Szentendre

Szentendre
Herb	Flaga
Państwo	Węgry
Komitat	Pest
Powiat	Szentendre
Powierzchnia	43,82 km²
Populacja (I 2011); • liczba ludności; • gęstość	; 25 963; 592,49 os./km²
Nr kierunkowy	26
Kod pocztowy	2000, 2001
	Położenie na mapie Węgier Szentendre
	47°40′N 19°05′E/47,666667 19,083333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Szentendre – miasto w północnych Węgrzech, w komitacie Pest, nad Dunajem, 20 km na północ od Budapesztu, liczące 25 963^[1] mieszkańców (styczeń 2011).

Rozwinął się tu przemysł drzewny, maszynowy oraz papierniczy, funkcjonuje także port rzeczny^[2]. Szentendre jest ośrodkiem turystyczno-wypoczynkowym, działa tu także wiele muzeów.

Historia

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1009, ale tereny Szentendre były zasiedlone dużo wcześniej – szacuje się, że od 20 tysięcy lat. Mieszkali tutaj Illyrowie, Erawiskowie oraz Celtowie, a I wieku n.e. okolicę podbili Rzymianie, budując obóz wojskowy Ulcisia Castra (Wilczy zamek). W późniejszych wiekach wyrosłe obok niego miasto nosiło nazwę Castra Constantia.

Po odejściu Rzymian przez okolice Szentendre przechodziły różne plemiona i ludy – m.in. Longobardowie i Awarowie. W IX wieku osiedlili się Madziarzy. Nazwa miejscowości pochodzi od kościoła św. Andrzeja, który jako pierwszy stanął w najwyższym punkcie osady.

W średniowieczu do miasteczka zaczęli przybywać Serbowie – uchodźcy ze swojego kraju, podbijanego przez Turków. Pierwsza fala przybyszów miała miejsce po bitwie na Kosowym Polu w 1389, kolejna w XVI wieku po upadku Belgradu. Wkrótce potem ta część Węgier także znalazła się pod osmańską okupacją, Serbowie jednak pozostali w mieście, tworząc silne skupisko słowiańskie. W XVIII Szentendre nadal pozostawało enklawą narodowościową – w 1720 88% mieszkańców było południowymi Słowianami (głównie Serbowie, ale też Chorwaci), mieszkali w mieście również Niemcy, Słowacy oraz Grecy. Z tego okresu pochodzi spora część zabytkowej zabudowy – barokowe budynki z elementami charakterystycznymi dla południowej Europy i prawosławne świątynie. Jedną z podstaw gospodarki stała się uprawa winorośli – miasto było centrum winiarstwa w środkowych Węgrzech.

W XIX wieku część Serbów zaczęła wracać do odzyskującej niezależność ojczyzny. Ich liczba spadła do 20%, a ich miejsce zajmowali przybysze ze Słowacji oraz Węgrzy. Niektóre cerkwie zamieniono na kościoły katolickie lub ewangelickie. Potomkowie Serbów żyją w mieście do dnia dzisiejszego, ale niewielu z nich posługuje się językiem przodków oraz kultywuje stare obyczaje.

W 1888 Szentendre otrzymało połączenie kolejowe z Budapesztem (kolejka HÉV). W drugiej połowie XIX i w XX wieku miasto upodobali sobie artyści, pracując tutaj i wystawiając swoje prace w miejscowych galeriach.

W 1989 Szentedre podpisało umowę partnerską z niemieckim miastem Wertheim, a po upadku komunizmu otworzyło się w jeszcze większym stopniu dla turystów, którzy z powodu bliskości stolicy przybywają tutaj tłumnie.

Zabytki i najważniejsze atrakcje

Miasto jest pełne krętych i wąskich lub bardzo wąskich uliczek. Turystów przyciąga pasaż nad Dunajem oraz liczne kawiarnie i restauracje. Głównym placem jest Fő tér z barokową i rokokową zabudową. Na jego środku znajduje się krzyż morowy z 1763, ustawiony jako podziękowanie za ustąpienie epidemii.

Pozostałe obiekty i miejsca warte obejrzenia:

Ruiny obozu rzymskiego Ulcisia Castra.
Cerkiew Požarevicka z XVIII wieku – powstała w miejscu pierwszej drewnianej cerkwi serbskiej.
Cerkiew Zwiastowania z połowy XVIII wieku, w stylu rokoko z bogatą kolekcją ikon. Obecnie greckokatolicka.
Cerkiew Przemienienia Pańskiego, wzniesiona przez fach grabarzy w latach 1741–1776. Co roku w sierpniu odbywa się tutaj uroczystość poświęcenia winogron.
Cerkiew Belgradzka z ikonostasem z 1790.
Dawna barokowa cerkiew Opovacska, obecnie ewangelicka, oraz kościół katolicki św. Piotra i Pawła, najstarszy w mieście z przełomu XIII i XIV.
Muzeum Prawosławnej Sztuki Sakralnej (Patriarka utca) – zbiory sztuki prawosławnej (głównie ikony).
Muzeum Ferenczyego (Görög utca) prezentuje prace węgierskiego impresjonisty Károlya Ferenczyego.
Muzeum Wina (Bogdányi utca) to jedyne takie muzeum w kraju, więc opisuje historię wszystkich rejonów winnych Węgier.
Muzeum Marcepanu – jedno z pierwszych na świecie.
Najstarszy na Węgrzech zegar słoneczny na Templom tér.
Skansen – Muzeum Wsi Szentendre (Szabadságforrás utca) – założony w 1967 największy w kraju, położony 4 kilometry za miastem; na wolnym powietrzu znajdują się obiekty pochodzące z różnych stron Węgier – 80 domów, 3 kościoły, 200 budynków gospodarczych. Czasem odbywają się pokazy rzemiosła ludowego.
Muzeum Margit Kovács – muzeum poświęcone węgierskiej rzeźbiarce.