Teodoro Obiang Nguema Mbasogo

Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1942 Acoacán
2. Prezydent Republiki Gwinei Równikowej
Okres	od 3 sierpnia 1979
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna Gwinei Równikowej
Poprzednik	Francisco Macías Nguema
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Teodoro Obiang Nguema Mbasogo (ur. 5 czerwca 1942 w Acoacán) – polityk i wojskowy, przywódca Gwinei Równikowej od sierpnia 1979. W 1982 oficjalnie mianowany prezydentem kraju, sprawuje nieustannie władzę od ponad 40 lat. Przewodniczący Unii Afrykańskiej w latach 2011–2012.

Karierę rozpoczął w wojsku, z którym związany był przez ponad 15 lat. Po objęciu władzy w Gwinei Równikowej przez wuja Francisco Macíasa Nguemę, rozpoczął pracę w administracji państwowej. W sierpniu 1979 stanął na czele wojskowego zamachu stanu, który obalił krwawą dyktaturę Macíasa. Jako przewodniczący junty wojskowej przejął władzę w kraju. W referendum w 1982 został mianowany prezydentem. W wyborach w 1989, 1996, 2002, 2009, 2016 i 2022 uzyskiwał reelekcję, jednak żadne z nich nie zostały uznane za wolne i uczciwe przez rządowe i pozarządowe organizacje międzynarodowe.

Rządy Obianga charakteryzują się zwalczaniem opozycji i dominacją w polityce stworzonej przez niego Partii Demokratycznej Gwinei Równikowej. Prezydent krytykowany jest przez organizacje międzynarodowe za korupcję, nadużycia władzy, czerpanie zysków ze sprzedaży ropy naftowej, łamanie praw człowieka i kult własnej osoby. W polityce zagranicznej stara się zachować przyjazne stosunki z państwami, z którymi Gwinea Równikowa współpracuje znacząco w sektorze naftowym: Hiszpanią, Francją i Stanami Zjednoczonymi.

W listopadzie 2021 r. Teodoro Obiang Nguema Mbasogo został wybrany na kongresie swojej partii jako kandydat na szóstą kadencję w wyborach w 2023 r.

Teodoro Obiang Nguema Mbasogo urodził się w 1942 w mieście Acoacán, niedaleko Mongomo w prowincji Wele-Nzas, we wschodniej części kraju przy granicy z Gabonem. Był trzecim z dziesięciorga dzieci Nguemy Eneme Obamy oraz Mbasogo Ngui. Należał do klanu Esangui grupy etnicznej Fang^[1][2][3].

W 1950 rozpoczął naukę w Szkole w Mongomo. W 1958, w uznaniu za osiągnięcia w nauce, został przeniesiony do grupy szkolnej „Cardenal Cistnero” w Ebibeyin. W tym samym roku zaczął naukę w Szkole Misyjnej Księży „Claretrados” w Bacie i został ochrzczony w wierze katolickiej^[1][2].

W czerwcu 1963 został kadetem Straży Terytorialnej i brał udział w szkoleniu w Malabo. 15 września 1963 wstąpił do prestiżowej Akademii Wojskowej Generała Francisco Franco w Saragossie w Hiszpanii. Ukończył ją w 1965, specjalizując się w dziedzinie obsługi pojazdów wojskowych^[1][2][3].

W czasie rządów swego wuja, pierwszego prezydenta Gwinei Równikowej Francisco Macías Nguemy (1968–1979), rozpoczął karierę w strukturach wojskowych. 5 lipca 1965 został podporucznikiem Straży Terytorialnej Gwinei Równikowej i przez kolejne lata służył w różnych jednostkach. 20 listopada 1969 został awansowany do stopnia porucznika Gwardii Narodowej, przejmując w grudniu odpowiedzialność za wszystkie siły obrony stołecznego regionu Malabo. 8 lipca 1970 został mianowany na stanowisko dyrektora planowania i zasobów w Ministerstwie Obrony. 19 kwietnia 1971, w uznaniu zasług w czasie tłumienia antyrządowego zamachu stanu, został awansowany na kapitana^[1][2].

21 czerwca 1976 objął stanowisko sekretarza generalnego w Ministerstwie Sił Zbrojnych. W 1979 został wiceministrem sił zbrojnych oraz podpułkownikiem. 31 stycznia 1981 otrzymał stopień pułkownika^[1][2].

Reżim Francisco Macíasa Nguemy był jednym z najkrwawszych w Afryce. Cechował się licznymi represjami i łamaniem praw człowieka. Z obawy przed zbrodniczymi działaniami, 1/3 populacji kraju uciekła do państw ościennych. Wśród ofiar znalazł się brat Obianga, który został stracony za żądanie wypłaty zaległego uposażenia. 3 sierpnia 1979 Obiang Nguema stanął na czele wojskowego zamachu stanu, który doprowadził do obalenia 11-letniej dyktatury jego wuja. 18 sierpnia został jednogłośnie wybrany przewodniczącym Najwyższej Rady Wojskowej, junty wojskowej, która przejęła rządy w kraju. 18 października 1979 został zaprzysiężony na tym stanowisku^[2][3].

