Eisspeedway

Oleg Zakirow

Oleg Zakirow
Олег Закирович Закиров
Data i miejsce urodzenia

29 października 1952
Andiżan, Uzbecka SRR, ZSRR

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 2017
Łódź

Miejsce spoczynku

Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ulicy Ogrodowej w Łodzi

Zawód, zajęcie

funkcjonariusz KGB,
publicysta

Narodowość

obywatel polski pochodzenia rosyjsko-uzbeckiego

Alma Mater

Taszkiencki Uniwersytet Państwowy

Partia

Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
(do 1990)

Rodzice

Zakir Chałhodżajew
Lidia Pietrowna Wiergulewa z d. Prosina

Małżeństwo

Galina

Dzieci

Łarisa

Odznaczenia
Medal „Za zasługi bojowe” Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej (1976–2016) Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”

Oleg Zakirowicz Zakirow (ros. Олег Закирович Закиров, ur. 29 października 1952 w Andiżanie w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, zm. 18 kwietnia 2017 w Łodzi[1]) – Rosjanin pochodzenia uzbeckiego, funkcjonariusz KGB ZSRR w stopniu majora (awans w 1985 r.[2]), publicysta, autor publikacji popularnonaukowych, od 2002 posiadał obywatelstwo polskie.

Życiorys

Grób majora Olega Zakirowa w części ewangelickiej Starego Cmentarza w Łodzi

W latach 1970–1975 studiował prawo na Taszkienckim Uniwersytecie Państwowym. W latach 1975–1991 służył w KGB, w Urgenczu, Frunze (obecnie Biszkek), Ałma-Acie, a od 1983 r. w Smoleńsku. W latach 1984–1986 uczestniczył w wojnie w Afganistanie, po czym powrócił do służby w Smoleńsku, z której zwolniono go w 1991 roku.

Prywatne śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej

W 1989 r., w okresie pieriestrojki, Oleg Zakirow znalazł się w specjalnej grupie funkcjonariuszy smoleńskiego KGB zajmującej się rehabilitacją ofiar stalinizmu. Dzięki determinacji, mimo nacisków politycznych, wyszedł poza zaplanowany przez władze radzieckie zakres badań nad zbrodniami stalinowskimi. Dotarł do bezpośrednich świadków i wykonawców zbrodni katyńskiej dokonanej na Polakach przez NKWD w 1940 roku, spisywał i przechowywał ich zeznania, dotarł również do dokumentacji mordów dokonywanych na Polakach w okresie wielkiego terroru w latach 30 XX wieku. Rozpoczął współpracę z rozgłośnią radiową w Smoleńsku i z Giennadijem Żaworonkowem, dziennikarzem tygodnika „Moskowskije nowosti” publikującym materiały na temat zbrodni katyńskiej[3]. Nawiązał również kontakt z polskim reżyserem Marcelem Łozińskim, kręcącym film dokumentalny Las Katyński, z polską dziennikarką Krystyną Kurczab-Redlich oraz z Aleksiejem Pamiatnychem, działaczem rosyjskiego Stowarzyszenia „Memoriał” poszukującym informacji o zagładzie polskich oficerów. Kiedy władze zorientowały się, jaki jest zakres badań Olega Zakirowa, zakazały mu dalszych prac; był wielokrotnie zastraszany, grożono mu sądem oficerskim. W 1990 r. wystąpił z Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, a w 1991 r. został usunięty ze służby w KGB ZSRR pod pretekstem „schizofrenii o spowolnionym działaniu”[4]. Część zgromadzonych przez niego dowodów udało się przekazać stronie polskiej.

W 1998 r. Oleg Zakirow skrycie wyjechał do Polski wraz z żoną i córką, gdyż w Rosji grożono mu śmiercią. W 2002 r. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski nadał mu obywatelstwo polskie[5]. Po przybyciu do Polski znalazł się wraz z rodziną w trudnych warunkach materialnych i przez długie lata żył w biedzie w Łodzi[6][7].

Oleg Zakirow został pochowany 27 kwietnia 2017 r. na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Ogrodowej w Łodzi[8][9].

Publikacje

W 2010 r. w Polsce opublikowano książkę Olega Zakirowa „Obcy element”, zawierającą jego wspomnienia[10]. W listopadzie 2010 zdobyła ona nagrodę w kategorii książek popularnonaukowych w konkursie na Książkę Historyczną Roku, organizowanym wspólnie przez Polskie Radio, Instytut Pamięci Narodowej i Telewizję Polską[11]. Teksty autorstwa Olega Zakirowa ukazywały się m.in. w miesięczniku „Nowaja Polsza[12], „Zeszytach Katyńskich[13] i „Rzeczpospolitej[14].

Odznaczenia i wyróżnienia

Filmy o Olegu Zakirowie

W grudniu 2007 r. w telewizyjnym kanale tematycznym Discovery Historia wyemitowano film dokumentalny poświęcony Olegowi Zakirowowi autorstwa Pauliny Maciejowskiej[22], należący do cyklu filmów dokumentalnych Cudzoziemcy, zatytułowany Oleg Zakirow[23].

