Ziemia stężycka
Ziemia stężycka – jednostka terytorialna I Rzeczypospolitej w województwie sandomierskim w Małopolsce.
Historia
Do schyłku XVI w. obszar ten, nazywany alternatywnie terra (ziemia) lub „districtus” (powiat), należał do ziemi radomskiej. Od początku XVII w. do schyłku I Rzeczypospolitej określany był on w źródłach oficjalnych (konstytucje, lauda sejmikowe), jako ziemia stężycka. Nie oznaczało to jednak, aby „terra Stenzicensis” nabyła w ramach woj. sandomierskiego uprawnień polityczno-administracyjnych. Nazywano ją ziemią stężycką ze względu na jej peryferyjne położenie geograficzne (za Wisłą i Wieprzem) w stosunku do województwa sandomierskiego.
Ziemia stężycka powstała jako samodzielna jednostka administracyjna w 1568 roku[1][2]. Stolica regionu znajdowała się w Stężycy. Składała się ona z jednego powiatu stężyckiego. Granice przebiegały na południu wzdłuż biegu rzeki Wieprz, na wschodzie region graniczył z ziemią łukowską, na północy z ziemią czerską (Mazowsze), a na zachodzie granicę stanowiła Wisła, która biegnąc wówczas inaczej, pozostawiła po jej prawym brzegu kilka wsi w okolicy Sieciechowa i Kozienic. Obszar Ziemi stężyckiej wykraczał na południe od ujścia Wieprza do Wisły i obejmował tereny wokół ówczesnego miasta Gołąb[3], aż po tereny dzisiejszych Puław. Ziemia stężycka posiadała starostwo grodowe i sąd ziemski (jeden z trzech w całym w województwie). W 1793 r. region został włączony do woj. lubelskiego.
Obszar
Ziemia stężycka obejmowała obszar obecnego powiatu ryckiego, południowej części powiatu garwolińskiego i południowo-zachodnie tereny powiatu łukowskiego.
Ówczesne miasta (współczesne czcionką pogrubioną): Stężyca, Adamów, Bobrowniki, Drążgów, Kochów, Łaskarzew, Łysobyki, Maciejowice, Ryki, Żelechów, Gończyce, Przytoczno, Nowodwór, Wojcieszków i Gołąb. Dęblin uzyskał prawa miejskie w 1954 r. i jest obecnie największym miastem w regionie.
W ziemi stężyckiej leżą następujące miasta:
| Lp. | Miasto | Populacja[4] | Województwo |
|---|---|---|---|
| 1. |  Dęblin |
14 330 |  lubelskie
|
| 2. |  Ryki |
9098 | lubelskie
|
| 3. |  Łaskarzew |
4504 |  mazowieckie
|
| 4. |  Żelechów |
3759 | mazowieckie
|
| 5. |  Maciejowice |
1410[5] | mazowieckie
|
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Historia Kłoczewa. [dostęp 2007-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
- ↑ Kalendarium historii Stężycy
- ↑ Parafia Gołąb, Historia miejscowości Gołąb – Parafia Gołąb [online], parafiagolab.pl [dostęp 2017-01-15].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku. stat.gov.pl, 2023-07-20. [dostęp 2024-02-07]. (pol.).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Ludność w miejscowościach statystycznych. bdl.stat.gov.pl. [dostęp 2024-02-07]. (pol.).