W momencie zamachu Macias uciekł ze stolicy, został jednak schwytany i postawiony przed Specjalnym Sądem Wojskowym. Został oskarżony o ludobójstwo, wielokrotne morderstwa, defraudację funduszy państwowych oraz inne przestępstwa. Uznany winnym wszystkich zarzucanych mu czynów, 29 września 1979, wyrokiem sądu został rozstrzelany^[4]. Rząd Hiszpanii jako pierwszy uznał nowe władze oraz zaoferował pomoc finansową i techniczną^[5]. Obiang ogłosił przywrócenie rządów prawa i zerwanie z represyjnymi działaniami swego poprzednika, jednak utrzymał zakaz działalności partii politycznych i sprawował władzę poprzez Najwyższą Radę Wojskową, która zdominowana była przez członków jego własnego klanu Esangui^[6].

Z powodu rosnącej presji ze strony opozycyjnych grup na uchodźstwie i potrzeby zagwarantowania międzynarodowej pomocy finansowej, zmuszony był uczynić pewne polityczne ustępstwa. Jednym z jego posunięć było ułaskawienie dawnych więźniów politycznych^[2][3]. W grudniu 1981 w skład Najwyższej Rady Wojskowej weszli pierwsi cywile. W 1982 opracowano projekt nowej konstytucji. W referendum z 15 sierpnia 1982 poparło ją 95,38% obywateli. Konstytucja gwarantowała ochronę praw człowieka i ograniczoną formę społecznej reprezentacji w organach władzy. Jednocześnie, razem z przyjęciem konstytucji, obywatele opowiedzieli się za objęciem przez Obianga stanowiska prezydenta na okres 7-letniej kadencji. W sierpniu 1983 odbyły się wybory parlamentarne, w których 41 deputowanych, wyznaczonych przez prezydenta, zostało jednogłośnie wybranych do Izby Reprezentantów^[1][5][6][7].

W latach 80. XX w. rządy Obianga były kilkakrotnie naznaczone zamachami stanu. Do pierwszej próby zamachu doszło w kwietniu 1981, a następnie w maju i w listopadzie 1983. W styczniu 1986 prezydent wzmocnił swoją kontrolę nad wojskiem, obejmując stanowisko ministra obrony. W lipcu 1986 doszło do czwartej próby zamachu stanu. Szturm starszych oficerów na pałac prezydencki w Malabo został stłumiony przez wojsko wierne głowie państwa. W następnym miesiącu, domniemany lider zamachu, Eugenio Abeso Mondu, został skazany na śmierć i stracony, a 12 innych osób otrzymało wyroki więzienia^[5].

W sierpniu 1987 Obiang Nguema ogłosił utworzenie Partii Demokratycznej Gwinei Równikowej (PDGE, Partido Democrático de Guinea Ecuatorial), jako jedynej legalnie działającej w kraju. W wyborach w lipcu 1988 jej przedstawiciele zdobyli 99,2% głosy poparcia i wszystkie mandaty w parlamencie^[5][7]. W wyborach prezydenckich z 25 czerwca 1989 (pierwszych od czasu niepodległości) Obiang, jako jedyny kandydat, z wynikiem 99,96% głosów poparcia, zapewnił sobie reelekcję na stanowisku prezydenta na kolejną 7-letnią kadencję^[1]. Przedstawiciele grup opozycyjnych skrytykowali sposób przeprowadzenia wyborów i uznali ich wynik za nieważny^[5].

Na początku lat 90. XX w. prezydent w dalszym ciągu sprzeciwiał się wprowadzeniu systemu wielopartyjnego i w grudniu 1990 uwięził 30 aktywistów domagających się zmian demokratycznych. Organizacja Amnesty International oskarżyła władze Gwinei Równikowej o więzienie i torturowanie przeciwników politycznych i śmierć 6 osób przetrzymywanych w areszcie. W kwietniu 1991 partie opozycyjne utworzyły na wychodźstwie wspólną koalicję. W sierpniu 1991 delegaci PDGE, na kongresie partii, opowiedzieli się za uchwaleniem nowej demokratycznej konstytucji, legalizującej działalność innych partii politycznych i znoszącej ograniczenia wobec mediów. Pod naporem środowisk krajowych i zagranicznych, prezydent zgodził się rozpocząć prace nad projektem nowej konstytucji. W listopadzie 1991, w narodowym referendum, 98,4% głosujących poparło jej projekt^[7]. W styczniu 1992 przepisy prawa weszły w życie i oficjalnie wprowadziły w kraju swobodę działalności partii politycznych oraz wolność zgromadzeń i demonstracji^[6]. Opozycja odrzuciła jednak przepisy ustawy zasadniczej, uznając je za zbyt rygorystyczne. Nowa konstytucja znosiła limit kadencji prezydenta, wprowadzała zakaz kandydowania w wyborach osobom niezamieszkującym Gwinei przez co najmniej 10 lat i wprowadzała obowiązek wysokich opłat rejestracyjnych dla partii politycznych, które dodatkowo nie mogły pochodzić ze źródeł zagranicznych. W styczniu 1992 prezydent powołał nowy rząd, składający się wyłącznie z członków PDGE, a służby bezpieczeństwa kontynuowały aresztowania przedstawicieli opozycji^[5].

