Paulina Ołowska

Paulina Ołowska w studio
Data i miejsce urodzenia	1976 Gdańsk
Alma Mater	School of the Art Institute of Chicago
Dziedzina sztuki	malarstwo, fotografia, grafika
Multimedia w Wikimedia Commons

Paulina Ołowska (ur. 1976 w Gdańsku^[1]) – polska malarka, fotografka, autorka kolaży, działająca na pograniczu performance’u, wideo, akcji społecznej i sztuki użytkowej. Polem jej artystycznych poszukiwań są modernistyczne utopie oraz badania nad twórczością artystów XX wieku, które łączy z własnymi działaniami twórczymi, nadając aktualność ideom niesłusznie zapomnianym. Charakterystycznym wątkiem w twórczości Ołowskiej jest zainteresowanie postawami kobiecymi w sztuce i poszukiwanie „protoplastek”, takich jak Alina Szapocznikow i Zofia Stryjeńska^[2]. Artystka mieszka i pracuje w Rabce-Zdroju.

Studiowała w School of the Art Institute of Chicago (1995-1996) oraz malarstwo i grafikę na Wydziale Malarstwa ASP w Gdańsku (1997-2000). Stypendystka Królewskiej ASP w Hadze (1988), Centro de Art Communication Visual (Arco) w Lizbonie (1998/1999), Center for Contemporary Art Kitakyushu (1999/2000) i Rijksakademie van Beeldende Kunsten w Amsterdamie (2001/2002).

Charakterystyczna dla twórczości Pauliny Ołowskiej jest synteza sztuk, artystka chętnie wykorzystuje w pracach różnorodne media, jak malarstwo, kolaż, instalację, performance, modę, muzykę, co pozwala jej wydobyć wyjątkowo bogatą gamę wrażeń artystycznych. Twórczość Ołowskiej jest wypadkową aktualnych doświadczeń i fascynacji artystki. Wspólną cechę jej prac stanowi romantyczna wizja sztuki jako nośnika pozytywnych utopii i wiara, że „sztuka może zmienić świat”. Do głównych zainteresowań Ołowskiej należą artystyczne utopie epoki modernizmu odnajdywane w założeniach wczesnego Bauhausu (projekt „Bauhaus Yoga”, 2001), kręgach rosyjskich konstruktywistów („Abstrakcja w procesie”, 2000), poszukiwaniach europejskiej awangardy początków XX wieku^[3].

W maju 2003 roku Ołowska wspólnie z Lucy McKenzie tymczasowo prowadziły podziemny bar Nova Popularna przy ul. Chmielnej w Warszawie, w którym co tydzień odbywały się koncerty i występy. Artystki zaprojektowały wnętrze baru, w tym murale, zasłony, meble i rzeźby oraz obsługiwały gości z pomocą przyjaciół i miejscowych. Po zamknięciu Novej Popularnej artystki zaczęły tworzyć prace, które miały upamiętnić i uhistorycznić ten projekt. Seria powstałych kolaży zawiera materiały wizualne, które zainspirowały bar, w tym obrazy dzieł sztuki takich jak „A Bar at the Folies-Bergère” Édouarda Maneta (1882) i „The Absinthe Drinker” Edgara Degasa (1875-76), a także wycinki modeli ze współczesnych magazynów mody i wnętrz w stylu Art Deco z publikacji poświęconych architekturze i designowi^[4].

Ołowska nie stroni również od performence’u. Prezentowany w Tate Modern w 2015 roku „The Mother An Unsavoury Play in Two Acts and an Epilogue” to adaptacja sztuki awangardowego dramaturga Stanisława Ignacego Witkiewicza z 1924 roku. Historia rozgrywa się w mieszczańskiej scenerii, w której halucynacje, schizofrenia, alkoholizm, obłęd i narkomania przeradzają się w surrealistyczne szaleństwo^[5].

Artystka często powraca do twórczości Zofii Stryjeńskiej (1891-1976), zgłębiając wizjonerskie wyobrażenia polskiej artystki dwudziestolecia międzywojennego. W pracy „Bożki słowiańskie” artystka bada koncepcję baletu Stryjeńskiej jako „wieńca ceremonii” projektując kostiumy według jej malarskiego cyklu o tym samym tytule z 1918 roku. Aktorzy ubrani w surrealistyczne stroje, z ogromnymi nakryciami głowy, ozdobione pawimi piórami i łodygami pszenicy, przedstawiają fantazyjne postaci ze słowiańskiej mitologii i folkloru: boginie psot, pomyślności, losu, wiosny, zimy i nieba. Oryginalna partytura amerykańskiego artysty Sergeia Tcherepnina łączy kosmiczne dźwięki z tradycyjnymi mazurkami, polkami i oberkami, a także z „duchowym disco” i lokalną tradycją muzyczną Val Gardeny^[6].

Inspiracją dla „Alfabetu” Pauliny Ołowskiej była książka „ABECEDA” Karela Teige, kluczowej postaci czeskiej awangardy, który w 1926 roku we współpracy z Milcą Mayerovą stworzył eksperymentalny „ruchomy alfabet”. Nawiązując do projektu Teige, Ołowska łączy rytmiczność z konstruktywistyczną fascynacją typografią i wskazuje na retoryczną funkcję tańca: troje performerów układając swoje ciała w 26 liter, od A do Z, konfrontuje alfabet języka pisanego z „alfabetem” gestów i ruchów, tworząc nowy system wyrażania znaczeń. „Alfabet” po raz pierwszy został pokazany w Berlinie w 2005 roku (Galerie Meerrettich)^[7]. W 2012 roku został wystawiony w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, a na początku 2014 roku został zaprezentowany w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

W 2004 roku Ołowska rozpoczęła projekt refabrykacji neonów, które oświetlały Warszawę w latach 60. i 70. XX wieku. Wiele neonów zostało zaprojektowanych przez artystów dla państwowych monopoli i promowało ogólne czynności, takie jak fryzjerstwo, sport i czytanie książek. Ołowska zorganizowała wystawę w Fundacji Galerii Foksal, „Obraz – wymiana – neon”, 2006, aby zebrać pieniądze na renowację i reinstalację neonu Siatkarki z 1961 roku autorstwa Jana Mucharskiego, który pierwotnie reklamował sklep sportowy na pl. Konstytucji.

