Pasja
Pasja (łac. passio – cierpienie, męka) – fragmenty Ewangelii opowiadające o męce Pańskiej – ostatnich 12 godzinach życia Jezusa Chrystusa, od pojmania w Ogrójcu do śmierci na krzyżu na wzgórzu zwanym Golgota.
Jej rozpamiętywanie stanowi treść nabożeństw Drogi krzyżowej i Gorzkich żali oraz liturgia Wielkiego Tygodnia zapoczątkowana jeszcze liturgią Niedzieli Palmowej.
W średniowieczu powstawały liczne dzieła związane z pasją, wtedy narodził się też kanon muzyki liturgicznej zwany pasją, któremu następnie towarzyszyły również teksty i rzeźby (np. Pietà), opisujące lub zawierające elementy oparte na poszczególnych epizodach Nowego Testamentu, szczególnie Ewangelii.
Chronologia Pasji według Ewangelii
- Jezus kończy modlitwę w Ogrójcu.
- Pocałunek Judasza.
- Zgraja z mieczami rzuca się na Jezusa.
- Św. Piotr odcina ucho jednemu ze sług arcykapłanów, Malchosowi.
- Pojmanie Jezusa.
- Uczniowie Jezusa uciekają.
- Za Jezusem idzie „pewien młodzieniec” (utożsamiany ze św. Markiem Ewangelistą, „odziany prześcieradłem na gołym ciele. Chcieli go chwycić, lecz on zostawił prześcieradło i nago uciekł od nich” (Mk 14,51-52).
- W nocy ludzie pilnujący Jezusa wyszydzali Go (por. Łk 22,63-65).
- Zaprowadzenie Jezusa do Annasza, arcykapłana, cieszącego się powagą wśród ludu.
- Annasz pyta Jezusa o jego naukę. Jeden ze sług Annasza policzkuje Jezusa.
- Annasz odsyła Jezusa do arcykapłana Kajfasza, swojego zięcia
- Fałszywe świadectwa przeciw Jezusowi (por. Mk 14,55-59).
- Zaparcie się Piotra.
- Kajfasz odsyła Jezusa do pałacu Poncjusza Piłata (zwanego w Ewangeliach pretorium).
- Judasz opamiętał się i przyznał do grzechu. Poszedł oddać srebrniki. Potem z rozpaczy powiesił się (por. Mt 27,3-10).
- Piłat pyta Żydów o winę Jezusa.
- Piłat sugeruje Żydom, by sami osądzili Jezusa. Oni jednak odrzekli, że sami nie mogą nikogo zabić.
- Piłat przepytuje Jezusa, czy jest królem. Jezus przyznaje, że jest królem.
- Piłat oznajmia Żydom, że Jezus jest niewinny.
- Piłat dowiedział się, że Jezus jest Galilejczykiem, dlatego kieruje go do Heroda, „który w tych dniach również przebywał w Jerozolimie” (Łk 23,7).
- Herod ucieszył się widząc Jezusa, „od dawna bowiem chciał Go ujrzeć, ponieważ słyszał o Nim i spodziewał się, że zobaczy jaki znak, zdziałany przez Niego” (Łk 23,8).
- Jezus nic nie odpowiada na pytania Heroda.
- Herod każe ubrać Jezusa w purpurowy płaszcz i odesłać z powrotem do Piłata.
- Piłat pyta Żydów, czy z okazji Paschy ma uwolnić Jezusa czy Barabasza. Żydzi proszą o uwolnienie Barabasza.
- Biczowanie i ukoronowanie cierniem Jezusa.
- Piłat pokazuje umęczonego Jezusa Żydom (Ecce Homo).
- Piłat dalej chciał uwolnić Jezusa.
- Żydzi zagrozili Piłatowi: «Jeżeli Go uwolnisz, nie jesteś przyjacielem Cezara. Każdy, kto się czyni królem, sprzeciwia się Cezarowi».
- Piłat usiadł na Lithostrotos.
- Około południa, wobec uporczywych nalegań Żydów Piłat skazał Jezusa na śmierć.
- Jezus wziął krzyż na Golgotę.
- Żołnierze zmuszają Szymona z Cyreny, by pomógł Jezusowi nieść krzyż.
- Jezus pociesza płaczące niewiasty (por. Łk 23,27-31).
- Ukrzyżowanie Jezusa, wraz z dwoma złoczyńcami.
- Zmrok opanował ziemię. (por. Mt 27,45)
- Jezus został poczęstowany winem z goryczą (mirrą), ale nie chciał pić (por. Mt 27,33-34).
- Piłat na krzyżu kazał zawiesić przyczynę skazania: INRI.
- Żołnierze podzielili szaty Jezusa między siebie.
- Jezus jest lżony przez przechodzących ludzi i złoczyńców na krzyżu.
- Jezus obiecuje raj dobremu łotrowi (por. Łk 23,39-43).
- Testament z krzyża – „Niewiasto, oto syn Twój. Następnie rzekł do ucznia: Oto Matka twoja.”