W lutym i marcu 1993 Obiang spotkał się z przedstawicielami opozycji w celu wynegocjowania „paktu narodowego”, mającego ułatwić przeprowadzenie wyborów parlamentarnych. Pakt miał gwarantować swobodę działalności organizacji politycznych i równy dostęp do środków masowego przekazu. Rząd nie dotrzymał jednak umowy i dokonał aresztowania wielu przeciwników politycznych. W sierpniu 1993 na wyspie Annobón doszło do starć zwolenników opozycji z siłami bezpieczeństwa. Prezydent o podsycanie zamieszek oskarżył władze hiszpańskie, czemu te jednak zdecydowanie zaprzeczyły^[5].

W wyborach w listopadzie 1993 PDGE zdobyła 68 z 80 mandatów w Izbie Reprezentantów. Wybory zostały zbojkotowane przez większość partii opozycyjnych w proteście przeciw odmowie wyrażenia zgody przez Obianga na obecność międzynarodowych obserwatorów. Pod naciskiem międzynarodowych darczyńców, w 1995 prezydent zgodził się zmienić restrykcyjne prawo wyborcze, skracając okres wymaganego domicylu przed startem w wyborach z 10 do 5 lat^[5].

W lutym 1995 Obiang Nguema oskarżył kilkunastu działaczy opozycji o antyrządowy spisek. Jednym z oskarżonych był lider partii PPGE (Pertido del Progreso de Guinea Equatorial), Severo Moto Nsa. W kwietniu wszyscy zostali uznani za winnych i skazani na kary więzienia. Moto Nsa otrzymał karę 27 lat pozbawienia wolności. Proces i wyrok zgodnie potępiły rządy państw trzecich. W sierpniu, po spotkaniu z delegacją prezydenta Francji Jacques’a Chiraca, prezydent Obiang nieoczekiwanie ułaskawił wszystkich skazanych członków PPGE^[5].

25 lutego 1996 Obiang Nguema wziął po raz drugi udział w wyborach prezydenckich. Wybory zostały zbojkotowane przez opozycję, a urzędujący prezydent zdobył 97,85% głosów poparcia^[7]. W sierpniu 1996 awansował siebie na stopień generała. W listopadzie 1995 sąd wojskowy uznał 11 oficerów winnych spiskowania przeciw głowie państwa i skazał ich na kary więzienia. W sierpniu 1997 lider opozycji Moto Nsa i 11 innych działaczy zostało oskarżonych o zdradę stanu. Moto Nsa otrzymał wyrok 101 lat więzienia in absentia, po czym wyjechał do Hiszpanii, gdzie uzyskał azyl polityczny. Jego partia PPGE została rozwiązana. W lutym 1998 rząd wprowadził nowe prawo wyborcze, zakazujące partiom politycznym formowania koalicji^[5].

W styczniu 1998 uzbrojeni napastnicy przeprowadzili trzy ataki na cele wojskowe na wyspie Bioko. O zamach zostali oskarżeni członkowie separatystycznego ruchu MAIB (Movimento para la Autodeterminación de la Isla de Bioko). Tworzyli go głównie członkowie ludu Bubis, którzy wkrótce zostali aresztowani. W maju ponad 100 z nich zostało skazanych pod zarzutem terroryzmu i zdrady stanu na kary więzienia, a 15 na karę śmierci. We wrześniu prezydent Obiang, pod naciskiem opinii międzynarodowej, zamienił skazanym karę śmierci na karę dożywotniego więzienia. W lipcu 1998 jeden z zatrzymanych liderów MAIB zmarł w areszcie, co wywołało liczne głosy potępienia na temat warunków więziennych w Gwinei Równikowej^[5].

W wyborach parlamentarnych z 7 marca 1999 prezydencka Partia Demokratyczna Gwinei Równikowej (PDGE) zdobyła 75 z 80 mandatów w Izbie Reprezentantów. Opozycja odrzuciła wyniki wyborów i bezskutecznie domagała się ich anulowania, a partię władzy oskarżyła o łamanie prawa wyborczego^[5][7][8].

W marcu 2002 ponad 140 członków grup opozycyjnych zostało aresztowanych pod zarzutem planowania zamachu stanu przeciw władzy prezydenta. W czerwcu 68 z nich otrzymało wyroki skazujące na ponad 20 lat więzienia. W lipcu 2002 w więzieniu zmarł Juan Ondo Nguema, skazany miesiąc wcześniej funkcjonariusz policji. Wywołało to kolejne zaniepokojenie opinii międzynarodowej i pytania na temat warunków przetrzymywania więźniów w Gwinei Równikowej. Opozycja stwierdziła, że śmierć policjanta była spowodowana obrażeniami, jakich doznał w trakcie przebywania w areszcie^[5].

