Wikimedia Foundation

Państwo	Stany Zjednoczone
Siedziba	San Francisco
Data założenia	20 czerwca 2003
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wikimedia Foundation, oficjalnie Wikimedia Foundation Inc. – organizacja typu non-profit z siedzibą w San Francisco, zarządzająca serwisami internetowymi typu wiki o wolnej treści. Należy do ruchu społecznego Wikimedia(inne języki). Jest właścicielem serwerów i znaków towarowych projektów Wikimedia (Wikipedii oraz jej „projektów siostrzanych”). Została założona przez Jimmy’ego Walesa w 2003 w celu finansowania projektów Wikimedia^[1].

W 2021 fundacja zatrudniała ponad 500 pracowników i osiągnęła przychody rzędu 100 milionów USD^[2]. Pełniącą obowiązki przewodniczącej rady powierniczej (organu zarządczo-nadzorczego) jest Nataliia Tymkiv^[3]. Od stycznia 2022 dyrektorką generalną jest Maryana Iskander(inne języki)^[2].

20 czerwca 2003 Jimmy Wales ogłosił decyzję o założeniu fundacji utrzymującej Nupedię i Wikipedię. Siedzibą fundacji został St. Petersburg na Florydzie^[4]. Nazwa „Wikimedia” została zaproponowana przez Sheldona Ramptona na anglojęzycznej liście dyskusyjnej Wikipedii w marcu 2003. Nieco później Daniel Mayer zarejestrował domeny wikimedia.org i wikimediafoundation.org. Wraz z ogłoszeniem powstania Wikimedia Foundation, Jimmy Wales oznajmił przekazanie prawa własności do domen Wikipedii, Wikisłownika i Nupedii na rzecz Wikimedia Foundation. Również prawa autorskie do wszystkich materiałów związanych z tymi projektami, które zostały stworzone przez pracowników Bomisu lub samego Walesa, stały się własnością Wikimedia Foundation. Sprzęt komputerowy, na którym działają projekty Wikimedia, został przekazany Wikimedia Foundation.

25 września 2007 rada powiernicza postanowiła, że nową siedzibą fundacji będzie San Francisco. Decyzję tę uzasadniono usytuowaniem podobnych organizacji, potencjalnych partnerów, wyspecjalizowanym rynkiem pracy oraz lepszą i tańszą komunikacją międzynarodową (szczególnie z rozwijającymi się krajami azjatyckimi)^[5].

Statut fundacji określa, że celem jest gromadzenie i rozwijanie zasobów edukacyjnych, a także ich efektywne rozpowszechnianie na całym świecie. Misją organizacji jest utrzymywanie otwartych serwisów internetowych typu wiki, dostępnych bezpłatnie.

Fundacja utrzymuje się z darowizn zarówno osób fizycznych, jak i prawnych, oraz z licencjonowania prawa do użycia nazw i logo projektów na produktach i w ramach usług komercyjnych.

Oprócz Wikipedii, fundacja prowadzi działalność innych wiki, które opierają się na modelu darmowej treści, a ich głównym celem jest rozpowszechnianie wiedzy. Są to:

	Nazwa: Wikibooks Opis: zbiór podręczników strona WWW: wikibooks.org		Nazwa: Wikinews Opis: gazeta online strona WWW: wikinews.org		Nazwa: Wikispecies Opis: taksonomiczny katalog gatunków strona WWW: wikimedia.org
	Nazwa: Wikidata Opis: baza wiedzy strona WWW: wikidata.org		Nazwa: Wikipedia Opis: encyklopedia strona WWW: wikipedia.org		Nazwa: Wikiwersytet Opis: zbiór ćwiczeń i szkoleń strona WWW: wikiversity.org
	Nazwa: Wikimedia Commons Opis: repozytorium multimediów strona WWW: commons.wikimedia.org		Nazwa: Wikiquote Opis: zbiór cytatów strona WWW: wikiquote.org		Nazwa: Wikivoyage Opis: przewodnik turystyczny strona WWW: wikivoyage.org
	Nazwa: Meta-Wiki Opis: koordynacja wszystkich projektów Wikimedia strona WWW: meta.wikimedia.org		Nazwa: Wikisource Opis: biblioteka cyfrowa strona WWW: wikisource.org		Nazwa: Wiktionary Opis: słownik online i tezaurus strona WWW: wiktionary.org

Wikimedia Foundation współpracuje z kilkudziesięcioma organizacjami należącymi do ruchu Wikimedia. Nie są to oddziały WMF przez nią zarządzane, lecz partnerzy, którzy zawarli umowy określające zasady współpracy między nimi a Wikimedia Foundation. Model partnerski WMF przewiduje cztery typy organizacji partnerskich:

• chaptery – osoby prawne typu non-profit reprezentujące ruch Wikimedia i współdziałające w celach określonych globalnie, prowadzące działalność skupioną na określonym terytorium. Ich nazwa składa się z członu „Wikimedia” oraz nazwy geograficznej (narodowej lub węższej). Mogą one używać znaków towarowych należących do Wikimedia Foundation i uczestniczą w zbiórce funduszy prowadzonej przez WMF^[6]. W marcu 2016 było 41 chapterów, w tym Wikimedia Polska^[7],
• organizacje tematyczne – osoby prawne typu non-profit reprezentujące ruch Wikimedia; ich działalność dotyczy określonego tematu, który niekoniecznie związany jest z obszarem geograficznym. Mają takie same prawa do wykorzystywania znaków towarowych WMF i uczestnictwa w zbiórce funduszy co chaptery^[6]. W marcu 2016 była jedna organizacja tematyczna^[8];
• grupy użytkowników – grupy wolontariuszy z wyznaczonymi osobami kontaktowymi, pracujące nad wspólnymi projektami. Podstawową ich cechą jest łatwość zakładania i prowadzenia. Mają ograniczone prawo użycia znaków towarowych WMF, nie muszą być wyposażone w osobowość prawną^[6]. W marcu 2016 było 55 grup użytkowników^[9],
• partnerzy ruchu – organizacje podzielające wartości wyznawane przez uczestników ruchu Wikimedia, aktywnie wspierające działalność ruchu, mające ograniczone użycia znaków towarowych WMF. W marcu 2016 trwały prace nad utworzeniem tej kategorii partnerów Wikimedia Foundation^[6].