- Jezus skosztował octu z hizopu.
- Jezus zawołał: «Eli, Eli, lema sabachthani?» (patrz: słowa Jezusa na krzyżu).
- Jezus woła: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego”.
- Jezus umiera.
- „A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół; ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać” (por. Mt 27,51).
- Nawrócenie się jednego z setników.
- Przebicie włócznią boku Jezusa.
- Wieczorem Józef z Arymatei, członek Sanhedrynu, poprosił Piłata o ciało Jezusa.
- Józef z Arymatei i Nikodem zabierają ciało Jezusa i owijają je w czyste płótno.
- Józef i Nikodem chowają ciało Jezusa w grobie.
- Józef zatoczył przed grobem duży kamień.
- Arcykapłani poprosili Piłata, by zabezpieczył grób i ustawił straż.
- Piłat zgodził się.
- Arcykapłani poszli i zabezpieczyli grób opieczętowując kamień i stawiając straż (por. Mt 27,66).
Opracowania muzyczne Pasji
Pasja według św. Jana
- Cypriano de Rore – Passio Domini Nostri Jesu Christi Secundum Johannem
- Leonhard Lechner – Johannes-Passion (1594)
- Heinrich Schütz – Pasja według św. Jana, SWV 481
- Alessandro Scarlatti – Domini Nostri Jesu Christi secundum Ioannem (1679)
- Georg Friedrich Händel – Pasja według św. Jana (1704)
- Johann Sebastian Bach – Pasja według św. Jana (BWV 245) Wersja I (1724), Wersja II (1725), Wersja III (1728/30?), Wersja IV (1749)
- Gottfried August Homilius – Pasja według św. Jana, HoWV I.4
Pasja według św. Łukasza
- Heinrich Schütz – Pasja według św. Łukasz, SWV 480
- Reinhard Keiser – Pasja według św. Łukasza (zachowane fragmenty)
- Jan Sebastian Bach – Pasja według św. Łukasza (BWV 246)
- Krzysztof Penderecki – Pasja według św. Łukasza
Pasja według św. Mateusza
- Heinrich Schütz – Pasja według św. Matusza, SWV 479 (1666)
- Jan Sebastian Bach – Pasja według św. Mateusza (BWV 244)
- Georg Philipp Telemann – Matthäus Passion (1746)
- Hilarion Alfiejew – Pasja według św. Mateusza
Pasja według św. Marka
- Reinhard Keiser – Passio secundum Marcum (Markuspassion) (Hamburg, 1717)
- Jan Sebastian Bach – Pasja według św. Marka (BWV 247)
- Paweł Mykietyn – Pasja według św. Marka
Pasja z librettem Bartholda Heinricha Brockesa
- Georg Friedrich Händel – Brockes-Passion (HWV 48)
- Johann Mattheson – Brockes-Passion
- Georg Philipp Telemann – Brockes-Passion (1716, wersja zrewidowana 1722)
- Reinhard Keiser – Brockes-Passion
- Johann Friedrich Fasch – Brockes-Passion
- Gottfried Heinrich Stölzel – Brockes-Passion
Muzyka pasyjna
- Reinhard Keiser:
- Der blutige und sterbende Jesus (Unendlich preist das Harze) (tekst Ch.F. Hunold-Menantes, Hamburg, Wielki Tydzień, 1704)
- Tranen unter dem Kreuze Jesu (Ein Lammlein geht und tragt die Schuld) (tekst J.U. von König, Hamburg, 30 marca 1711)
- Der zum Tode verurtheilte und gecreutzigte Jesus (tekst J.U. von König, Hamburg, 1715)
- Die über Triumph ihres Heylandes Jesu jubilirende gläubige Seele (Hamburg, 2 listopada 1717) – dzieło zaginęło
- Die durch Grossmuth und Glauben triumphirende Unschuld oder Der siegende David (tekst J.U. von König, Hamburg, 9 września 1721)
- Johann Mattheson:
- Das Lied des Lammes (tekst Postel, Hamburg, 1723)
Pasja w literaturze
Męka i śmierć Jezusa jest też tematem literatury pięknej. Przykładem utworu podejmującego tę kwestię jest kunsztowny Sonet na całą Mękę Pańską[1] barokowego polskiego poety Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Angielski poeta metafizyczny John Donne napisał wiersz Crucifying[2].
Pasja w filmie
W 2004 miała miejsce premiera filmu Pasja w reżyserii Mela Gibsona, w którym rolę Jezusa zagrał James Caviezel. Scenariusz powstał na podstawie objawień prywatnych niemieckiej mistyczki bł. Anny Katarzyny Emmerich.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Jadwiga Miszalska: Sonet w Polsce od XVI do początków XIX wieku a przekłady z języka włoskiego. marszalek.com.pl, 2010. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-28)]. (pol.).
- ↑ John Donne: La Corona. luminarium.org. [dostęp 2017-10-24]. (ang.).