Wykres CTP (CTP: czas-temperatura-przemiana) – graficzna prezentacja danych, dotycząca obróbki cieplnej materiałów inżynierskich (np. stali konstrukcyjnej lub narzędziowej).

Wykresów tych używa się do określania parametrów jakie trzeba zadać w kolejnych etapach obróbki cieplnej (np. szybkość chłodzenia, temperatura i czas wygrzewania), aby uzyskać pożądaną strukturę (właściwości) obrabianego materiału (np. strukturę metalu). W tym celu nanosi się na wykres siatkę linii np. chłodzenia ciągłego. Na tej podstawie można ustalić jakie fazy (mieszaniny) i w jakich ilościach będą występowały po skończeniu zabiegu. Ilość danego składnika zależy wprost proporcjonalnie od długości odcinka przecinającego dany obszar.

Na rysunku przedstawiono przykładowy wykres CTPc z trzema wybranymi krzywymi chłodzenia A, B i C. Przy chłodzeniu według danej krzywej otrzymujemy w strukturze:

• A - martenzyt, austenit szczątkowy i mała ilość bainitu,
• B - dużo bainitu, martenzyt, austenit szczątkowy i ferryt,
• C - ferryt i perlit

Odciętą na wykresach CTP jest czas wyrażony w sekundach (skala logarytmiczna), a rzędną temperatura w stopniach Celsjusza oraz czasami twardość w skali HV. Wykresy są sporządzane na podstawie wyników badań zależności stopnia zachodzących w materiale przemian fazowych od czasu, temperatury od czasu lub twardości od czasu.

Wyróżnia się wiele rodzajów tego typu wykresów, m.in.:

• CTPc – prezentujący zmianę struktury przy ciągłym chłodzeniu materiału,
• CTPi – prezentujący zmianę struktury przy chłodzeniu materiału z wytrzymaniem izotermicznym,
• CTPc-S – prezentujący zmianę struktury przy chłodzeniu materiału w warunkach spawania^[1]

Charakterystycznym przykładem zastosowań wykresów CTP jest planowanie procesu hartowania stali.

• wykres Fe-C

• Dobrzański L. A.: Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo. Materiały inżynierskie z podstawami projektowania materiałowego.. Warszawa: WNT, 2000. Brak numerów stron w książce