Eisspeedway

Synagoga mniejsza w Kole

Synagoga mniejsza w Kole
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Koło

Budulec

cegła

Data budowy

początek XIX wieku

Data zburzenia

1945

Położenie na mapie Koła
Mapa konturowa Koła, w centrum znajduje się punkt z opisem „Synagoga mniejsza w Kole”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Synagoga mniejsza w Kole”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Synagoga mniejsza w Kole”
Położenie na mapie powiatu kolskiego
Mapa konturowa powiatu kolskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Synagoga mniejsza w Kole”
Ziemia52°11′37,9″N 18°37′48,7″E/52,193861 18,630194
Wnętrze synagogi w 1945 roku

Synagoga mniejsza w Kole – synagoga istniejąca niegdyś w Kole, na rogu ulicy Kuśnierczej i Nowego Rynku. Zburzona w 1945 roku.

Historia

Synagoga mniejsza do 1860 roku pełniła funkcję głównej synagogi w Kole. Po wybudowaniu synagogi wielkiej w latach 1854–1860 pełniła już tylko funkcję bet midraszu, jesziwy i koszerni[1]. Był to murowany budynek parterowy, pokryty dachówką[2], o powierzchni 419,10 metrów kwadratowych[3]. Według wspomnień mieszkańców miasta wnętrze synagogi składało się z dwóch sal[4]. Do synagogi przyległy był budynek siedziby gminy żydowskiej (podczas II wojny światowej Judenratu) i żydowskich szkół, posiadała także wspólne podwórze z mykwą[5].

Podczas II wojny światowej synagoga wykorzystywana była przez Niemców jako punkt przesiedleńczy. W synagodze na noc zatrzymywano Żydów wysyłanych do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem[6][7]. Żydzi zmuszeni byli maszerować 2 kilometry z dworca kolejowego do synagogi, gdzie następnie zabierano im pieniądze i wydawano za nie słomę. Następnie Żydzi byli wywożeni z synagogi samochodami do Chełmna[6][8]. W grudniu 1941 roku w synagodze i przyległej do niej siedzibie Judenratu zebrano do wywózki Żydów z kolskiego getta[6][9][10].

Według oględzin sędziego Władysława Bednarza z 10 czerwca 1945 roku budynek był otynkowany, a w środku, na środku sali, znajdowały się cztery kolumny na podstawach „kształtu sześcianów”, będące prawdopodobnie bimą. Na ścianach i piecu w synagodze znajdowały się także napisy wykonane przez przetrzymywanych w synagodze Żydów i polskich robotników przymusowych[5]. 18 czerwca Bednarz wraz z miejscowymi kobietami narodowości niemieckiej uporządkował pomieszczenia synagogi, a następnie wystąpił do Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Kole z prośbą o zabezpieczenie 4748 par butów, pozostawionych w synagodze przez przetrzymywanych tam Żydów[11][12].

Według niektórych źródeł budynek uległ spaleniu jesienią 1945 roku[5] i następnie został rozebrany[13]. W sprawie zniszczenia synagogi Bednarz żądał od starosty kolskiego wyjaśnień[11]. Do początku lat 80. XX wieku na miejscu synagogi działał sklep meblowy[13].

Przypisy

  1. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 72.
  2. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 71.
  3. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 75.
  4. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 78.
  5. ↑ a b c Nowicki 2019 ↓, s. 81.
  6. ↑ a b c Nowicki 2019 ↓, s. 79.
  7. ↑ Synagoga w Kole (ul. Kuśnierska) [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2024-05-25].
  8. ↑ Nowicki 2019 ↓, s. 80.
  9. ↑ Witkowski 2012 ↓, s. 56.
  10. ↑ Witkowski 2012 ↓, s. 60.
  11. ↑ a b Nowicki 2019 ↓, s. 82.
  12. ↑ Litka, Lorek i Pawlikowski 2018 ↓, s. 339.
  13. ↑ a b Nowicki 2019 ↓, s. 84.

Bibliografia

Quelle: https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga_mniejsza_w_Kole