Już w lipcu 2001 prezydent Obiang został ogłoszony kandydatem PDGE w przyszłych wyborach prezydenckich. Choć wybory zgodnie z prawem powinny odbyć się w lutym 2003, w listopadzie 2002 prezydent zmienił ich datę na 15 grudnia 2002. Start w wyborach zadeklarował lider opozycyjnej partii CPDS (Convergencia para la Democracia Social), Celestino Bonifacio Bacale, jednakże w dniu głosowania, on, jak i pozostali kandydaci opozycji, ogłosili wycofanie swoich kandydatur w proteście przeciw nieprawidłowościom w procedurze wyborczej. Zarzucili rządzącym nieprzestrzeganie tajności głosowania, zastraszenia wyborców i niewystarczającą liczbę kart do głosowania dla kandydatów opozycji^[9]. Rząd określił ich ruch jako działanie „nieracjonalne i antydemokratyczne”. Według oficjalnych wyników wyborów, prezydent Obiang zdobył 97,1% głosów poparcia. Wybory zostały skrytykowane przez Unię Europejską, która wezwała władze do zagwarantowania amnestii przedstawicielom opozycji. Pomimo wezwań prezydenta skierowanych do opozycji z prośbą o przyłączenie się do nowego „rządu jedności narodowej, największe ugrupowania odmówiły udziału w sprawowaniu władzy. Do nowego rządu weszli dwaj synowie Obianga. Teodoro Nguema Obiang Mangue objął stanowisko ministra stanu ds. infrastruktury i leśnictwa, a Gabriel Mbegha Obiang Lima stanowisko sekretarza stanu ds. górnictwa i zasobów hydrowęglowych^[5][10]. W wyborach parlamentarnych z 24 kwietnia 2004 PDGE, wraz z koalicją partii sojuszniczych, zdobyła 98 mandatów w 100-osobowym parlamencie. Pozostałe 2 miejsca zdobyła opozycyjna CPDS^[7].

Na początku marca 2004 prezydent Obiang ogłosił wykrycie spisku mającego na celu przeprowadzenie w kraju zamachu stanu przeciwko jego władzy. Spiskowcy mieli zmierzać do przejęcia bogatych zasobów ropy naftowej i ustanowienia nowych władz. W Gwinei Równikowej zatrzymanych zostało 15 osób oskarżonych o udział w zamachu^[11]. O przygotowanie zamachu został oskarżony znany najemnik Simon Mann. 7 marca 2004 władze Zimbabwe zatrzymały Manna na lotnisku w Harare, razem z grupą 64 innych osób, na pokładzie samolotu wypełnionego po brzegi bronią^[12]. Według Manna, broń ta nie była przeznaczona jednak do dokonania zamachu w Gwinei Równikowej, lecz do ochrony kopalni węgla w Demokratycznej Republice Konga. Rząd w Zimbabwe skazał go na 7 lat więzienia za nielegalne nabycie broni. W lutym 2008 odbyła się jego ekstradycja do Gwinei Równikowej, gdzie w lipcu 2008 został skazany za planowanie zamachu stanu na 34 lata więzienia^[13].

Rząd Gwinei Równikowej utrzymywał, że w zamach zaangażowane były służby USA, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii. Jednym z inspiratorów miał być również syn byłej premier brytyjskiej, Mark Thatcher. Sam Simon Mann w swoich zeznaniach potwierdził częściowo te przypuszczenia i ujawnił, że jego mocodawcy planowali uczynić Severo Moto Nsá, premiera rządu Gwinei Równikowej na uchodźstwie, nowym prezydentem Gwinei Równikowej^[14].

2 listopada 2009 prezydent Obiang ułaskawił Simona Manna z powodów humanitarnych, w związku ze stanem jego zdrowia i dał mu 24 godziny na opuszczenie Gwinei Równikowej. Mann w 2008 przeszedł operację usunięcia przepukliny. Doradca Obianga oznajmił, że prezydent uznał, iż Mann ze względu na stan zdrowia powinien żyć w pokoju razem ze swoją rodziną^[15][16]. Mann wyraził wdzięczność prezydentowi za ułaskawienie i żal za udział w spisku, w którym jak powiedział był „pionkiem”, po czym wyjechał do Wielkiej Brytanii^[17].

W sierpniu 2006 do dymisji podał się cały gabinet premiera Biteo Boricó po tym, jak prezydent oskarżył go o korupcję, ignoranctwo i złe administrowanie^[18].

29 lutego 2008 Obiang wyznaczył nowy kalendarz wyborczy. Tego samego dnia rozwiązał parlament i zarządził nowe wybory parlamentarne na 4 maja 2008^[19]. W wyborach parlamentarnych z 4 maja 2008 Partia Demokratyczna Gwinei Równikowej (PDGE) zdobyła 99 spośród 100 miejsc w Izbie Reprezentantów. Pozostały mandat uzyskał przedstawiciel opozycyjnej partii CPDS, Plácido Micó Abogo. W niektórych okręgach partia prezydenta otrzymała 100% głosów. Opozycja zarzuciła rządzącym fałszerstwa wyborcze i zastraszanie wyborców^[20][21].

W lipcu 2008, po prezydenckiej krytyce oraz zarzutach o korupcji i złym zarządzaniu, do dymisji podał się rząd premiera Ricardo Mangue Obamy Nfubei. Premier oświadczył, że jego rząd „nie jest w stanie spełnić oczekiwań prezydenta”. Prezydent określił rząd Mangue Obamy jako „jeden z najgorszych, jakie kiedykolwiek sformowano”. Oskarżył też rząd o próbę destabilizacji kraju, a jednego z ministrów o zaangażowanie w próbę zamachu stanu w 2004^[22][23]. Nowym szefem rządu mianował Ignacio Milam Tanga^[24][25].

