wkrótce po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w Krakowie Stanisław Draguła zgłosił lokalny zbór do władz okupacyjnych i uzyskał zezwolenie na przeprowadzanie nabożeństw. Zbór zgromadzał się w sali przy ul. Krakowskiej 26 do 1 czerwca 1941 roku, gdy zakazano działalności wszelkim niezarejestrowanym związkom wyznaniowym, w tym także przeprowadzania zebrań religijnych^[13]. Od tej pory na terenie całego kraju zebrania urządzano w niewielkich grupach i zaprzestano działalności zborowej. Zmniejszało to ryzyko aresztowań^[22].

W okresie czystek etnicznych na kresach wschodnich 30 sierpnia 1943 roku w Holendrach Świerżowskich i Zamosteczu banderowcy wymordowali 16 członków zboru lub ich dzieci będących potomkami osadników holenderskich^[a]. Zbór ten przed rokiem 1925, jeszcze nim nastał okres podziałów w ruchu badackim w Polsce, liczył około 60 osób narodowości polskiej, ukraińskiej i niemieckiej. W trakcie wojny, przed tymi tragicznymi wydarzeniami, około 30 członków zboru wyjechało do Niemiec. W roku 1945 na skutek czystki etnicznej, wyprowadzek oraz zsyłki w Holendrach nie było już nikogo z członków zboru^[23].

W marcu 1943 roku August Stahn, już wcześniej wielokrotnie przesłuchiwany przez Gestapo, został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, gdzie został oznaczony fioletowym trójkątem. Zmarł na skutek pobicia przez kapo około 28 marca 1945 roku w obozie Mittelbau-Dora, na krótko przed wyzwoleniem obozu przez wojska amerykańskie^[24]. Pod koniec czerwca 1944 roku do obozu na Majdanku trafili J. Babij, Jan i Józef Kurygowie, Jan Mielech, br. Fil oraz Jan Gumiela, członkowie zboru w Biszczy, omyłkowo przez władze niemieckie uznani za partyzantów. Wszyscy zostali wyzwoleni 23 lipca i powrócili do domu. Natomiast inni członkowie tego zboru, Mikołaj i Dymitr Komanowscy oraz Jan Kulanica, po przejściu frontu zostali wcieleni do armii radzieckiej i skazani na karę śmierci za odmowę posługiwania się bronią. Komarowscy zostali rozstrzelani, natomiast Kulanica szczęśliwie przeżył egzekucję^[25].

W maju 1945 roku zaczęto ponownie organizować konwencje. W roku 1946 zorganizowano 22 konwencje. Od 20 do 22 lipca 1946 roku w miejscowości Chrzanów-Kąty odbyła się pierwsza powojenna Konwencja Generalna, w której uczestniczyło około 2000 osób^[26]. Na tej konwencji postanowiono zerwać społeczność z Polish Bible Student Association (polskim Stowarzyszeniem Badaczy Pisma Świętego w Ameryce), które powstało w Detroit we wrześniu 1942 roku z połączenia zborów współpracujących z korporacjami PBI i Dawn. Ten stan utrzymał się do kolejnej Konwencji Generalnej zorganizowanej w roku 1960. Po II wojnie światowej od roku 1948 siedziba związku wyznaniowego mieściła się w sali zebrań krakowskiego zboru przy ul. św. Filipa 13^[27]. Jesienią 1945 roku władza radziecka aresztowała we Lwowie i wywiozła na 10 lat do Kazachstanu lub na Sybir członków lwowskiego zboru polskiego pochodzenia przed ich repatriacją do Polski^[b][28].