Na czele Fundacji stoi Rada Powiernicza. W jej skład wchodzi dziesięć osób: fundator (Jimmy Wales), dwóch członków wybranych przez chaptery i organizacje tematyczne, trzech nominowanych przez społeczność Wikimedia w drodze głosowania (wśród nich prof. Dariusz Jemielniak) oraz czterech dokooptowanych przez Radę ze względu na kompetencje^[10]. Od czerwca 2021 p.o. przewodniczącej Rady jest Nataliia Tymkiv^[3].

W styczniu 2016 Rada dokooptowała Arnnona Geshuriego(inne języki), zarządzającego działem HR Tesla Motors^[11]. W tym samym miesiącu społeczność wolontariuszy wystosowała petycję przeciwko wyborowi Rady. Była to reakcja na informacje o związkach Geshuriego z aferą płacową w Dolinie Krzemowej i niewyjaśnione usunięcie Jamesa Heilmana(inne języki) z Rady^[12]. Geshuri zrezygnował pod koniec stycznia 2016^[13].

Funkcjonuje także kilka gremiów doradczych podległych Radzie Powierniczej, m.in. Funds Dissemination Committee (opiniuje plany budżetowe^[14]), Affiliations Committee (rekomenduje przyjęcie organizacji do grona partnerów WMF^[15]) i Advisory Board (grono ekspertów wspomagających członków Rady Powierniczej^[16]).

Pierwszym pracownikiem Wikimedia Foundation był Brion Vibber, deweloper oprogramowania MediaWiki. Został zatrudniony pod koniec 2004^[17]. W połowie 2005 w Wikimedia Foundation pracowało siedem osób (m.in. prawnik, rzecznik prasowy i trzy osoby w dziale technicznym)^[18]. W roku budżetowym 2009–2010 było 50 pracowników, w następnym – 78, w 2011–2012 planowano zatrudniać ok. 120 osób, a do 2013 – ponad 170 osób^[19]. W 2015–2016 liczba pracowników wynosiła ok. 270–280^[20].

Od czerwca 2006^[21] stanowiska szefa działu prawnego i dyrektora wykonawczego (Executive Director) piastował Brad Patrick. Jego następcą od lipca 2007 był Mike Godwin^[22]. W grudniu tego samego roku dyrektorką wykonawczą została Sue Gardner^[23].

Gardner pełniła to stanowisko przez siedem lat, do maja 2014. Wtedy to zastąpiła ją Lila Tretikov^[24]. Tretikov zrezygnowała z pracy w lutym 2016. Jej odejście było spowodowane krytyką jej planów zgłaszaną przez społeczność wikipedystów^[25].

Od czerwca 2016 dyrektorką wykonawczą i generalną (Executive Director and Chief Executive Officer) została Katherine Maher^[26]. Jej priorytetami było ustalenie nowej strategii ruchu społecznego Wikimedia i intensyfikacja działań ruchu w krajach rozwijających się. Maher odeszła z pracy w kwietniu 2021^[27]. Od stycznia 2022 funkcję CEO pełni Maryana Iskander(inne języki)^[2].

Budżet Wikimedia Foundation w latach 2003–2015 (rok budżetowy trwa od 1 lipca do 30 czerwca)

Rok budżetowy	Dochody		Wydatki		Aktywa netto
	Wartość (w USD)	Zmiana roczna (w proc.)	Wydatki (w USD)	Zmiana roczna (w proc.)	Aktywa netto (w USD)	Zmiana roczna (w proc.)
2003–2004[28]	80 129	nd.	23 463	nd.	56 666	nd.
2004–2005[28]	379 088	373,1	177 670	657,2	268 084	373,1
2005–2006[28]	1 508 039	297,8	791 907	345,7	1 004 216	274,6
2006–2007[29]	2 734 909	81,4	2 077 843	162,4	1 658 282	65,1
2007–2008[30]	5 032 981	84,0	3 540 724	70,4	5 178 168	212,3
2008–2009[31]	8 658 006	72,0	5 617 236	58,6	8 231 767	59,0
2009–2010[32]	17 979 312	107,7	10 266 793	82,8	14 542 731	76,7
2010–2011[33]	24 785 092	37,8	17 889 794	74,2	24 192 144	66,3
2011–2012[34]	38 479 665	55,2	29 260 652	63,6	34 929 058	44,4
2012–2013[35]	48 635 408	26,4	35 704 796	22,0	45 189 124	29,4
2013–2014[36]	52 465 287	8,6	45 900 745	28,6	53 475 021	18,3
2014–2015[36]	75 797 223	44,5	52 596 782	14,6	77 820 298	45,5

• MediaWiki

• Serwis internetowy Wikimedia Foundation
• Stowarzyszenie Wikimedia Polska
• Ogłoszenie w sprawie Wikimedia Foundation (ang.)
• Public Record for Wikimedia Foundation Inc. from Florida Department of State web site
• Post Sheldona Ramptona na wikien-l sugerujący nazwę Wikimedia (ang.)
• Planet Wikimedia