Rybitwa amazońska
| Phaetusa simplex[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1789) | |||
 osobnik dorosły w szacie godowej | |||
 osobnik dorosły w szacie spoczynkowej | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Phaetusa | ||
| Gatunek |
rybitwa amazońska | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Rybitwa amazońska[5] (Phaetusa simplex) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny rybitw (Sterninae) w rodzinie mewowatych (Laridae), zamieszkujący Amerykę Południową. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
Gatunek ten opisał Johann Friedrich Gmelin w 1789 roku, nadając mu nazwę Sterna simplex. Holotyp pochodził z Kajenny (obecnie Gujana Francuska)[2]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Phaetusa, którego jest jedynym przedstawicielem[5][6]. Autorzy Handbook of the Birds of the World oraz serwis Birds of the World wyróżniają dwa podgatunki[2][7][8]:
- P. s. simplex (J.F. Gmelin, 1789) – wschodnia Kolumbia na wschód do Trynidadu i na południe przez Amazonię
- P. s. chloropoda (Vieillot, 1819) – dorzecza rzek Paragwaj i Parana na południowy zachód po północno-środkową Argentynę (po prowincję Santiago del Estero, bardzo rzadko Córdobę); poza sezonem lęgowym odwiedza także Urugwaj.
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje P. simplex za gatunek monotypowy, gdyż uważa, że różnice między wyżej wymienionymi populacjami mają charakter ekokliny[6].
Występowanie
Występuje na większości obszaru Ameryki Południowej na wschód od Andów aż po północną Argentynę[6]; odrębna, izolowana populacja w zachodnim w Ekwadorze na zachód od Andów najprawdopodobniej wymarła[4][9]. Zimuje na rzekach i wybrzeżach[8]. Zabłąkane osobniki spotykane były m.in. w stanach Illinois, New Jersey, na Bermudach i Kubie[9].
Morfologia
Jest to większy gatunek rybitwy osiągający długość ciała 38–42 cm; masa ciała 208–247 g[8].
Czapeczka (gęstsze pióra na głowie) i lotki pierwszego rzędu czarne[10][9][8]. Ogon i krawędzie skrzydeł są szaro-popielate[9], lotki drugiego rzędu i pokrywy skrzydłowe duże – białe[8]. Masywny dziób koloru żółtego podobnie jak nogi i stopy[10][9]. W szacie spoczynkowej czoło białe[9]. Brak dymorfizmu płciowego[9]. Młode osobniki mają czapeczkę i skrzydła koloru brązowego[9].
Ekologia i zachowanie
Występuje blisko rzek, jezior, na łachach, okazjonalnie na wybrzeżach lagun[9][10].
Gatunek drapieżny, nad rzekami stadami lecą bardzo szybko, następnie zanurzają dziób i chwytają rybę[9]. Poza rybami łapią także owady w locie[9].
W okresie godowym rybitwy amazońskie w wielkich stadach gniazdują na plażach i wydmach[9]. Co ciekawe stada rybitw co roku zmieniają miejsca lęgów, najprawdopodobniej ze względu na występowanie drapieżników[9]. Gniazdo to dołek w piasku, samica składa od 2 do 3 brązowych jaj z brunatnym plamkowaniem[9].
Status i zagrożenia
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje rybitwę amazońską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2023 roku organizacja Wetlands International szacowała liczebność populacji na 35–125 tysięcy osobników, zaś jej trend oceniała jako stabilny[4][11]. Do zagrożeń dla gatunku należą m.in. prześladowanie przez węże czy wycinka lasów[9].
Przypisy
- ↑ Phaetusa simplex, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Large-billed Tern (Phaetusa simplex). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. (ang.).
- ↑ a b D. Lepage, Large-billed Tern Phaetusa simplex, [w:] Avibase [online] [dostęp 2025-01-28] (ang.).
- ↑ a b c Phaetusa simplex, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Bonaparte, 1838 - rybitwy (wersja: 2024-09-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-28].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-31]. (ang.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-01-28].
- ↑ a b c d e Gochfeld, M., J. Burger, G.M. Kirwan & E.F.J. Garcia: Large-billed Tern (Phaetusa simplex), version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-08-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Inni słodkowodni drapieżcy, [w:] David Alderton, Encyklopedia ptaków świata, Peter Barrett, Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 96, ISBN 978-83-8172-650-4.
- ↑ a b c Rybitwa amazońska (Large-billed Tern). [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-08-31]. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Large-billed Tern Phaetusa simplex. BirdLife International, 2025. [dostęp 2025-01-28]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).