W roku 1949 jedna z konwencji Zrzeszenia zorganizowana przez zbór lubelski odbyła się w dniach 25 i 26 czerwca w Zemborzycach pod Lublinem. Uczestniczyło w niej około 250–300 osób głównie z województwa lubelskiego. W nocy z 25 na 26 czerwca bliżej niezidentyfikowana kilkuosobowa grupa zbrojna inspirowana fanatyzmem religijnym ostrzeliwując z broni maszynowej śpiących w stodole uczestników konwencji w Zemborzycach zabiła 3 osoby, a 11 raniła (w tym jedną ciężko)^[c]. Sprawcy tej zbrodni pozostali nierozpoznani^[d][29]. Pogrzeb ofiar napadu zbiegł się w czasie z tzw. „cudem lubelskim”, gdy na obrazie Matki Boskiej Płaczącej w archikatedrze w Lublinie rzekomo miały pojawić się łzy, co przyczyniło się do słownego znieważania i czynnego atakowania uczestników pogrzebu^[30]. Zdarzenie w Zemborzycach utrudniło organizowanie kolejnych konwencji zwłaszcza Generalnych, które od tego czasu zgodnie z nakazem władz miały się odbywać wyłącznie w miastach, w odpowiednio przygotowanych lokalach^[31].

W roku 1950 nastąpiła w Polsce zmiana polityki wyznaniowej państwa wobec związków religijnych. W lipcu 1950 Urząd Bezpieczeństwa aresztował i umieścił w więzieniu Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Krakowie pielgrzyma Józefa Lewandowskiego (1910–1973), który odwiedził z wykładem biblijnym zbór w Niepołomicach^[e]. 14 października został on wypuszczony z więzienia, jednak nie zwrócono mu dowodu osobistego. Po wyjściu z budynku został wylegitymowany i ponownie aresztowany na kolejne trzy miesiące oraz oskarżony o szpiegostwo na rzecz obcego wywiadu^[32]. 16 lipca 1950 pielgrzym Zrzeszenia Henryk Grudzień (1923–2002, syn Mikołaja Grudnia) został aresztowany w trakcie odwiedzania zborów w województwie lubelskim i przez ponad pół roku był więziony w piwnicach UB na Zamku Lubelskim. Został aresztowany pod zarzutem szpiegostwa i współpracy z obcym wywiadem^[33]. W 1951 roku Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego liczyło 3169 członków^[34]. W latach 50. niektórzy młodzi mężczyźni powoływani do odbycia służby wojskowej, jeśli odmawiali służby z bronią w ręku, byli z tego względu skazywani na kilkuletnie kary więzienia lub kierowani do obozów pracy^[35].

W wyniku przemian politycznych w kwietniu 1958 roku uzyskano zezwolenie na wydawanie dwumiesięcznika ZWBPŚw, a w czerwcu powołano zespół redakcyjny nowego pisma. Pierwszy numer czasopisma nazwanego „Na Straży” ukazał się w październiku 1958 roku. Pierwszym redaktorem naczelnym pisma został Stanisław Kaleta (1923–1996). Pierwszy numer osiągnął nakład 3000 egzemplarzy^[21]. W listopadzie 1959 roku zorganizowano nadzwyczajne zebranie starszych^[31].

Druga powojenna Konwencja Generalna odbyła się w dniach 1–3 lipca 1960 w miejscowości Młoszowa, powiat chrzanowski. Uczestniczyli w niej I.J. Rycombel i S.F. Tabaczyński reprezentujący Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego w Ameryce. Do zarządu Zrzeszenia wybrano wówczas Jana Gumilę (przewodniczący)^[f], Henryka Grudnia (zastępca), Stanisława Dragułę (sekretarz), Jana Ciechanowskiego (skarbnik) oraz Tomasza Leśnikowskiego (księgarz). Od tego roku Konwencje Generalne są organizowane regularnie co dwa lata^[31]. Rejestracja wyznania w Polsce nastąpiła w roku 1960^[36]. Legalne funkcjonowanie grup powstałych w wyniku podziałów w ruchu Badaczy Pisma Świętego miało na celu osłabianie aktywnych i szybko rozwijających się w Polsce Świadków Jehowy, a także było obliczone na przejęcie części członków tego wyznania^[37]. Po wprowadzeniu stanu wojennego, w październiku 1982 roku podczas spotkania z m.in. Adamem Łopatką, kierownikiem Urzędu do Spraw Wyznań przewodniczący Zrzeszenia Adam Ziemiński z uznaniem odniósł się do idei Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego oraz pozytywnie ocenił działania rządu^[38]. 19 stycznia 1990 Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego zostało wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych MSWiA w dziale A, pod numerem 2^[39].

