Eisspeedway

Witold Teofil Staniszkis

Zobacz też: Witold Staniszkis.
Witold Teofil Staniszkis
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 grudnia 1880
Mariampol

Data i miejsce śmierci

21 listopada 1941
KL Auschwitz

Poseł na Sejm Ustawodawczy (II RP)
Okres

od 1919
do 1922

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1922
do 1927

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł II kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1928
do 1930

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł III kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1930
do 1935

Przynależność polityczna

Stronnictwo Narodowe

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Witold Teofil Staniszkis w czasie posiedzenia Sejmu w 1925 w sprawie ustawy o reformie rolnej
Grób rodziny Staniszkis na Starych Powązkach w Warszawie

Witold Teofil Staniszkis (ur. 20 grudnia 1880 w Mariampolu, zm. 21 listopada 1941 w KL Auschwitz) – polski agrotechnik, profesor rolnictwa i uprawy roślin SGGW, działacz społeczny i polityczny, polityk endecji, poseł na Sejm I, II i III kadencji w II RP z ramienia Związku Ludowo-Narodowego oraz Stronnictwa Narodowego[1].

Życiorys

Był Litwinem z pochodzenia (ojciec był nauczycielem i działaczem litewskiego ruchu nacjonalistycznego). Za polską działalność patriotyczną popadł w konflikt z ojcem, został też usunięty z gimnazjum w Mariampolu. Maturę zdał w Łomży[2]. Ukończył biologię na Uniwersytecie Warszawskim, później studiował nauki rolnicze w Krakowie. Od wczesnej młodości angażował się w działalność niepodległościową, będąc członkiem „Zet”. Działał w kole akademickim Towarzystwa Oświaty Narodowej, przewodniczył Sekcji Koronnej Centralizacji Gimnazjalnych Kół Samokształceniowych w Królestwie Polskim, w Centralnym Komitecie Organizacji uczniowskich reprezentował Łomżę, działał w komitecie na rzecz pomocy unitom. Członek Ligi Narodowej od 1905 i Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Był jednym z przywódców Zjednoczenia Narodowego[3].

Po studiach został asystentem na Uniwersytecie Jagiellońskim. Współpracował z pismami o tematyce agrarnej: „Tygodnikiem Rolniczym” i „Gazetą Rolniczą”.

W czasie I wojny światowej był wiceburmistrzem Kutna. Poseł na Sejm nieprzerwanie przez 16 lat od 1919 z ramienia Związku Ludowo-Narodowego.

Kierownik Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Kutnie, wykładowca na Kursach Przemysłowo-Rolniczych w Warszawie, profesor SGGW; specjalizacja – uprawa roślin i chemia rolna (od 1915). Będąc wykładowcą tej uczelni dał się poznać jako przeciwnik tzw. getta ławkowego w latach 30 XX w.[4] jak twierdzi profesor Marek Urban. Jednakże teksty, także z prasy Stronnictwa Narodowego, z lat 30. zdają się z kolei świadczyć, że profesor Staniszkis, jako dziekan wydziału rolnego SGGW jak najbardziej popierał getto ławkowe[5][6][7].

Od 1927 sprawował mandat radnego Warszawy z listy narodowej demokracji. Poseł na Sejm Ustawodawczy i Sejm I, II i III kadencji (1922–1935) z ramienia endecji. 11 listopada 1937 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[8].

Pełnił funkcję skarbnika Stronnictwa Narodowego (1937–1939), wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego (1939–1941) oraz przewodniczącego zarządu w okręgu łomżyńskim. Jednocześnie w lutym 1937 był jednym z członków komitetu podpisującego się pod „Zasadami programu narodowo-radykalnego” przygotowanymi w imieniu komitetu redakcyjnego „Ruchu Młodych” przez Bolesława Piaseckiego[9]. W czasie II wojny światowej członek konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego.

II wojna światowa

20 września 1939 został powołany przez generała Juliusza Rómmla na członka Komitetu Obywatelskiego[10]. Był jednym z 12 zakładników[11] wskazanych Niemcom zgodnie z aktem kapitulacji miasta z 28 września „celem zabezpieczenia przed aktami sabotażu”[12].

W nocy 17/18 maja 1941 został aresztowany razem ze Stanisławem Sedlaczkiem i kilkunastoma innymi pracownikami Stołecznego Komitetu Samopomocy Społecznej. Trafił na Pawiak. 23 lipca 1941 roku został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz[13]. W transporcie liczącym 350 innych więźniów znajdowało się również wielu wybitnych Polaków jak były wiceminister skarbu Roman Rybarski, 11-krotny mistrz Polski w biegach długodystansowych Józef Noji, polityk PPS Adam Kuryłowicz, publicysta Piotr Kownacki[13][14]. Witold Staniszkis został zamordowany w obozie przez niemieckich nazistów w 1941 roku.

Symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 213-2-27,28)[15].

