Oleg Zakirow
Data i miejsce urodzenia |
29 października 1952 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
18 kwietnia 2017 |
Miejsce spoczynku |
Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ulicy Ogrodowej w Łodzi |
Zawód, zajęcie |
funkcjonariusz KGB, |
Narodowość |
obywatel polski pochodzenia rosyjsko-uzbeckiego |
Alma Mater | |
Partia | |
Rodzice |
Zakir Chałhodżajew |
Małżeństwo |
Galina |
Dzieci |
Łarisa |
Odznaczenia | |
Oleg Zakirowicz Zakirow (ros. Олег Закирович Закиров, ur. 29 października 1952 w Andiżanie w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, zm. 18 kwietnia 2017 w Łodzi[1]) – Rosjanin pochodzenia uzbeckiego, funkcjonariusz KGB ZSRR w stopniu majora (awans w 1985 r.[2]), publicysta, autor publikacji popularnonaukowych, od 2002 posiadał obywatelstwo polskie.
Życiorys
W latach 1970–1975 studiował prawo na Taszkienckim Uniwersytecie Państwowym. W latach 1975–1991 służył w KGB, w Urgenczu, Frunze (obecnie Biszkek), Ałma-Acie, a od 1983 r. w Smoleńsku. W latach 1984–1986 uczestniczył w wojnie w Afganistanie, po czym powrócił do służby w Smoleńsku, z której zwolniono go w 1991 roku.
Prywatne śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej
W 1989 r., w okresie pieriestrojki, Oleg Zakirow znalazł się w specjalnej grupie funkcjonariuszy smoleńskiego KGB zajmującej się rehabilitacją ofiar stalinizmu. Dzięki determinacji, mimo nacisków politycznych, wyszedł poza zaplanowany przez władze radzieckie zakres badań nad zbrodniami stalinowskimi. Dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców zbrodni katyńskiej dokonanej na Polakach przez NKWD w 1940 roku, spisywał i przechowywał ich zeznania, dotarł również do dokumentacji mordów dokonywanych na Polakach w okresie wielkiego terroru w latach 30 XX wieku. Rozpoczął współpracę z rozgłośnią radiową w Smoleńsku i z Giennadijem Żaworonkowem, dziennikarzem tygodnika „Moskowskije nowosti” publikującym materiały na temat zbrodni katyńskiej[3]. Nawiązał również kontakt z polskim reżyserem Marcelem Łozińskim, kręcącym film dokumentalny Las Katyński, z polską dziennikarką Krystyną Kurczab-Redlich oraz z Aleksiejem Pamiatnychem, działaczem rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał” poszukującym informacji o zagładzie polskich oficerów. Kiedy władze zorientowały się, jaki jest zakres badań Olega Zakirowa, zakazały mu dalszych prac; był wielokrotnie zastraszany, grożono mu sądem oficerskim. W 1990 r. wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, a w 1991 r. został usunięty ze służby w KGB ZSRR pod pretekstem „schizofrenii o spowolnionym działaniu”[4]. Część zgromadzonych przez niego dowodów udało się przekazać stronie polskiej.
W 1998 r. Oleg Zakirow skrycie wyjechał do Polski wraz z żoną i córką, gdyż w Rosji grożono mu śmiercią. W 2002 r. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski nadał mu obywatelstwo polskie[5]. Po przybyciu do Polski znalazł się wraz z rodziną w trudnych warunkach materialnych i przez długie lata żył w biedzie w Łodzi[6][7].
Oleg Zakirow został pochowany 27 kwietnia 2017 r. na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Ogrodowej w Łodzi[8][9].
Publikacje
W 2010 r. w Polsce opublikowano książkę Olega Zakirowa „Obcy element”, zawierającą jego wspomnienia[10]. W listopadzie 2010 zdobyła ona nagrodę w kategorii książek popularnonaukowych w konkursie na Książkę Historyczną Roku, organizowanym wspólnie przez Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej i Telewizję Polską[11]. Teksty autorstwa Olega Zakirowa ukazywały się m.in. w miesięczniku „Nowaja Polsza”[12], „Zeszytach Katyńskich”[13] i „Rzeczpospolitej”[14].