W dniach od 10 do 14 lipca 1982 grupa delegatów z Polski uczestniczyła w pierwszej Konwencji międzynarodowej w Kufstein w Austrii, na której zgromadziło się 280 osób z 13 krajów^[40]. Jesienią 1982 roku przy zborze krakowskim powstał Chór „SELA” wykonujący pieśni religijne na konwencjach Zrzeszenia oraz dokonujący nagrań muzycznych (na początku na kasetach magnetofonowych, a później na płytach CD)^[g][41]. W latach 80. postanowiono wybudować dom opieki na potrzeby osób starszych lub przewlekle chorych. Rozbudowę dworku w Miechowie przeznaczonego na ten cel przez członkinię ruchu Katarzynę Popławską rozpoczęto w roku 1986. Dom Pomocy Społecznej „Betania” w Miechowie dla 85 pensjonariuszy udostępniono w czerwcu 1994 roku^[42].

W roku 1996 wydawnictwo Na Straży wydało polską wersję konkordancji Stronga dla Nowego Testamentu (wydanie II – 2007, wydanie III – 2014) opartą na tekście Biblii gdańskiej, zgodnie z edycją tego przekładu z roku 1959. Stary Testament w tej konkordancji wydano w dwóch tomach w roku 2004 (wydanie II – 2017). Konkordancja ta została uszeregowana według słów greckich i hebrajskich, a została opublikowana jako „Biblia w systemie Stronga”^[43].

W latach 2004–2013 siedziba związku wyznaniowego mieściła się w Krakowie przy ul. Nowosądeckiej 74. Od 1 listopada 2013 roku Biuro Zrzeszenia Wolnych Badaczy Pisma Świętego zostało przeniesione do nowo oddanego budynku Domu Modlitwy krakowskiego zboru przy ul. Nad Serafą 27^[44]. Przewodniczącym Zarządu Zrzeszenia Wolnych Badaczy Pisma Świętego jest Henryk Szarkowicz^[2].

13 i 14 lipca 2019 roku w Wieliczce odbyła się XXXI Konwencja Generalna Zrzeszenia Wolnych Badaczy Pisma Świętego.

W roku 1978 w Stanach Zjednoczonych powstał zamysł organizowania konwencji międzynarodowych. Inicjatorem pomysłu był mieszkający w Chicago Carl Hagensick (1934–2008)^[40]. Powołano sześcioosobowy komitet organizacyjny, w składzie którego znalazło się po jednym przedstawicielu z Anglii, Francji, Grecji, Niemiec, Polski i Stanów Zjednoczonych. Konwencje międzynarodowe są organizowane co dwa lata na terenie Europy od roku 1982. Do roku 2018 odbyło się 19 takich konwencji. Zostały one zorganizowane w Austrii (1982, 1984), Francji (1992, 1994), Holandii (1988), Niemczech (1986, 1990), Rumunii (2010, 2012), na Węgrzech (1996, 1998) i w Polsce (2000, 2002, 2004, 2006, 2008, 2014, 2016, 2018). W konwencjach tych uczestniczyli delegaci z Anglii, Argentyny, Australii, Austrii, Belgii, Brazylii, Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Holandii, Indii, Izraela, Japonii, Kamerunu, Kanady, Litwy, Mołdawii, Niemiec, Nigerii, Polski, Rumunii, Rosji (Syberia), Ugandy, Ukrainy, Stanów Zjednoczonych i Włoch^[5].