W okresie czwartej prezydentury Obianga doszło do kilku incydentów o charakterze zbrojnym lub zamieszek. W grudniu 2007 w Bacie i Malabo doszło do starć na tle etnicznym po tym, jak administracja oskarżyła obywateli Kamerunu o dokonanie napadu na bank. Obywatele tego państwa, w obawie przed przemocą, szukali schronienia w placówkach dyplomatycznych swojego kraju^[26]. 17 lutego 2009 władze Gwinei Równikowej oskarżyły nigeryjskich bojowników z Ruchu na Rzecz Wyzwolenia Delty Nigru (MEND, Movement for the Emancipation of the Niger Delta) o ostrzelanie pałacu prezydenckiego w Malabo. W chwili ostrzału prezydent przebywał poza pałacem. Strzały słychać było przez kilka godzin w godzinach porannych. Władze rozlokowały na ulicach miasta wojsko i zorganizowały punkty kontrolne dla mieszkańców. MEND zaprzeczył jednak jakiemukolwiek udziałowi w incydencie^[27]. Następnego dnia prezydent poinformował o aresztowaniu 15 bojowników z MEND oraz zabiciu kolejnych kilkunastu w czasie działań obronnych i pościgu^[28].

Ważną sprawą, pozostającą w centrum zainteresowania opinii publicznej w Gwinei Równikowej i zagranicą jest kwestia sukcesji po prezydencie Obiangu. Zmaga się on bowiem prawdopodobnie z rakiem prostaty i miewa kłopoty z sercem. Na jego następcę wydaje się wyrastać syn, Teodorín Nguema Obiang, który zajmuje stanowisko ministra w gabinecie^[29].

 Osobny artykuł: Wybory prezydenckie w Gwinei Równikowej w 2009 roku.

Zgodnie z prawem kolejne wybory prezydenckie w Gwinei Równikowej powinny były odbyć się pod koniec 2009. Wbrew temu, 29 lutego 2008 Obiang zapowiedział przeprowadzenie wyborów dopiero w 2010^[19]. Po ponad półtora roku zmienił jednak zdanie i dekretem z 15 października 2009 ogłosił ich organizację 29 listopada 2009. Ogłoszenie nowego terminu wyborów na 45 dni przed głosowaniem wywołało niezadowolenie w szeregach opozycji, która stwierdziła, że tak krótki okres czas uniemożliwi jej odpowiednie przygotowanie się i organizację kampanii wyborczej^[30].

Prezydent Obiang od początku był zdecydowanym faworytem wyborów. Jego jednym realnym rywalem mógł być tylko Plácido Micó Abogo, który jako jedyny przedstawiciel opozycji zasiadał w parlamencie. Według oficjalnych wyników, Obiang zdobył 95,37% głosów poparcia, przy frekwencji sięgającej 93%. Micó Abigo, który uzyskał, 3,55% głosów, odrzucił wyniki i oskarżył władze o fałszerstwa. Międzynarodowe organizacje pozarządowe, w tym Human Rights Watch, oświadczyły, że wybory nie spełniły standardów demokratycznych. Wskazywały na szereg uchybień w czasie kampanii wyborczej i w trakcie procesu zliczania głosów^[31][32][33].

Najważniejszym partnerem w polityce zagranicznej przez większość prezydentury Obianga pozostawała Hiszpania, dawna metropolia kolonialna. W chwili obejmowania władzy, Obiang zwrócił się do Hiszpanii z prośbą udzielenia mu szerokiej pomocy, co doprowadziło do odzyskania przez nią wpływów w Gwinei Równikowej, po kilku latach napięć w okresie rządów Maciasa. Kraje podpisały stałe porozumienia dotyczące współpracy gospodarczej i technicznej, stosunków własnościowych i relacji handlowych^[34]. Stosunki z Hiszpanią pogorszyły się dopiero na początku lat 90. XX w., wraz z pojawieniem się raportów o korupcji, niewłaściwym używaniu środków pomocowych i łamaniu praw człowieka przez administrację prezydenta. Do kryzysu doszło w grudniu 1993, kiedy hiszpański konsul został wydalony z Baty pod zarzutem „wtrącania się w wewnętrzne sprawy kraju” po tym, jak spotkał się z przedstawicielami opozycji. Hiszpania odwołała wówczas swojego ambasadora i z początkiem stycznia 1994 zredukowała o 50% pomoc finansową. Swoją pomoc wstrzymała również Unia Europejska, a UNDP zawiesił część ze swoich programów. W kwietniu 1994 rozpoczęto dwustronne rozmowy międzyrządowe, mające na celu przywrócenie pomocy. W czerwcu, po serii spotkań z Obiangem i przedstawicielami opozycji, uzgodniono stopniowe przywracanie pomocy gospodarczej dla kraju, wraz z monitorowaniem procesu demokratyzacji i przestrzegania praw człowieka. Stosunki administracji Obianga z Hiszpanią poprawiły się znacząco w 1996, po objęciu władzy przez prawicowy gabinet premiera José Maríi Aznara. W 1997 rządy dwóch państw ogłosiły rapprochement – nowe otwarcie we wzajemnych stosunkach. Wywołało to obawy gwinejskiej opozycji o zmniejszenie się nacisków społeczności międzynarodowej na proces demokratyzacji. W drugiej połowie 1997, na wzrost napięcia w stosunkach dwustronnych przyczynił się fakt udzielania schronienia przez hiszpańskie władze opozycjoniście, Severo Moto Nsa. W 1999 państwa podpisały trzyletni pakt o współpracy, który nie zawierał żadnych warunków wstępnych i nie odnosił się w jakikolwiek sposób do sytuacji politycznej w Gwinei Równikowej. W marcu i październiku 2001 prezydent Obiang złożył wizytę w Madrycie, gdzie spotkał się z premierem Aznarem. W ramach polityki rapprochement rozpoczęto rozmowy o umorzeniu części gwinejskich długów wobec Hiszpanii, a hiszpańska stacja radiowa uzyskała koncesję na transmisję w Gwinei Równikowej^[35]. Stosunki z Hiszpanią uległy pogorszeniu w 2004, po próbie dokonania w Gwinei Równikowej zamachu stanu. Prezydent Obiang zarzucał hiszpańskim władzom, że wiedziały o planach jego organizacji. Dodatkowo Hiszpania w dalszym ciągu udzielała schronienia opozycyjnemu politykowi, Severo Moto Nsie. Pomimo tego, już po dojściu do władzy socjalistów, prezydent Obiang odwiedził Madryt w 2007^[34].