W listopadzie 2009 r. powstał film dokumentalny Prywatne śledztwo majora Zakirowa w reżyserii Jarosława Mańki, wyprodukowany przez TVP Kraków[24], którego premiera telewizyjna odbyła się w maju 2010 r.[25] W czerwcu 2010 twórca filmu otrzymał nagrodę Rady Programowej TVP Kraków za najlepszy program publicystyczno-informacyjny w 2009[26], a w grudniu 2010 roku honorowe wyróżnienie Głównej Nagrody Wolności Słowa w konkursie o Nagrody Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich za „przybliżenie postaci człowieka, którego za uchylenie części prawdy katyńskiej prześladowano w ojczyźnie, a nie doceniono w Polsce”[24].

Życie prywatne

Ojcem Olega Zakirowa był Zakir Chałhodżajew (1926–1981), syn Chałhodży Madaminhodżajewa (1896–1931), z rodziny Uzbeków z Kotliny Fergańskiej. Chałhodża Madaminhodżajew został rozstrzelany przez władze sowieckie w 1931 r. jako „wróg ludu” i zrehabilitowany w 1991 roku. Matką Olega Zakirowa była Lidia Pietrowna Wiergulewa (z d. Prosina) (1924–2005), z pochodzenia Rosjanka. Pradziadek Olega Zakirowa po stronie ojca, noszący nazwisko Madaminhodża, był wyznawcą islamu, lecz sam Oleg Zakirow został po urodzeniu potajemnie ochrzczony jako prawosławny w cerkwi.

Oleg Zakirow miał żonę, Galinę, i córkę, Łarisę (ur. 1974).

Przypisy

  1. Żegnamy Olega Zakirova – przyjaciela Polski, majora KGB, który badał zbrodnię katyńską.
  2. a b Oleg Zakirow, Obcy element, Jerzy Redlich (tłum.), Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2010, s. 141, ISBN 978-83-7301-992-8, OCLC 750751913.
  3. Геннадий Жаворонков: О чем молчал Катынский лес, когда говорил академик Андрей Сахаров, Москва 2006. ISBN 5-98580-017-2.
  4. Jarosław Mańka: Bunt w smoleńskim NKWD. Historia nieznanego bohatera. 04/2017 (wszystkoconajwazniejsze.pl). [dostęp 2017-04-03].
  5. a b Krystyna Kurczab-Redlich: Prywatne śledztwo katyńskie. „Wprost” nr 15/2006 (1218) (wprost.pl). [dostęp 2011-08-23].
  6. Piotr Nisztor: Odwaga zasługuje na uznanie. rp.pl, 2 czerwca 2010. [dostęp 2011-09-15].
  7. https://polskatimes.pl/przyjaciel-polski-zyje-w-biedzie-i-bez-pracy/ar/163018.
  8. Był w KGB, próbował poznać prawdę o Katyniu. „Pożegnaliśmy dzisiaj bohatera”. tvn24.pl. [dostęp 2017-04-28].
  9. Pożegnanie Olega Zakirowa – Łódź, 27 kwietnia 2017. Pożegnaliśmy przyjaciela Polski, byłego majora KGB, który badał zbrodnię katyńską.
  10. Oleg Zakirow na tropie katyńskiej tajemnicy. polskatimes.pl, 1 czerwca 2010. [dostęp 2011-09-17].
  11. Znamy laureatów konkursu na Książkę Historyczną Roku. polskieradio.pl, 29 listopada 2010. [dostęp 2011-09-15].
  12. Олег Закиров, Свидетели эпохи, Новая Польша (nr 9/2004) oraz Из материалов частного расследования, Новая Польша (nr 12/2004).
  13. Oleg Zakirow, Świadkowie i uczestnicy zbrodni katyńskiej (notatki z prywatnego śledztwa), [w:] Zeszyty Katyńskie (nr 21), Warszawa 2006, s. 108–140.
  14. Oleg Zakirow, Uczta ludobójców, w dodatku PlusMinus do dziennika Rzeczpospolita, nr 60, 11 marca 2006, s. 10–11 [1].
  15. Oleg Zakirow, Obcy element, Jerzy Redlich (tłum.), Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2010, s. 246, ISBN 978-83-7301-992-8, OCLC 750751913.
  16. Wyróżnienia honorowe Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, [w:] Zeszyty Katyńskie (nr 22), Warszawa 2007, s. 221.
  17. M.P. z 2003 r. nr 41, poz. 596 – pkt 2.
  18. Lista osób odznaczonych odznaką honorową „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka”. rpo.gov.pl. [dostęp 2010-08-23].
  19. RPO wręczył honorowe odznaki. tvs.pl, 5 marca 2010. [dostęp 2011-09-15].
  20. M.P. z 2010 r. nr 83, poz. 992.
  21. Kustosz Pamięci Narodowej 2014. ipn.gov.pl. [dostęp 2018-03-01].
  22. Archiwum filmowe \ Filmy – Oleg Zakirow. sowiniec.com.pl. [dostęp 2011-09-27].
  23. Oleg Zakirow. discoveryhistoria.pl. [dostęp 2011-09-15].
  24. a b Polskie Pulitzery wręczone. sdp.pl, 16 grudnia 2010. [dostęp 2011-09-14].
  25. Prywatne śledztwo majora Zakirowa. pl-pl.facebook.com. [dostęp 2011-09-14].
  26. Kontrapunkt – nagrody i wyróżnienia. tvp.pl (archive.org). [dostęp 2011-09-27].

Bibliografia

Linki zewnętrzne