Orelec
| wieś | |
 Zabytkowa cerkiew | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
462[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-623[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RLS |
| SIMC |
0358291[4] |
Położenie na mapie gminy Olszanica  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu leskiego  | |
 49°26′38″N 22°26′53″E/49,443889 22,448056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Orelec (w latach 1977–1981 Orle) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Olszanica[4][5].
Położenie
Orelec leży około 8 km na południe od Leska w drodze do Soliny[6]. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 895. Z trzech stron jest otoczona przez zalesione szczyty: od północy Polowanka w paśmie Żukowa (491 m), od wschodu Stefkowa Góra tzw. Sinica (511 m), od południa Rubeń unaczej Mikołajec lub Michałowiec (464 m)[6].
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Orelec, po jej zniesieniu w gromadzie Uherce Mineralne. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia
Pierwsza wzmianka wymieniająca Orelec (tamtejszy folwark) to lustracja starosty sanockiego z 1580[6]. Przypuszcza się, że wieś została założona na początku XVI wieku na prawie wołoskim[6]. Nazwa wsi pochodzi od słowa oreł i ma oznaczać miejsce życia orłów[6].
W XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Orelcu byli: Józef Jordan (lata 50.)[7], Kajetan Dominikowski (lata 60.)[8], Izak Kanner (lata 70.)[9], August Ścibor-Rylski (lata 80.)[10], Bolesław Zatorski (pocz. lat 90.)[11], Tzikos Perikles (koniec lat 90.)[12]. W XX wieku właścicielami byli: ponownie Bolesław Zatorski (pierwsza dekada)[13][14], Ch. Richter (druga dekada)[15][16].
Widok na wieś
Celina Dominikowska
Kościół parafialny
Z Orelca pochodzili:
- Wincenty Ścibor-Rylski (zm. 1885), uczestnik powstania listopadowego z 1831, właściciel dóbr[17]
- August Ścibor-Rylski (1841–1902), uczestnik powstania styczniowego z 1863, właściciel dóbr Orelec
- Celina Dominikowska z Treterów; malarka i rzeźbiarka, działaczka patriotyczna i zbieraczka pamiątek narodowych.
W okresie II Rzeczypospolitej w Orelcu działały: koło oddziału Związku Szlachty Zagrodowej (w 1938 liczące 36 członków), TSL (w 1938 licząca 26 członków), koło gospodyń (w 1939 liczące 18 członkiń), kółko rolnicze (w 19389 liczące 50 członków)[18].
22 kwietnia 1942 w lesie koło Orelca Niemcy dokonali egzekucji Żydów.
W okresie PRL w Orelcu funkcjonowała Gromadzka Rada Narodowa (w połowie lat 50. jej przewodniczącym był Pawłowski)[19]. W latach 80. we wsi działało leśne gospodarstwo szkółkarskie oraz tzw. „sierociniec dla dzikich zwierząt”[6].
W 1964 we wsi wybudowano nową szkołę (dyrektorem był Tadeusz Śnieżek)[6]. W wyborach parlamentarnych w 1989 do Senatu RP I kadencji kandydował w okręgu krośnieńskim nauczyciel i dyrektor Szkoły Podstawowej w Orelcu, Stanisław Orłowski[20].
W pobliżu wsi znajduje się pomnik przyrody: Kamień Orelecki, wychodnia skalna o wysokości 4 m[21] nazywany też Sercem Złej Macochy. Z kamieniem wiąże się legenda[22].
Zabytki
- Cerkiew Narodzenia Świętej Anny – drewniana filialna cerkiew greckokatolicka, zbudowana w 1759. Od 2009 nieczynna kultowo po wybudowaniu nowego kościoła.
Ludzie związani z Orelcem
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93468
- ↑ Raport o stanie gminy za rok 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2021-11-26]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 871 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b c d e f g Stanisław Orłowski. Wieś potrzebuje pomocy. Orelecka przeszłość i teraźniejszość. „Podkarpacie”. Nr 35 (973), s. 8, 31 sierpnia 1989.
- ↑ Hipolit Stupnicki: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 152.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. Lwów: 1868, s. 150-151.
- ↑ Konrad Orzechowski: Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych. Kraków: 1872, s. 58.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielk. Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Złoczów: 1886, s. 138.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 144.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 135.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 125.
- ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 106.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 118.
- ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 118.
- ↑ † Wincenty Ścibor-Rylski. „Echo z nad Sanu”. Nr 6, s. 3, 7 czerwca 1885.
- ↑ Archiwum 1939 ↓, s. 1.
- ↑ I.T.. Czy gromadzkie rady narodowe spełniają oczekiwania swoich wyborców?. „Nowiny”. Nr 142, s. 3, 16 czerwca 1955.
- ↑ Marian Struś. Walczę o wiejskie dzieci. „Podkarpacie”. Nr 22 (960), s. 4, 1 czerwca 1989.
- ↑ Bieszczady Przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz” , 2012, s. 335. ISBN 978-83-62460-21-2.
- ↑ Orelecki kamień - pomnik przyrody. [dostęp 2013-04-09]. (pol.).
Bibliografia
Linki zewnętrzne
- Orelec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 578.
- Strona internetowa miejscowości