Na początku lat 80. XX w. Obiang podjął próbę ograniczenia wpływów hiszpańskich i ściślejszego powiązania kraju z francuskojęzyczną strefą gospodarczą. W grudniu 1983 Gwinea Równikowa została członkiem Unii Celnej i Gospodarczej Afryki Środkowej (Union douaniere et economique de l’Afrique centrale), przekształconej w 1999 we Wspólnotę Gospodarczą i Monetarną Afryki Środkowej (CEMAC, Communaute eonomique et monetaire en Afrique centrale). W sierpniu dołączyła do Banku Państw Afryki Środkowej (BEAC), a w styczniu 1985 weszła do strefy walutowej franka, zastępując dotychczasową walutę ekwele frankiem CFA. Wzrastający poziom francuskich wpływów w gospodarce miał odzwierciedlenie w regularnym uczestnictwie prezydenta Obianga w Szczytach Francusko-Afrykańskich i rozszerzeniu programu nauczania języka francuskiego w szkołach. W lutym 1998 język francuski został drugim oficjalnym językiem w Gwinei Równikowej. W marcu 2001 Obiang złożył wizytę w Paryżu, gdzie spotkał się z prezydentem Jakiem Chiraciem, omawiając plany rozszerzenia współpracy w przemyśle naftowym^[35].

Pod koniec lat 90. XX w. prezydent podjął próbę poprawy stosunków z UE. W styczniu 1998 UE ogłosiła jednakże, że nie podejmie współpracy z Gwineą Równikową do chwili znaczącego postępu kraju w przestrzeganiu praw człowieka. W odpowiedzi, Obiang zagroził wycofaniem się z Konwencji z Lomé. W 2001 UE uruchomiła 5-letni program rozwojowy dla Gwinei Równikowej w wysokości 11 mln USD^[35].

Prezydent Obiang starał się również nawiązać przyjacielskie relacje z państwami spoza Europy, szczególnie z ChRL i Koreą Północną. We wrześniu 1996 podpisał porozumienie o współpracy gospodarczej z Chinami, przedłużone w 2001 w czasie jego wizyty w Pekinie. Współpraca miała dotyczyć dziedziny infrastruktury i informatyzacji kraju. Dodatkowo prezydent uzyskał częściowe umorzenie długu państwowego i otwarcie nowej linii kredytowej. W lipcu 1998 Gwinea Równikowa nawiązała stosunki dyplomatyczne z Iranem i podpisała z nim porozumienie o współpracy w dziedzinie rolnictwa, opieki zdrowotnej i technologii. Prezydent utrzymywał również poprawne stosunki z państwami Ameryki Łacińskiej, a zwłaszcza z Kubą i Meksykiem. W czasie jego wizyty na Kubie w listopadzie 1999, państwa podpisały porozumienie o współpracy w dziedzinie zdrowia, edukacji i rolnictwa^[35].

Stosunki ze Stanami Zjednoczonymi pozostawały napięte w latach 90. XX w., w okresie rządów administracji Billa Clintona. W 1996 doszło do zamknięcia amerykańskiej ambasady w Malabo. Relacje między krajami uległy poprawie po 2001 i dojściu do władzy prezydenta George’a W. Busha. Państwa podjęły wówczas współpracę w dziedzinie gospodarczej i wojskowej. USA na początku XXI w. stały się największym inwestorem w Gwinei Równikowej, dokonując inwestycji głównie w sektorze naftowym. Po zamachach z 11 września 2001 państwa podjęły współpracę w dziedzinie wojskowej. USA zapewniły pomoc w zakresie szkolenia i zaopatrzenia gwinejskiego wojska w celu podejmowania przez nie skutecznych operacji antyterrorystycznych i współuczestniczenia w operacjach stabilizacyjnych razem z wojskiem amerykańskim^[34][35][36].

