Eisspeedway

SDSS J091709.55+463821.8

SDSS J091709.55+463821.8
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Rektascensja

09h 17m 09s[1]

Deklinacja

+46° 38′ 21″[1]

Odległość

7400 ly

Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy

układ podwójny białych karłów

Typ widmowy

D

Masa

J0917+46A 0,17 M
J0917+46B ≥ 0,28 M

Promień

J0917+46A 0,12 R

Wielkość absolutna

6,9m

Temperatura

11 288 ± 72 K

Alternatywne oznaczenia
WD J0917+4638, Cand 171

SDSS J091709.55+463821.8 (J0917+46) – gwiazda podwójna składająca się z dwóch białych karłów – J0917+46A i J0917+46B. J0917+46A jest bardzo nietypowym białym karłem, pod względem masy jest to najmniejsza znana gwiazda tego typu, a pod względem średnicy jest to największy znany biały karzeł[2].

Nazwa

Nazwa obiektu jest połączeniem akronimu SDSS oznaczającego, że został on odkryty w ramach Sloan Digital Sky Survey oraz współrzędnych astronomicznych oznaczających położenie obiektu na niebie[3]. Gwiazda nie ma nazwy potocznej.

Charakterystyka

Obiekt położony jest w odległości około 7400 lat świetlnych od Ziemi w pobliżu granicy gwiazdozbiorów Rysia i Wielkiej Niedźwiedzicy[4].

Absolutna wielkość gwiazdowa obiektu szacowana jest na 6,9m, a jego wiek na 470 milionów lat. Masa J0917+46A wynosi zaledwie 0,17 M i jest to najmniejszy znany biały karzeł. Temperatura powierzchni gwiazdy wynosi na 11 288 ± 72 K, a log g (grawitacja na powierzchni) = 5,48 ± 0,03. Promień gwiazdy wynosi około 0,12 R i jest około dziewięciokrotnie większy od promienia typowego białego karła o znacznie większej masie wynoszącej 0,6 M[5].

J0917+46A posiada niewidocznego towarzysza, J0917+46B, który także jest białym karłem. Obiekt nie został zaobserwowany bezpośrednio, ale jego istnienie zostało wyliczone na podstawie danych obserwacyjnych jego widocznego kompana. Druga gwiazda systemu ma masę wynoszącą ponad 0,28 M, prawdopodobnie zbliżoną do 0,36 M. Okres orbitalny obydwu gwiazd wynosi 7,5936 ± 0,0024 dni, położone są od siebie w odległości 0,007 j.a[6].

Ewolucja systemu

Po odkryciu J0917+46 wiadomo było, że odkryta gwiazda musi posiadać drugiego towarzysza, który jest odpowiedzialny za dramatyczną utratę masy przez tę gwiazdę. Gwiazda była zbyt młoda, aby mogła powstać w wyniku ewolucji z pojedynczej gwiazdy[4].

Tego typu układy składają się zazwyczaj z dwóch białych karłów lub białego karła i gwiazdy neutronowej. Obserwacje przy pomocy radioteleskopu Green Bank i satelity naukowego XMM-Newton prowadzącego obserwacje w zakresie promieniowania rentgenowskiego wykluczyły możliwość, aby towarzyszem J0917+46A była gwiazda neutronowa i z dużą dozą prawdopodobieństwa wykluczyły, aby drugim obiektem była czarna dziura[7]. Najbardziej prawdopodobną hipotezą jest, że niewidzialny towarzysz J0917+46A jest podobnie jak ta gwiazda białym karłem[6][7].

Początkowo układ składał się z dwóch gwiazd ciągu głównego, jedna z nich miała masę wynoszącą około dwóch mas Słońca, a druga była nieco mniejsza od Słońca. Bardziej masywna gwiazda ewoluowała szybciej od jej mniejszego towarzysza, przechodząc fazę czerwonego olbrzyma, a następnie stając się białym karłem. Znacznie później, około dziesięć miliardów lat po niej, także druga gwiazda systemu przeszła podobną ewolucję. Obydwie z gwiazd przechodząc etap czerwonego olbrzyma rozszerzały się znacznie tak, że ich gazowa otoczka obejmowała ich towarzysza co z jednego strony powodowało, że część ich materii była przejmowana przez drugą gwiazdę, a także spowalnianie ruchu orbitalnego drugiej gwiazdy i zmniejszanie się ich wspólnej orbity. Wzajemne oddziaływanie gwiazd spowodowało, że poruszają się one w odległości niewiele ponad miliona kilometrów z prędkością wynoszącą prawie 540 000 km/h obiegając się co 7,6 godzin i coraz bardziej zbliżając do siebie. Za około dziesięć miliardów lat dojdzie do ich połączenia w jedną gwiazdę[4].

Przypisy

  1. a b SDSS J091709.55+463821.8 w bazie SIMBAD (ang.)
  2. SDSS J091709.55+463821.8. jumk.de, 2007-04-18. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  3. The Sloan Digital Sky Survey. sdss.org. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  4. a b c Cosmic Weight Loss: The Lowest Mass White Dwarf. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, 2007-04-17. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  5. Mukremin Kilic, Carlos Allende Prieto, Warren R. Brown, D. Koester: The Lowest Mass White Dwarf. arxiv.org, 2007-02-13. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  6. a b Mukremin Kilic, Warren R. Brown, Carlos Allende Prieto, M. H. Pinsonneault, S. J. Kenyon: The Discovery of a Companion to the Lowest Mass White Dwarf. arxiv.org, 2007-04-13. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  7. a b Marcel Agueros, Craig Heinke, Fernando Camilo, Mukremin Kilic, Scott Anderson, Paulo Freire, Scot Kleinman, James Liebert, Nicole Silvestri: No Neutron Star Companion To The Lowest Mass SDSS White Dwarf. arxiv.org, 2009-06-29. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).