Proporcjonalność odwrotna – zależność między dwiema zmiennymi wielkościami, w której ich iloczyn jest stały^[1]. Czasem zakłada się dodatkowo, że iloczyn ten jest niezerowy^[2][3][4].

Zależność tę można opisać wzorem:

Wielkości i nazywane są odwrotnie proporcjonalnymi. Każda z nich jest wprost proporcjonalna do odwrotności tej drugiej.

Wykresy takich funkcji w kartezjańskich układach współrzędnych są hiperbolami^[1]. Jeśli iloczyn wielkości jest dodatni, to gałęzie tej hiperboli znajdują się w I i III ćwiartce układu, a jeśli jest ujemny, to w ćwiartkach II i IV^[4].

• Długości boków prostokąta o stałym polu są odwrotnie proporcjonalne^[5].

• Dla ustalonej odległości lub drogi czas ruchu jednostajnego jest odwrotnie proporcjonalny do jego prędkości^[3]: .
• Dla dźwigni dwustronnej w równowadze odległość ciała od punktu podparcia jest odwrotnie proporcjonalna do jego ciężaru^[3]: .
• Objętość gazu gazu doskonałego i jego ciśnienie przy ustalonej temperaturze – prawo Boyle’a-Mariotte’a^[1]: .
• Ciśnienie i pole powierzchni przy ustalonej sile nacisku^[6]: .
• Masa ciała i jego przyspieszenie przy ustalonej sile wypadkowej^[6] – druga zasada dynamiki Newtona: .
• Siła ciążenia i kwadrat odległości dwóch ciał o ustalonych masach^[6] – prawo powszechnego ciążenia Newtona: .
• Długość fali jest odwrotnie proporcjonalna do jej częstotliwości^{[potrzebny przypis]}.

• Eric W.E.W. Weisstein Eric W.E.W., Inversely Proportional, [w:] MathWorld, Wolfram Research  (ang.). [dostęp 2024-09-16].