W Afryce, bardzo dobrze układała się współpraca Gwinei Równikowej z Marokiem, które od 1979 do 1994 utrzymywało w niej swój kontyngent wojskowy. W 1993 prezydent nawiązał stosunki dyplomatyczne z RPA, w 2000 nawiązał ścisłe relacje z Angolą, a rok później ustanowił oficjalne stosunki dyplomatyczne z Libią. Problemami naznaczone były stosunki z Nigerią, najludniejszym państwem Afryki. Państwa spierały się o podział bogatych w surowce mineralne wód. W 1988 Nigeria zagroziła nawet inwazją na wyspę Bioko z powodu rzekomego umieszczania na niej stacji satelitarnej. Sprawę zakończyło dopiero spotkanie przywódców dwóch państw w 1990. W 1994 państwa zgodziły się na powołanie międzynarodowej komisji w celu demarkacji granic morskich w Zatoce Gwinejskiej^[35]. Spory terytorialne Gwinea Równikowa toczyła również z Kamerunen i Gabonem, z którym nierozwiązany pozostał konflikt o przynależność wyspy Mbagne. Oba państwa rościły do niej pretensje, gdyż leżała w rejonie obfitującym w zasoby gazu ziemnego i ropy naftowej. W marcu 2003 konflikt ten odżył na nowo po tym, jak prezydent Gabonu Omar Bongo wysłał na wyspę oddziały paramilitarne. Stosunki z najbliższymi sąsiadami uległy pogorszeniu w 2004, gdy po domniemanym zamachu stanu, Gwinea Równikowa wydaliła wielu obywateli państw ościennych. W grudniu 2007 doszło do napięć w stosunkach z Kamerunem po tym, jak władze oskarżyły obywateli tego kraju o dokonanie napadów na banki w Bacie. W 2009 kryzys w stosunkach z Nigerią wywołały oskarżenia władz o ostrzelanie pałacu prezydenckiego przez nigeryjskich bojowników z delty Nigru^[34][37].

Gospodarka Gwinei Równikowej do lat 90. XX w. w głównej mierze opierała się na rolnictwie i leśnictwie. Dopiero w ostatniej dekadzie ubiegłego stulecia, wraz z odkryciem zasobnych złóż ropy naftowej w Zatoce Gwinejskiej, nastąpił szybki rozwój przemysłu naftowego i wzrost dochodów państwa. Do 2002 zyski z wydobycia ropy stały się głównym źródłem dochodów budżetu, a jej zasoby szacowane są na 1,77 mld baryłek. Dochód narodowy na jednego mieszkańca wzrósł z 590 USD w 1998 do 10 000 USD w 2007^[34][35]. Ogromne zyski, uzyskiwane ze sprzedaży surowców, umożliwiły rządzącym konsolidację swojej władzy. Administracja prezydenta Obianga jest oskarżana o korupcję i czerpanie prywatnych korzyści z zajmowanych urzędów. Zyski ze sprzedaży ropy nie trafiają do zwykłych mieszkańców kraju, w 2005 Gwinea Równikowa znajdowała się na 121 (ze 177) pozycji w rankingu Wskaźnika Rozwoju Społecznego. Według ustaleń Stałej Podkomisji Śledczej amerykańskiego Senatu z 2004, prezydent Obiang czerpał osobiste profity od amerykańskich firm naftowych działających w Gwinei Równikowej, a jego depozyty w bankach w USA ocenione zostały na 3 mln USD. Według raportu Departamentu Stanu USA z 2005 na temat praw człowieka, korupcja występowała w Gwinei Równikowej na wszystkich szczeblach władzy^[34]. Magazyn „Forbes” w 2006 uznał Obianga za jednego z najbogatszych przywódców państwowych, z majątkiem wartym 600 milionów USD^[38].

W 2007 francuska policja śledcza odkryła, że Obiang Nguema i jego rodzina posiadają nieruchomości w luksusowych dzielnicach Paryża i na Lazurowym Wybrzeżu oraz dysponują flotą luksusowych samochodów. Organizacja Transparency International oskarżyła Obianga o zakup ich ze zdefraudowanych funduszy publicznych. 6 maja 2009 francuski sąd wszczął dochodzenie przeciwko Obiangowi oraz dwóm innym afrykańskim przywódcom: prezydentowi Gabonu Omarowi Bongo i prezydentowi Konga Denisowi Sassou-Nguesso, w sprawie kradzieży państwowych środków i zakup za nie nieruchomości i samochodów we Francji^[39]. 29 października 2009 sąd wstrzymał dochodzenie w tej sprawie, argumentując, że Transparency International nie ma kompetencji do występowania przed francuskimi sądami przeciw zagranicznym szefom państw. Prawnicy prezydenta Obianga wyrazili zadowolenie z tej decyzji, oświadczając, że „próby wykorzystania francuskiego wymiaru sprawiedliwości do niejasnych celów zostały skazane na niepowodzenie”. TI wyraziła żal z zakończenia dochodzenia i nazwała ten ruch „prawnie wątpliwym”^[40].

W 2011 roku policja francuska zajęła kolekcję luksusowych aut w posiadłości znajdującej się na 42 Avenue Foch (ścisłe centrum Paryża). Wśród nich znajdowały się m.in. Ferrari Enzo, Ferrari 599 GTO, 2 Bugatti 16.4 Veyron. Jak się okazało było to mienie należące do Teodoro Obiang-a Nguema Mbasogo. Zajęcie, a także śledztwo w sprawie posiadłości na lazurowym wybrzeżu oraz w Paryżu było możliwe dzięki wyrokowi Najwyższego Sądu Francji, który wyraził w październiku 2010 roku zgodę na śledztwo w tej sprawie oraz zajęcie mienia, uznając możliwość zakupu dzięki pieniądzom ze zdefraudowanych funduszy państwowych za niezgodną z prawem^[41].