Życie prywatne

Był synem nauczyciela greki, Wincentego (zm. 1926) oraz Weroniki ze Szmitów. Matka zmarła wcześnie i ojciec ożenił się powtórnie z jej siostrą Anną. W 1907 roku ożenił się z Wandą Piotrowską[16]. Ojciec Witolda Wincentego, Olgierda Justyna, Jerzego, Anny Makowskiej, Wandy Staniszkis, dziadek Jadwigi Staniszkis i Witolda Kazimierza Staniszkisa.

Przypisy

  1. ↑ Parlamentarzyści – Pełny opis rekordu [online], bs.sejm.gov.pl [dostęp 2019-12-07].
  2. ↑ M.J. Chodakiewicz, J. Mysiakowska-Muszyńska, W.J. Muszyński, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań 2015, s. 39–40.
  3. ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918–1919, przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I, Wrocław 2010, s. 33.
  4. ↑ Marek Urban, Polska... Polska..., Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 1998, s. 76–77, ISBN 83-85888-10-1, Cytat: Profesorowie ci wszem i wobec głosili, że w swych katedrach nie będą tolerować żadnych form dyskryminacji rasowej, i postępowali zgodnie z tą deklaracją. [...] Chciałbym podkreślić, że wspomniany profesor Staniszkis był, z tego co wiem, członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. Fakt ten dobitnie świadczy o tym, że porządny człowiek, niezależnie od przynależności partyjnej, zawsze postępuje zgodnie z ogólnoludzkimi normami moralnymi.
  5. ↑ Witold Borowski (red.), Ultimatum prof. Staniszkisa wobec studentów-żydów, „Gazeta Radomska”, IV (44), 30 października 1938, s. 1 [dostęp 2018-10-30], Cytat: Prasa żydowska donosi, że studenci żydzi wydziału rolnego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, otrzymali listy do niezwłocznego zgłoszenia się u dziekana wydziału rolnego prof. Staniszkisa. Wzywanym studentom prof. Staniszkis oświadczył, że jeżeli w ciągu trzech dni nie zajmą wyznaczonych im ławek po lewej stronie sal wykładowych, nie będą dopuszczani na wykłady. [...] miał również oświadczyć, że studenci żydzi zachowują się na wykładach prowokująco i że na przyszły rok akademicki nie przyjmie ani jednego żyda na swój wydział.
  6. ↑ Mojżesz Kanfer (red.), Niesłychane wystąpienie dziekana S.G.G.W., „Nowy Dziennik”, XXI (292), 25 października 1938, s. 12, Cytat: Warszawa, 24. 10. (A). Studenci żydowscy fakultetu rolniczego w S.G. G. W. otrzymali dziś wezwanie do natychmiastowego stawienia się w dziekanacie. Dziekan prof. Witold Staniszkis oświadczył studentom, że o ile w ciągu 3 dni nie zaczną zajmować miejsc w ławkach po lewej stronie sali, wyda zarządzenie, aby ich w ogóle nie wpuszczono na wykłady. Poza tym prof. Staniszkis oświadczył, że wobec „prowokacyjnego zachowywania się” studentów żydowskich postanowił w przyszłym roku nie przyjąć na swój fakultet ani jednego Żyda.
  7. ↑ Studenci żydowscy nie dają zepchnąć się do ghetta, „Nowy Dziennik”, XXI (295), 28 października 1938, s. 17, Cytat: W Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego prowadzona jest przeciwko studentom żydowskim akcja, której celem jest zmuszenie studentów żydowskich do zajęcia miejsc w ławkach ghettowych. Zasługuje na uwagę, że inicjatywa tej akcji wychodzi z grona profesorów tej uczelni. Tego rodzaju żądania wysunęli: dziekan wydziału prof. Staniszkis, prof. Dziubałtowski, a w dniu dzisiejszym także prof. Górski. Gdy studenci żydowscy nie chcieli się zastosować do tego żądania, lecz słuchali wykładów stojąco, endecy rzucili się na nich i usunęli ze sal wykładowych.
  8. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy naukowej i społecznej”.
  9. ↑ Zasady programu radykalno-narodowego, Warszawa 1937 [dostęp 2018-12-11].
  10. ↑ Dowódca Armii „Warszawa”, „Robotnik”, XLV (263), 21 września 1939, s. 1, Cytat: Celem reprezentowania interesów społecznych i gospodarczych ludności stolicy powołuję do życia: Komitet Obywatelski.
  11. ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 303.
  12. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 15. ISBN 978-83-07-03239-9.
  13. ↑ a b Władysław Bartoszewski: Warszawski pierścień śmierci 1939–1944. Warszawa: Interpress, 1970, s. 137–138.
  14. ↑ Regina Domańska: Pawiak więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944. Warszawa: KIW, 1978, s. 102, 164.
  15. ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISZKIS, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-05-12].
  16. ↑ Program indeksacji aktów stanu cywilnego i metryk kościelnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2019-12-07].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Teofil_Staniszkis