Eisspeedway

Torfowiec skręcony

Torfowiec skręcony
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

torfowce

Rząd

torfowce

Rodzina

torfowcowate

Rodzaj

torfowiec

Gatunek

torfowiec skręcony

Nazwa systematyczna
Sphagnum contortum Schultz
Prodr. Fl. Starg. Suppl. 64 1819[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Torfowiec skręcony (Sphagnum contortum Schultz) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie, na Kaukazie, w Ameryce Północnej, Chinach i Japonii[4][5].

W Europie rośnie od Norwegii, Szwecji, Finlandii i północnej Rosji na północy po północno-zachodnią Hiszpanię, Albanię, Grecję, Bułgarię i Gruzję na południu. Znany jest także z Sycylii. Jego zasięg południkowy rozciąga się od Islandii na zachodzie po środkową Rosję na wschodzie. Występuje na obszarach górskich m.in. w Alpach (do wysokości 2000 m n.p.m.), Apeninach, Górach Dynarskich i Karpatach, w tym w Tatrach. Znany jest również z Wysp Brytyjskich[6].

W Polsce rośnie na terenie całego kraju, najliczniej jednak w jego północnej, północno-zachodniej i południowo-wschodniej części. W górach ma rozproszone stanowiska. Najwyżej położone znajduje się w Beskidzie Wyspowym (1310 m n.p.m.)[7].

Morfologia i anatomia

Pokrój
Torfowiec średniego rozmiaru bądź nieduży tworzący darnie koloru matowozielonego, zielonego do żółtawego, złotobrązowego lub brązowawego, czasami z czerwonawymi przebarwieniami[6][7].
Główki
Stosunkowo duże i płaskie[6][7]. Mają zakrzywione w różnych kierunkach gałązki[6][7].
Pęczki
Zwarte[7], z 4(6) gałązkami (6-7, rzadko 5[7]), z których 2(3) (3-4[7]) są często zakrzywionymi gałązkami odstającymi[6], osiągającymi 15 mm długości[7]; 3-4 gałązki przeważnie mniejsze od odstających gałązki zwisające[7].
Łodyżki
Sztywne, do 0,8 mm średnicy[7], bladozielone u szczytu, brązowe (nigdy czarne) w dolnej części[6]. Kora dobrze rozwinięta, zbudowana z 2-3 warstw rozdętych komórek[6]. Cylinder wewnętrzny blady, żółtozielony do jasnobrązowego[7]. Łodyżki gałązkowe mają wyraźne, przeważnie linearnie ułożone w parami komórki retortowe z krótkimi szyjkami[6].
Listki łodyżkowe
Drobne, do 1,1 mm długości[7], okrągło-trójkątne, trójkątno-językowate do językowatych[6][7], odstające lub zwisające, wklęsłe, ze szczytami szeroko zaokrąglonymi, nieco wyszarpanymi[7]. Komórki wodne mogą być wyposażone w listewki w szczytowej części liścia[6].
Listki gałązkowe
Do 1,8 mm długości[7], jajowate[6] do jajowato-lancetowatych[7]. Listki położone u nasady gałązek często są wąskie i zakrzywione[7]. Komórki wodne po stronie grzbietowej liścia są prawie płaskie w przekroju poprzecznym i mają wiele, często pierścieniowych porów wzdłuż ścian komisuralnych; po stronie brzusznej również są prawie płaskie w przekroju poprzecznym i nie mają porów w ogóle lub mają kilka[6][7]. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są owalno-trójkątne, grubościenne i bardziej otwarte od strony grzbietowej liścia[6][7]; od strony brzusznej są płytko zamknięte[7].
Gatunki podobne
Istnieje możliwość pomyłki z innymi gatunkami z podrodzaju Subsecunda, do którego ten torfowiec należy, zwłaszcza z torfowcem wklęsłolistnym (Sphagnum platyphyllum) i torfowcem jednobocznym (Sphagnum subsecundum)[7]. Od torfowca wklęsłolistnego różni się budową główek, pęczków i listków łodyżkowych. Główka u S. platyphyllum jest nieduża, słabo wykształcona, z dobrze widocznym pączkiem wierzchołkowym, a pęczki najczęściej mają trzy gałązki, podczas gdy u S. contortum główka jest stosunkowo duża, a pęczki liczą najczęściej sześć bądź siedem gałązek. U torfowca skręconego listki łodyżkowe są wyraźnie mniejsze od listków gałązkowych, a ich komórki wodne mają listewki przeważnie tylko w okolicach wierzchołka; u torfowca wklęsłolistnego listki łodyżkowe są duże, niekiedy nawet większe od listków gałązkowych, a prawie wszystkie komórki wodne mają listewki. Od torfowca jednobocznego różni się kolorem łodyżek i liczbą warstw kory tychże łodyżek. U torfowca skręconego łodyżki są przeważnie jaśniejsze – cylinder wewnętrzny jest żółtozielony bądź jasnobrązowy, podczas gdy u torfowca jednobocznego jest czarny bądź ciemnobrązowy, choć u form rosnących w cieniu może być bladszy. Kora łodyżek u S. contortum jest dwu- lub trzywarstwowa, u S. subsecundum jednowarstwowa[7].

Systematyka

Gatunek zaliczany jest do podrodzaju Subsecunda Schlieph.(inne języki)[6] Podrodzaj ten obejmuje torfowce tworzące darnie o przewadze barw żółtych i brązowych, z końcami gałązek w główce odgiętymi, z listkami gałązkowymi jajowatymi lub owalnymi, wklęsłymi, często jednobocznie skręconymi. Kolor łodyżki u tych torfowców jest przeważnie brązowy (brunatny) bądź żółty, z korą zbudowaną z jednej lub kilku warstw komórek, dobrze odgraniczoną od cylindra wewnętrznego. Ponadto komórki wodne listków gałązkowych mają po stronie grzbietowej zazwyczaj małe pory komisuralne układające się w krótsze bądź dłuższe rzędy wzdłuż ścian komórek chlorofilowych[8].

Ekologia i biologia

Występuje na żyznych torfowiskach niskich i przejściowych[7]. W Europie Środkowej uważany jest za gatunek charakterystyczny dla rzędu torfotwórczych zbiorowisk torfowisk przejściowych i dolinek na torfowiskach wysokich  Scheuchzerietalia palustris[9].

Ochrona

Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[10][11][12].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-05-24] (ang.).
  3. ↑ Sphagnum contortum Schultz. The World Flora Online. [dostęp 2024-09-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-01-04)]. (ang.).
  4. ↑ Richard E. Andrus: Sphagnum contortum. [w:] Bryophyte Flora of North America vol. 1 [on-line]. [dostęp 2015-05-27]. (ang.).
  5. ↑ Sphagnum contortum. [w:] Moss Flora of China [on-line]. [dostęp 2015-05-27]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Laine i in. 2018 ↓, s. 207–210.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Stebel 2017 ↓, s. 107–109.
  8. ↑ Lubliner-Mianowska 1957 ↓, s. 47.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 978-83-01-16707-3.
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
  11. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  12. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

  • Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
  • Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
  • Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.
Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Torfowiec_skr%C4%99cony