Według wielu rodzimych i zagranicznych obserwatorów, reżim Obianga jest jednym z najbardziej skorumpowanych, etnocentrycznych i antydemokratycznych we współczesnym świecie. Obywatele Gwinei Równikowej nie mają możliwości zmiany władzy w sposób pokojowy i demokratyczny. Wybory prezydenckie z 1996 i 2002 nie zostały uznane za wolne i uczciwe, naznaczone były licznymi naruszeniami prawa i zostały zbojkotowane przez opozycję. Gwinea Równikowa jest państwem, zdominowanym przez prezydencką, Demokratyczną Partię Gwinei Równikowej (PDGE). Konstytucja gwarantuje szeroką władzę prezydenta, włącznie z prawem rządzenia za pomocą dekretów i nie przewiduje możliwości jego impeachmentu. Partie polityczne, choć zalegalizowane przez prawo, nie mogą być tworzone w oparciu o kryteria geograficzne czy etniczne, co znacznie utrudnia ich identyfikację z poszczególnymi grupami wyborców. Administracja Obianga ograniczyła wolność stowarzyszeń i zgromadzeń. Do organizacji zgromadzeń powyżej 10 osób, które według władz mają charakter polityczny, wymagana jest oficjalna zgoda. Władza ograniczyła również swobodę krajowych i zagranicznych podróży^[42][43][44].

W kraju nie istnieje niezależne sądownictwo, prawo jest rutynowo ignorowane przez działające bezkarnie służby bezpieczeństwa. Powszechne są bezprawne aresztowania i stosowanie tortur w czasie przesłuchań, a warunki więzienne należą do bardzo surowych. Nie mogą skutecznie funkcjonować krajowe organizacje obrony praw człowieka, a działalność międzynarodowych organizacji jest ograniczana. Choć wolność prasy jest zagwarantowana w konstytucji, administracja Obianga w praktyce ją ogranicza. Prawie wszystkie media drukowane, radiowe i telewizyjne są jednostkami państwowymi i podlegają ścisłej kontroli. Wszyscy dziennikarze muszą być zarejestrowani, a prawo prasowe przewiduje obowiązkową cenzurę wszelkich publikacji. Władza nie respektuje praw kobiet i dzieci. Kobiety są obiektem przemocy i nie mają równych szans edukacyjnych. Monopol na sprawowanie władzy posiada grupa etniczna Fang, z której wywodzi się prezydent. Pozostałe grupy, w tym grupa etniczna Bubi, są marginalizowane i dyskryminowane w życiu społeczno-politycznym^[42].

Według raportu Amnesty International z 2008, władze Gwinei Równikowej kontynuowały ograniczanie wolności wypowiedzi, zastraszały i dokonywały aresztowań działaczy politycznych. Służby bezpieczeństwa stosowały tortury wobec zatrzymanych, a sądy ferowały nieuczciwe wyroki w procesach^[45].

Rządy Obianga charakteryzuje propagowanie kultu własnej osoby. Prezydent czyni to na wiele sposobów, jednym z nich jest wygłaszanie publicznych przemówień, w których składa on hołd sobie samemu. Innym przejawem kultu była transmisja publicznego radia z 2003, w której ogłoszono, że prezydent jest „niczym Bóg w niebie” i posiada „wszelką siłę nad ludźmi i rzeczami”. Zadeklarowano w jej trakcie, że jest on w „w stałym kontakcie z Wszechmogącym”, dostaje od niego siłę i z tego powodu może swobodnie decydować o śmierci innych^[46].

Wiele budynków w Gwinei Równikowej posiada prezydenckie logo, w miastach i wsiach jego imieniem nazywane są ulice, a na bazarach sprzedawana jest odzież z wizerunkiem Obianga. Podobnie jak jego wuj i wielu innych afrykańskich dyktatorów, jak Idi Amin czy Mobutu Sese Seko, również Obiang przyjął kilka zacnych tytułów: El Jefe (Szef), Lord Wielkiej Wyspy Bioko, Annobón i Río Muni, Wielki Generał Alifanfarón. Również jak w przypadku Amina, pojawiły się pogłoski o rzekomym kanibalizmie Obianga^[47][48].

Źródło: African Elections Database^[49], Presidente de la Republica^[50].

• Roger East, Richard Thomas, Profiles of people in power: the world’s government leaders, Routledge, 2003, ISBN 1-85743-126-X.
• Taylor & Francis Group, The Europa World Year Book 2003, Volume 2, Taylor & Francis, 2003, ISBN 1-85743-227-4.
• Taylor & Francis Group, Europa Publications • Africa South of the Sahara 2004, tom 33, Routledge, 2004, ISBN 1-85743-183-9.
• Taylor & Francis Group, Africa South of the Sahara 2003, Volume 32, Routledge, 2003, ISBN 1-85743-254-1.
• Raymond WR.W. Copson Raymond WR.W., The United States in Africa: Bush policy and beyond, London: Zed Books, 2007, ISBN 1-84277-915-X, OCLC 314413711 . Brak numerów stron w książce
• Adrian Karatnycky, Freedom in the World: The Annual Survey of Political Rights and Civil Liberties, Transaction Publishers, 2002, ISBN 0-7658-0977-X.
• John BJ.B. Quigley John BJ.B., The Genocide Convention. An International Law Analysis, Aldershot, England: Ashgate Publishing, 2006, ISBN 0-7546-4730-7, OCLC 290512288 . Brak numerów stron w książce