W pierwszej konwencji w Kufstein w Austrii uczestniczyło 280 osób z 13 państw, w drugiej w Obsteig również w Austrii 441 osób (w tym: 7 z Anglii, 6 z Austrii, 5 z Australii, 5 z Belgii, 1 z Danii, 89 z Francji, 17 z Grecji, 2 z Holandii, 11 z Kanady, 26 z Niemiec Zachodnich, 2 z Niemiec Wschodnich, 149 z Polski, 114 ze Stanów Zjednoczonych, 3 ze Szwajcarii oraz 14 z Włoch)^[45]. Na kolejnych liczba obecnych rosła do 900. Na konwencjach organizowanych w Polsce liczba osób uczestniczących przekraczała tysiąc^[5]. W dniach od 7 do 12 sierpnia 2018 roku XIX Konwencja Międzynarodowa odbyła się w Polsce, w Szczyrku. Uczestniczyło w niej 711 osób (w tym 18 z Anglii, 18 z Australii, 9 z Austrii, 2 z Brazylii, 1 z Finlandii, 32 z Francji, 10 z Indii, 2 z Kamerunu, 9 z Kanady, 39 z Mołdawii, 19 z Niemiec, 328 z Polski, 104 z Rumunii, 2 z Ugandy, 26 z Ukrainy, 85 ze Stanów Zjednoczonych i 2 z Włoch). Znaczną część uczestników z innych krajów stanowili przedstawiciele Polonii^[46].

Kolejna konwencja międzynarodowa odbyła się w dniach od 5 do 9 sierpnia 2020 w Szczyrku.

Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego to niezależna społeczność chrześcijan badających Pismo Święte. Społeczność tę tworzą zbory, które są samodzielne i niezależne pod względem organizacyjnym i gospodarczym, łączy je jedynie miłość do Chrystusa^[47]. Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego zajmuje się działalnością ewangelizacyjną. Środki materialne potrzebne do prowadzenia swojej działalności zrzeszenie pozyskuje z dobrowolnych składek swoich członków. Członkowie spotykają się na coniedzielnych zebraniach w zborach będących najmniejszymi autonomicznymi jednostkami organizacyjnymi zrzeszenia. Podczas wspólnych spotkań zajmują się głównie studiowaniem Biblii (poprzez zadawanie pytań, w formie dyskusji) oraz słuchaniem wykładów na tematy biblijne.

Zbory ZWBPŚw mają ustrój kongregacjonalny. Same ustalają własny porządek spotkań oraz są odpowiedzialne za wybór osób sprawujących porządek i usługę spośród członków własnego zboru (starsi zborowi i diakoni). Najwyższą władzą Zrzeszenia Wolnych Badaczy Pisma Świętego jest Walne Zgromadzenie Członków Zrzeszenia (Konwencja Generalna), które jest zwoływane co najmniej raz na pięć lat^[h]. Poza Walnymi Zgromadzeniami są zwoływane Zjazdy Braci Starszych, Diakonów i Przedstawicieli Zborów organizowane przy Walnych Zgromadzeniach jak też oddzielnie. Organem wykonawczym i koordynującym działalność zborów jest Zarząd Zrzeszenia, natomiast na zewnątrz zrzeszenie jest reprezentowane przez Prezydium Zarządu^[36].

Przewodniczący Zarządu są wybierani na Konwencjach Generalnych do czasu zorganizowania kolejnej takiej konwencji.

• 1928–1945 – August Stahn (1888–1945)
• 1946–1949 – Mikołaj Grudzień (1897–1949)
• 1949–1975 – Jan Gumiela (1910–1975)
• 1976–1984 – Adam Ziemiński (1920–1987)
• 1984–1991 – Henryk Kamiński (1922–2010)
• 1991–2003 – Zdzisław Kołacz (ur. 1933- 2021)
• 2003–2011 – Edward Pietrzyk
• 2011–2017 – Waldemar Szymański (1957–2019)
• od 2017 – Henryk Szarkowicz

Od 1958 roku Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego posiada też własne wydawnictwo o nazwie „Na Straży”^[48], zajmujące się publikacją materiałów religijnych. Wydaje trzy czasopisma ukazujące się jako dwumiesięczniki: „Na Straży” o nakładzie 750 egz., „Wędrówka” (przeznaczone dla młodzieży) – 360 egz. oraz „The Herald” (tłumaczenie czasopisma Pastoralnego Instytutu Biblijnego) – 400 egz. Wydawane są także książki i broszury o treści religijnej^[36]. W 2008 roku wydawnictwo „Na Straży” rozpoczęło dystrybucję pisma „Poranek” wydawanego w Stanach Zjednoczonych przez Dawn Bible Students Association^[21].