Odznaczenia i wyróżnienia
- W 1985 r. otrzymał Medal „Za zasługi bojowe”, przyznany za udział w wojnie w Afganistanie[2].
- W 1990 r. otrzymał Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej przyznany przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[5], wręczony przez Stanisława Cioska, Ambasadora RP w Moskwie[15].
- 30 listopada 1990 r. otrzymał honorowe wyróżnienie Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej za poszukiwanie i odnalezienie świadectw bezpośrednich świadków zbrodni[16].
- 3 kwietnia 2003 r. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odznaczył go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w ujawnianiu i udokumentowaniu prawdy o zbrodni katyńskiej[17].
- W marcu 2010 r. Oleg Zakirow otrzymał Odznakę honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”[18] przyznaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich doktora n. praw. Janusza Kochanowskiego[19].
- 19 października 2010 roku Prezydent RP Bronisław Komorowski odznaczył go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w odkrywaniu i upowszechnianiu prawdy historycznej o zbrodni katyńskiej[20].
- W 2014 r. Instytut Pamięci Narodowej przyznał mu nagrodę Kustosza Pamięci Narodowej[21].
Filmy o Olegu Zakirowie
W grudniu 2007 r. w telewizyjnym kanale tematycznym Discovery Historia wyemitowano film dokumentalny poświęcony Olegowi Zakirowowi autorstwa Pauliny Maciejowskiej[22], należący do cyklu filmów dokumentalnych Cudzoziemcy, zatytułowany Oleg Zakirow[23].
W listopadzie 2009 r. powstał film dokumentalny Prywatne śledztwo majora Zakirowa w reżyserii Jarosława Mańki, wyprodukowany przez TVP Kraków[24], którego premiera telewizyjna odbyła się w maju 2010 r.[25] W czerwcu 2010 twórca filmu otrzymał nagrodę Rady Programowej TVP Kraków za najlepszy program publicystyczno-informacyjny w 2009[26], a w grudniu 2010 roku honorowe wyróżnienie Głównej Nagrody Wolności Słowa w konkursie o Nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za „przybliżenie postaci człowieka, którego za uchylenie części prawdy katyńskiej prześladowano w ojczyźnie, a nie doceniono w Polsce”[24].
Życie prywatne
Ojcem Olega Zakirowa był Zakir Chałhodżajew (1926–1981), syn Chałhodży Madaminhodżajewa (1896–1931), z rodziny Uzbeków z Kotliny Fergańskiej. Chałhodża Madaminhodżajew został rozstrzelany przez władze sowieckie w 1931 r. jako „wróg ludu” i zrehabilitowany w 1991 roku. Matką Olega Zakirowa była Lidia Pietrowna Wiergulewa (z d. Prosina) (1924–2005), z pochodzenia Rosjanka. Pradziadek Olega Zakirowa po stronie ojca, noszący nazwisko Madaminhodża, był wyznawcą islamu, lecz sam Oleg Zakirow został po urodzeniu potajemnie ochrzczony jako prawosławny w cerkwi.
Oleg Zakirow miał żonę, Galinę, i córkę, Łarisę (ur. 1974).
Przypisy
- ↑ Żegnamy Olega Zakirova – przyjaciela Polski, majora KGB, który badał zbrodnię katyńską.
- ↑ a b Oleg Zakirow , Obcy element, Jerzy Redlich (tłum.), Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2010, s. 141, ISBN 978-83-7301-992-8, OCLC 750751913 .
- ↑ Геннадий Жаворонков: О чем молчал Катынский лес, когда говорил академик Андрей Сахаров, Москва 2006. ISBN 5-98580-017-2.