Jej podejście konserwatorskie rozwinęło się perfomatywnie i z czasem, w wyniku badania i reagowania na liczne lokalne modernizmy – od regionalnego konstruktywizmu po projekty czasopism^[8]. W 2010 roku, artystka podjęła się inicjatywy społeczno-artystycznej pokrywając wielkoformatowymi malowidłami inspirowanymi projektami scenografa i malarza Jerzego Koleckiego fasadę budynku teatru „Rabcio”, w górskiej miejscowości w okolicach Krakowa. Dokonując swoistego kolażu prac odnalezionych przez nią w archiwum teatru, przeniosła je na jego budynek, na nowo uwidaczniając je w przestrzeni publicznej^[9]. Natomiast podczas stypendium w Portugalii namalowała serię obrazów nawiązujących tematyką do fotografii mody z magazynu „Ty i Ja”, kultowego pisma młodej inteligencji polskiej lat sześćdziesiątych^[3].

Obraz zatytułowany Ewa Wawrzoń w kostiumie z przedstawienia „Nosorożec” (2003) reprezentuje charakterystyczny dla twórczości Pauliny Ołowskiej motyw zapomnianych bohaterek lub artystek. Ołowska stara się wydobyć ich historie i zinterpretować na nowo, wpisując je w szerszą narrację, przyczyniając się tym samym do budowania tradycji sztuki kobiet. Szczególnie cenione przez Ołowską są artystki sceny prowincjonalnej (choćby cykl poświęcony aktorkom Teatru Lalek Rabcio z Rabki) – kobiety ryzykowne, zaangażowane i niejednoznaczne. Ich złożona kondycja jest inspiracją do określenia współczesnej tożsamości artystki^[10].

W latach 2018–2022 zasiadała w Kapitule Nagrody Sztuki im. Marii Anto i Elsy von Freytag-Loringhoven.^[11]

Obecnie artystka prowadzi Dom Twórczy Kadenówka w Rabce-Zdroju gdzie zaprasza artystów do wspólnej pracy twórczej^[12].

Ołowska wydaje magazyn Pavilionesque, poświęcony różnym aspektom sztuki współczesnej i teatru. Czasopismo stanowi również formę aktywnego archiwum, które poszukuje i odzyskuje niepublikowane materiały archiwalne związane z teatrem, performence’m i lalkarstwem^[13].

W 2014 r. otrzymała Aachen Art Prize^[14]. Nagroda jest wręczana co dwa lata przez Stowarzyszenie Przyjaciół Ludwig Forum wybitnym artystom, którzy mieli istotny wpływ na rozwój międzynarodowego świata sztuki^[15]. W 2017 roku otrzymała nominację do nagrody Bessie w kategorii "Outstanding Visual Design" za performance Slavic Goddesses—A Wreath of Ceremonies w The Kitchen w Nowym Jorku^[16].

Jej obrazy i instalacje znajdują się w kolekcjach Centrum Pompidou w Paryżu^[17], nowojorskiego MoMA^[18] czy Tate Modern^[19] w Londynie.

• K. Smith-Raabe, J. Rosenfeld, A. Gratza, V. Semenska, J. Vetwoert, A. Pyzik, M. Janion, N. Paszkowski, Z. Lisowska, "Her Hauntology", Jevnaker: Kistefos, 2022.
• A. Janevski, R. Marcoci, K. Nouril, eds. "Art and Theory of Post-1989 Central and Eastern Europe: A Critical Anthology", New York: The Museum of Modern Art: 10-11.
• M. Szewczyk, “Paulina Olowska,” NGV Magazine #9 (March/April), 2018: 34-37.
• K. Kosciuczuk, “Paulina Olowska,” Frieze (April), 2018: 154.
• A. Bujnowska, A. Szymczyk, J. Verwoert, „Paulina Ołowska”, JRP|Ringier, 2013
• C. Bishop, „Paulina Ołowska: Reactivating MOdernism”, Parkett, No. 92, 2013
• C. Wood, P. Ołowska, „Art Monthly”, 04/2003.
• D. Bussel, „Final Girl”, „Texte zur Kunst”, 06/2006.
• D. Leader, E. Klekot, „Paulina Ołowska, Cermics”, Simon Lee Gallery, 2016
• E. Speers Mears, P. Olowska, Cabinet Gallery, „Artforum”, Summer 2006.
• Jan Verwoert, „Paulina Ołowska’s Metamorphosis in the Abteiberg Museum”, „Piktogram”, Summer 2005.
• M. Barnas, Gentle Distortions, Paulina Olowska, „MERTOPOLIS M”, 5/2004.
• M. Dziewańska, „Storytelling – History in Motion”, Parkett, No. 92, 2013
• L. McKenzie, P. Olowska, „Nova Populana”, kat. proj., Warszawa 2003.
• P. Olowska, „Sie musste die Idee eines Hauses als Metapher verwerfen”, kat. wyst. Kunstverein Braunschweig, Kolonia 2004.
• S. O’Reilly, P. Ołowska, „Frieze”, 06/07/08/2003.
• o projekcie „Marzenie prowincjonalnej dziewczyny”: https://web.archive.org/web/20060619100546/http://www.trojmiasto.pl/ob.phtml?id_ob=675.