Publikacje wydane przez Wolnych Badaczy Pisma Świętego:

• „Konkordancja biblijna” do Biblii gdańskiej (Straż: 1939; Na Straży: 1965, 1982)
• „Biblia gdańska w systemie Stronga”: NT: 1997, 2007, 2014; ST: 2004, 2017
• „Cienie Przybytku 'Lepszych Ofiar'” (wznowienie publikacji wydanej przez Badaczy Pisma Świętego), 1949;
• „Pytania i odpowiedzi biblijne” (broszura);
• „Komentarze do Biblii” 1980, Kraków;
• „Niebiańska Manna, Czyli Rozmyślania na każdy dzień roku dla domowników wiary” (wznowienie publikacji wydanej przez Badaczy Pisma Świętego), 1995, Kraków;
• „Wykłady Pisma Świętego” (wznowienia publikacji wydanych przez Badaczy Pisma Świętego);
• „Pieśni Wieczorne”, 2003, Kraków;
• „Charles Taze Russell – jego życie i czasy. Człowiek, Millennium i posłannictwo”, Fredrick Zydek, Wydawnictwo „Straż”, 2016, Białogard;
• Czasopisma: „Na Straży”^[48], „Wędrówka”^[48], „The Herald”^[48], „Straż”^[48].

Wolni Badacze Pisma Świętego są społecznością religijną, która swoją wiarę wywodzi z Biblii. Przyjęli następujące zasady wiary:

• jest jeden Bóg Wiekuisty, Stworzyciel wszechrzeczy – odrzucają Trójcę, przyznają, że Jezus ma naturę boską, ale nie jest równy JHWH, opierając to twierdzenie m.in. na Liście do Filipian 2:6 i Ewangelii Jana 14:28^[49][50];
• Jezus Chrystus podczas swojego pobytu na ziemi był doskonałym człowiekiem (tak jak Adam)^[50];
• Jezus Chrystus jest Synem Boga Ojca, złożył swoje życie jako okup za Adama, a w nim za cały rodzaj ludzki^[49];
• uważają, że Duch Święty nie jest osobą, lecz Mocą Bożą^[49];
• chrzest przyjmowany przez dorosłych (samodzielność decyzji) – rozumiany jest jako odwrócenie się od grzechu i przystąpienie do ofiary Chrystusa^[49][50];
• osobisty kontakt z Bogiem jest podstawą Zbawienia – brak kasty kleru, obrzędów mistycznych^[49];
• dusza jest śmiertelna, każda dusza umiera – nie ma piekła jako miejsca „wiecznych mąk” i czyśćca – patrz Księga Ezechiela 18:4, 20^[49];
• odrzucenie kultu Maryjnego, świętych, papieży itp. jako niezgodnego z nauką biblijną^[49];
• powszechne „ogólne” zmartwychwstanie ludzkości w świecie poddanym restytucji (przywróceniu do pierwotnego doskonałego stanu)^[49][50];
• w wybór Kościoła, w liczbie 144 000 osób powołanych, wypróbowanych na ziemi, czyli Oblubienicy Chrystusowej, osiągającej naturę Boską (nieśmiertelność);
• wierzą, że restytucja ludzkości będzie odbywała się po zmartwychwstaniu wszystkich ludzi w okresie zwanym Tysiącleciem (Wiekiem Tysiąclecia)^[49].

Pomiędzy rokiem 1948 a 1977 liczebność Wolnych Badaczy Pisma Świętego przekraczała 3000 osób. Od tego czasu następuje spadek liczby członków ruchu^[51].

Dane na podstawie rocznika statystycznego GUS^{[i][52][51][53][54][55]}

• liczba członków ruchu (liczby nad słupkami na wykresie),
• liczba usługujących w zborach (ciemniejszym odcieniem, liczby na słupkach wykresu).

Wartości opisów na wykresie podano w jednościach:

• Wydawnictwo „Na Straży”
• Wydawnictwo „Na Straży” (strona archiwalna)
• Wydawnictwo „Straż”
• Wolni Badacze Pisma Świętego w Warszawie
• Wolni Badacze Pisma Świętego w Białymstoku