- ↑ Jarosław Mańka: Bunt w smoleńskim NKWD. Historia nieznanego bohatera. 04/2017 (wszystkoconajwazniejsze.pl). [dostęp 2017-04-03].
- ↑ a b Krystyna Kurczab-Redlich: Prywatne śledztwo katyńskie. „Wprost” nr 15/2006 (1218) (wprost.pl). [dostęp 2011-08-23].
- ↑ Piotr Nisztor: Odwaga zasługuje na uznanie. rp.pl, 2 czerwca 2010. [dostęp 2011-09-15].
- ↑ https://polskatimes.pl/przyjaciel-polski-zyje-w-biedzie-i-bez-pracy/ar/163018.
- ↑ Był w KGB, próbował poznać prawdę o Katyniu. „Pożegnaliśmy dzisiaj bohatera”. tvn24.pl. [dostęp 2017-04-28].
- ↑ Pożegnanie Olega Zakirowa – Łódź, 27 kwietnia 2017. Pożegnaliśmy przyjaciela Polski, byłego majora KGB, który badał zbrodnię katyńską.
- ↑ Oleg Zakirow na tropie katyńskiej tajemnicy. polskatimes.pl, 1 czerwca 2010. [dostęp 2011-09-17].
- ↑ Znamy laureatów konkursu na Książkę Historyczną Roku. polskieradio.pl, 29 listopada 2010. [dostęp 2011-09-15].
- ↑ Олег Закиров, Свидетели эпохи, Новая Польша (nr 9/2004) oraz Из материалов частного расследования, Новая Польша (nr 12/2004).
- ↑ Oleg Zakirow, Świadkowie i uczestnicy zbrodni katyńskiej (notatki z prywatnego śledztwa), [w:] Zeszyty Katyńskie (nr 21), Warszawa 2006, s. 108–140.
- ↑ Oleg Zakirow, Uczta ludobójców, w dodatku PlusMinus do dziennika Rzeczpospolita, nr 60, 11 marca 2006, s. 10–11 [1].
- ↑ Oleg Zakirow , Obcy element, Jerzy Redlich (tłum.), Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2010, s. 246, ISBN 978-83-7301-992-8, OCLC 750751913 .
- ↑ Wyróżnienia honorowe Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, [w:] Zeszyty Katyńskie (nr 22), Warszawa 2007, s. 221.
- ↑ M.P. z 2003 r. nr 41, poz. 596 – pkt 2.
- ↑ Lista osób odznaczonych odznaką honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. rpo.gov.pl. [dostęp 2010-08-23].
- ↑ RPO wręczył honorowe odznaki. tvs.pl, 5 marca 2010. [dostęp 2011-09-15].
- ↑ M.P. z 2010 r. nr 83, poz. 992.
- ↑ Kustosz Pamięci Narodowej 2014. ipn.gov.pl. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ Archiwum filmowe \ Filmy – Oleg Zakirow. sowiniec.com.pl. [dostęp 2011-09-27].
- ↑ Oleg Zakirow. discoveryhistoria.pl. [dostęp 2011-09-15].
- ↑ a b Polskie Pulitzery wręczone. sdp.pl, 16 grudnia 2010. [dostęp 2011-09-14].
- ↑ Prywatne śledztwo majora Zakirowa. pl-pl.facebook.com. [dostęp 2011-09-14].
- ↑ Kontrapunkt – nagrody i wyróżnienia. tvp.pl (archive.org). [dostęp 2011-09-27].
Bibliografia
- Biografia Olega Zakirowa na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich rpo.gov.pl [dostęp 2011-09-15]
- Oleg Zakirow, Obcy element, Rebis, Poznań 2010. ISBN 978-83-7301-992-8.
Linki zewnętrzne
- Fotografia Olega Zakirowa rp.pl [dostęp 2011-09-15]
- Prywatne śledztwo majora Zakirowa – film dokumentalny tvp.pl [dostęp 2011-09-15]